Rusya'nın cumhuriyetleri

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Rusya'nın idari bolumleri
Federal bolumler
?dari bolumler
Belediyesel bolumler
Di?er
Federal bolgeler

Rusya Federasyonu , 85 federe yapıya ( Rusca : субъе?кт(ы) , subyekt), birli?e dahil birime, bolunmu?tur. Bu yapılanmanın 22 tanesi cumhuriyetlerden olu?ur. Cumhuriyetlerde, toplumun co?unlu?unu etnik kokeni Rus olmayan halk olu?turur, fiziki sınırlar bu ?ekilde belirlenmi?tir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kokeni cumhuriyete isim veren milliyet ( Rusca : титульная нация, титульная национальность, титульная народность , ?ngilizce : titular nationality ) olarak bilinir. On yıllarca (bazen yuzyıllarca) suren Rusya ici gocler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nufusunda co?unlu?u temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul gorur.

Anayasal statu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cumhuriyetler, Rusya'nın federe yapılanmasındaki di?er birimlerinden farklılık gosterir: kendi resmi dilleri vardır ( Rusya Anayasası Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Di?er federal birimlerin, orne?in krayların (yore) ve oblastların (bolge) bu hakkı yoktur. Yine de, di?er federal birimlerde oldu?u gibi, ozerk cumhuriyetlere de tam ba?ımsızlık tanınmamı?tır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yoneticileri ba?kandır.

Uygulanmakta olan ba?ımlılık politik birimlere gore farklıdır. Ama genel olarak ici?lerinde idareye geni? bir yetki alanı sa?lar. Bu cumhuriyetlerin meclisleri federal anayasayla cakı?an, cumhuriyet yoneticilerinin yetkilerini ve guclerini arttırıcı, kanunlar koydular. Lakin federal anayasanın ustunlu?unun kabulune calı?an Putin yonetimi altında ba?ımsızlıkları azalmı?tır.

?dari yapılanmada cumhuriyetlerin uzerine yedi buyuk federal bolge kurulması ve ba?kanca atanmı? valilerin cumhuriyetlerin faaliyetlerine nezaret etmesi hukukun egemenli?ini guclendirmi?, federal anayasaya saygıyı arttırmı?tır. Ayrıca Putin idarecilerin gucunu azaltıp cumhuriyetlerin yurutme organlarının pozisyonlarını guclendirmi?tir. Cumhuriyetlerin ba?kanlarını, adayı cumhuriyet meclisinin de kabulu ?artı ile, Rusya ba?kanı tayin etmektedir.

Co?u cumhuriyette genel olarak cok gucu olmayan ayrılıkcı akımlar bulunmaktadır. Ozellikle Tatarlar , Ba?kurtlar , Yakutlar ve tabii ki Cecenler arasında bu ayrılıkcı hareketlere guclu destek bulunmaktadır. Cumhuriyete isim veren milliyetlerin ( Tataristan , Ba?kurdistan , Saha ) toplum yapısında yer alan di?er etnik gruplar ayrılma hareketlerine sekte vurmaktadır. (Cecen sava?ının bir sonucu olarak Cecenistan 'da cok az cecen olmayan etnik grup barınmaktadır.

Kurucu "federe cumhuriyetler" [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ozerk cumhuriyetler Sovyetler Birli?i 'nin kurulu?unda ulkenin anayasal birimleriydi. Gunumuzde bu ba?lı?ın, Rusya'nın cumhuriyetleri icin aynı ?ekilde kullanılması yanlı?tır. 1993'te Rusya Federasyonu'nun kabul etti?i Rusya Anayasası ile "ozerk cumhuriyet" de?il "cumhuriyet" ilan edilmi?lerdir.

