Polonya yoresel yemekleri
Polonya mutfa?ı
, tarihte hem Avrupa-Asya arasındaki ticaret yollarının kesi?im noktasında yer aldı?ından farklı ve kom?u uluslardan gelen tuccarlar hem de Polonya'da ya?ayan azınlıklar sayesinde icinde Rus, Alman, Avusturya, ?talyan, Litvanya, Cek, Yahudi, Fransız ve Macar yemek kulturlerinin izlerini ta?ımaktadır. Karbonhidrat ve protein a?ırlıklı Polonya yemeklerinde sebzelerden genellikle tahıllar ile kok sebzeler kullanılsa dahi patates mutfa?ın ba? tacıdır. Etlerden ise ordek, domuz ve balık tercih edilir. Polonya mutfa?ının en cok bilinen yemekleri;
zapienkanka
,
pierogi
,
zurek
,
golabki
,
bigos
,
kielbasa
,
kanapka
,
uszka, rosol, barszcz, gzik,
tatar ve tutsulenmi? ettir. ?cecek olarak ise bira, votkalı ev yapımı bir ce?it
likor
olan
nalewka
, en unlu Polonya votkası
zubrowka
, sutle karı?tırarak icilen
soplica
votkası, bitki cayları ve kahveleri me?hurdur. Polonya'nın tatlılarıysa Macaristan-Avusturya ?mparatorlu?u'nun hamur i?i lezzetlerinden gelmektedir. Yılba?ında tuketilen bir kek olan
Mazurek
, katmanları meyve veya meyve kabuklarıyla doldurulan
Makowiec
keki, Polonya'ya ozgu bir puding olan
Budyn
ve donut benzeri bir tatlı olan
Paczki
ornek verilebilir.
Orta Ca? suresince Polonya mutfa?ı sebzeleri, meyveleri, otları, mantarları, tahılları, yabani ve ciftlik hayvanlarının etleri, yerel baharatları ve balı yuksek kalorili yemeklerinde malzeme olarak kullanmı?lardır. Gunluk icecekleri ise peynir altı suyu, sut, bitki infuzyonları ve ayrandır. Yine de en populer icecekleri en alkolluleri olan bal likoru ile biradır. Fakat bu durum 16. yuzyılda ust sınıf halkın Macar ve Silezya ?araplarını ihtal etmesiyle beraber de?i?mi?tir. Hatta 13. yuzyılda Beyaz Prens Leszek, Papa'ya Kutsal Topraklarda bal ?arabı olmadı?ı icin Polonyalı ?ovalyelerin haclı seferine katılmayacaklarını soylemi?tir. Bu icecekler dı?ında votkanın Orta Ca? Polonya'sında ortaya cıktı?ı hakkında yazılı kanıtlar vardır. Ca?ın ba?larında sadece et ve tahıl temel yemekken zamanla tahıl yelpazesi geni?leyerek sadece darıyı kapsamamaya ba?lamı?tır. Tahıl ve et dı?ında fasulye, bakla ve bezeyle Polonyalıların gunluk o?unlerinde yer alırdı. Ayrıca insanların co?unlu?u yeme?in yanında ekmek yerine krepi andıran bir tur hamur i?i
kazsa
ve
kolacz
gibi gozleme ce?itleri tuketirdi.
amanda Kafkasya ve Turkiye ile geli?tirdi?i ticaret sayesinde ulke icerisinde Polonyalıların baharat fiyatları oldukca du?uktu, bu da baharat kullanımının artmasına neden olmu?tur.
Polonya kralı I. Sıgısmund'un ?talyan kralicesi Bona Sforza'yı kendine e? almasıyla beraber bir suru ?talyan a?cı Polonya'ya gelerek kendi kulturlerini Polonya'ya aktardılar. Sebzeler zaten Polonya mutfa?ının bir parcası olmasına ra?men marul, pırasa, kereviz ve lahana bu donem daha cok ra?bet gordu. Saray kayıtları Kralice Bona'nın Amerika, Guney Avrupa ve Batı Asya'dan bolca patates, mısır, kestane, kuru uzum, badem, portakal, limon, nar, zeytin, incir ve domates ithal etti?ini gostermektedir. Fakat Polonya'ya sebzeleri getiren ilk ki?inin Kralice Bona oldu?u soylencesi yanlı?tır. Kayıtlara gore 1434'te saltanatından 80 yıl once olen Kral Jogalia'nın sarayında marul, pancar, lahana, ?algam, havuc, bezelye, karnabahar gibi bir suru sebze ce?idi bulundu?u bir gercektir. Aynı zamanda Batı Asya ticaret yolları uzerinden gelen baharatların kullanımı fiyatını odeyebilen Polonyalılarla yaygınla?mı?tır.
Hızlı ve hafif bir bicimde kahvaltı yapan Polonyalılar kahvaltı o?unlerinde temelde sosisli ve jambonlu yahut peynirli sandvic tuketmektedirler. Sandviclerden spesifik bir ornek vermek gerekirse Polonya'ya ozgu olan
kanapka
yı gosterebilir.
Kanapka
yeme?inin normal bir sandvicten farkı ustunun acık olmasıdır. Sofralarında sandvic dı?ında omlet, tost ve mısır gevre?ine de sıkca rastlanabilmektedir.
Polonyalılar da co?u kultur gibi uc o?un tuketseler de o?le yeme?i onların kulturunde yer almamaktadır. Bunun yerine saat ak?am dort ya da be? civarı erken ak?am yeme?i adını verdikleri o?unle gunluk yemek ihtiyaclarını kar?ılarlar. Ana yeme?e gecmeden once mutlaka corba icmektedirler. Bu corbalar genelde tavuk suyundan yapılan rosol, iceri?inde mantar bulunan
zupa grzybowa
, salatayla yapılan
zupa ogorkowa
ve domatesli bir corba turu olan
zupa pomidorowa
dır. Ardından et yeme?i ile yanında ha?lanmı?, kızartılmı? veya fırında patates yerler. Et yemekleri genelde domuz eti, pure ve salata kombinasyonuyla servis edilen
kotlet schabowy
, etli ve lahana tur?ulu
bigos
, mantar, kıyma ve lahana karı?ımı olan
golabki
, patetese ek olarak etli veya peynirli yemek Polonyalı
pierogi
ve Polonya sosisi
kielbasa
dır. Ayrıca ana yeme?in yanında lahanalı salata bulunmaktadır. Yemekten sonra tatlı yiyerek o?unlerini tamamlamaktadırlar.
Son o?un di?erlerine kıyasla daha uzun surmektedir. Bunun nedeni daha fazla besin olması de?il, yemek yerken bir yandan sohbet ederek sofradakilerle sosyalle?ilmesidir. Bu o?un ne kahvaltı kadar basit ne de erken ak?am yeme?i kadar iddialıdır. Co?unlukla sofra so?uk et, yumurtalı ekmek, salata, peynir ve ekmekten olu?maktadır.