Cumhuriyetlerin listesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. Adige Cumhuriyeti
  2. Altay
  3. Ba?kurdistan
  4. Buryatya
  5. Da?ıstan
  6. ?ngu?ya
  7. Kabardin-Balkar
  8. Kalmikya
  9. Karacay-Cerkesya
  10. Karelya
  11. Komi
  12. Mari El (Cirmi?istan)
  13. Mordovya
  14. Saha (Yakutya)
  15. Kuzey Osetya-Alanya
  16. Tataristan
  17. Tuva
  18. Udmurtya
  19. Hakasya
  20. Cecenya
  21. Cuva?istan
  22. Kırım
Cumhuriyet Kıta Olu?turan Halk 1 Cumhuriyet nufusundaki oranı Olu?turan Halkın: Dil Grubu Olu?turan Halkın: Dini Cumhuriyet nufusundaki Etnik Rus oranı Nufus 4
Adige Cumhuriyeti
( Rusca :  Адыгея ) 		Avrupa Adige %24,2 Kafkas ?slam ( Sunni) %64,5 447.109 (2002)
Altay Cumhuriyeti
( Rusca :  Алтай ) 		Asya Altay %33,5 Turkce Ak Yang , Lamaizm , ?amanizm %57,4 202.947 (2002)
Ba?kurdistan Cumhuriyeti
( Rusca :  Башкортостан ) 		Avrupa Ba?kurt %29,8 Ba?kır, %24,1 Tatar Turkce ?slam ( Sunni) %36,3 4.104.336 (2002)
Buryatya
( Rusca :  Бурятия ) 		Asya Buryat %27,8 Mo?ol Lamaizm %67,8 981.238 (2002)
Cecenya
( Rusca :  Чеченская Республика ) 		Avrupa Cecen 2 %93,5 Cecen Kafkas ?slam ( Sunni) bilinmiyor 7

%3,4

bilinmiyor 7

1.103.686 (2002)

Cuva?istan
( Rusca :  Чувашская Республика ) 		Avrupa Cuva? %67,7 Turkce Hristiyan (Ortodoks) %26,5 1.346.300 (2002)
Da?ıstan
( Rusca :  Дагестан ) 		Avrupa %29,4 Avar, %16,5 Dargi, %13,1 Lezgi, %5,4 Lak, %4,3 Tabasaran, %0,9 Rutul, %0,9 Agul, %0,3 Tsahur; %3,4 Cecen 3 %14,2 Kumuk, %1,5 Nogay, %4,3 Azeri %95 Kafkas, Turkce 5 ?slam ( Sunni) %4,7 2.576.531 (2002)
?ngu?ya
( Rusca :  Ингушетия ) 		Avrupa ?ngu? 2 %77,3 ?ngu?, %20,4 Cecen Kafkas ?slam ( Sunni) %1,2 467.294 (2002)
Kabardey-Balkar
( Rusca :  Кабардино-Балкарская Республика ) 		Avrupa Kabartay , Balkar ( Kabartay %55,3, Balkar %11,6) Kafkas, Turkce ?slam ( Sunni) , Hristiyan (Ortodoks) 6 %25,1 901.494 (2002)
Kalmikya
( Rusca :  Калмыкия ) 		Avrupa Kalmik %53,3 Mo?ol Tibet Budizmi ("Lamaizm") %33,6 292.410 (2002)
Karacay-Cerkesya
( Rusca :  Карачаево-Черкесская Республика ) 		Avrupa Karacay , Cerkes , Abaza ve Nogay (%38,5 Karacay , %11,3 Cerkes , %7,4 Abaza, %3,4 Nogay) Turkce, Kafkas ?slam ( Sunni) %33,6 439.470 (2002)
Karelya
( Rusca :  Карелия ) 		Avrupa Karelya ( Finlerle ili?kileri vardır.) %9,2, %2 Fin, %0,7 Vep Fin-Ugor Hristiyan (Ortodoks) %76,6 716.281 (2002)
Kırım
( Rusca :  Крым ) 		Avrupa Kırımlı - Kırım Tatarcası - %67,9 2.284.769 (2010)
Hakasya
( Rusca :  Хакас(с)ия ) 		Asya Hakas %12 Turkce Hristiyan (Ortodoks) %80,3 538.200 (2002)
Komi
( Rusca :  Коми ) 		Avrupa Komi %25,2 Fin-Ugor Hristiyan (Ortodoks) %59,6 1.018.674 (2002)
Mari El
(Cirmi?istan) ( Rusca :  Марий Эл ) 		Avrupa Mari (Cirmi?) %42,9 Fin-Ugor Hristiyan (Ortodoks) %47,5 727.979 (2002)
Mordovya
( Rusca :  Мордовия ) 		Avrupa Mordov %31,9 Fin-Ugor Hristiyan (Ortodoks) %60,8 888.766 (2002)
Kuzey Osetya-Alanya
( Rusca :  Северная Осетия-Алания ) 		Avrupa Oset %67,2 ?ranlı Hristiyan (Ortodoks) , ?slam ( Sunni) %23,2 710.215 (2002)
Saha (Yakutistan)
( Rusca :  Саха (Якутия) ) 		Asya Yakut %45,5 Turkce Hristiyan (Ortodoks) , ?amanizm %41,2 949.280 (2002)
Tataristan
( Rusca :  Татарстан ) ( aynı zamanda Tatarya veya Tartari diye de anılır ) 		Avrupa Tatar %52,9 Turkce ?slam ( Sunni) %39,5 3.779.265 (2002)
Tuva
( Rusca :  Тыва ) 		Asya Tuvalı %82,04 [1] Turkce Tibet Budizmi ("Lamaizm"), ?amanizm %16,27 (2010) 311.637 (2014 [2] )
Udmurtya
( Rusca :  Удмуртская Республика ) 		Avrupa Udmurtlar %29,3 Udmurt, %0,2 Besermiyan Fin-Ugor Hristiyan (Ortodoks) %60,1 1.570.316 (2002)

Notlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1 Kırım 'ın ve Sivastopol ?ehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır . Ukrayna Kırım'ın kendisinin ozerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise ozel statulu ?ehir olarak tanımakta, di?er taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi , Sivastopol'u ise kendi federal ?ehri olarak tanımaktadır.

  1. Kabardin-Balkar, Karacay-Cerkesya ve Da?ıstan birden fazla ismini olu?turan halka sahiptir.
  2. Cecen-Ingu? Ozerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Cecen ve ?ngu? adları uzerine kurulmu?tu. 1991'de Cecenistan ve ?ngu?ya ya da ?ngu?etya adı altında iki ayrı cumhuriyete ayrılmı?tır.
  3. Da?ıstan halkını olu?turan on ana etnik topluluk: Agullar , Avarlar , Dargınlar , Kumuklar , Laklar , Lezgiler , Nogaylar , Rutullar , Tabasaranlar ve Sahurlardır .
  4. Bu tablodaki tum nufus de?erleri yakla?ık rakamlardır.
  5. Balkarlar , Karacaylar , Kumuklar ve Nogaylar Turk'tur; Abazalar, Agullar, Adıgeler, Avarlar, Cecenler, Cerkesler, Darginlar, ?ngu?lar, Kabartaylar, Laklar, Lezginler, Rutullar, Tabasaranlar ve Tsahurlar Kafkas yerli topluluklarıdırlar.
  6. Kabartayların tamamına yakını ve Balkarların tamamı Hanefi Musluman'dır.
  7. Cecen sava?ı multeci gocleriyle sonuclanmı? ve nufus de?erlerine ula?mayı imkansız hale getirmi?tir. Birco?u ba?ka yerde ya?asalar da "Cecenya yurtta?ı" kabul edilmektedir, ?ngu?ya'nın bircok yoresindeki Cecen sı?ınmacılar icin de durum boyledir. Cecen-?ngu? Ozerk SSC'de, 1989'da 1.270.429 olan toplam nufus icinde Ruslar %23,1, Cecenler %57,8, ?ngu?lar %12,9 kadar idiler.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls 1 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . Tuva'daki Tuva Turklerinin nufus oranı
  2. ^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . 2014 Ocak ayı verileri
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusya%27nın_cumhuriyetleri&oldid=32655670 " sayfasından alınmı?tır