Bu maddedeki uslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadı?ı du?unulmektedir . Maddeyi geli?tirerek ya da konuyla ilgili tartı?maya katılarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Paul Charles Morphy (22 Haziran 1837 - 10 Temmuz 1884), Amerikalı satranc ustasıdır. Kendi doneminin en iyi satranc ustası ve gayri-resmi dunya ?ampiyonu sayılır. ^[1] Bir satranc dahisi olarak "Satrancın Gururu ve Kederi" olarak anıldı. Ancak satrancı erken ya?ta bıraktı. ^[2] Ele?tirmenler, Morphy'nin doneminin otesinde bir satranc oyuncusu oldu?unda hemfikirlerdir ancak modern satranc oyuncularıyla kıyaslandı?ında kendisinin ne kadar iyi bir sıralamaya sahip oldu?uyla ilgili tartı?malar vardır.

Biyografisi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Paul Charles Morphy, Louisiana eyaletinin New Orleans kentinde do?mu?tur. Satrancı babasının ve amcasının oyunlarını izleyerek o?renmi?tir. Ailesi o?ullarındaki yetene?i kısa bir zaman sonra fark etmi? ve aile toplantılarında oynamasını te?vik etmi?lerdir. Henuz dokuz ya?ındayken ?ehrin en iyi oyuncularından biri olarak kabul edildi. Morphy on iki ya?ındayken konuk olarak gelmi? Macar usta Johann Lowenthal'i uc oyunluk kısa bir macta ma?lup etmi?tir.

Morphy 1857'de hukuk diplomasını almasına ra?men hukuk uzerine calı?amıyordu cunku yasaların koydu?u ya? sınırına takılmı?tı ve bolca bo? zamanı vardı. Amcasının ısrarı uzerine New York'taki Birinci Amerikan Satranc Kongresi'nde oynama davetini kabul etti. Alexander Meek ve Louis Paulsen gibi guclu oyuncuların yer aldı?ı turnuvayı kazandıktan sonra Morphy, Amerika Birle?ik Devletleri'nin satranc ?ampiyonu olarak selamlandı. 1857'ye kadar New York'ta kaldı ve oyunlarının buyuk co?unlu?unu kazandı. 1858'de Morphy, Avrupa ?ampiyonu Howard Staunton ile oynamak icin Avrupa'ya gitti. Morphy, Avrupa'daki hemen hemen her guclu oyuncuyla oynadı ve co?unu hic zorlanmadan kazandı. Staunton ile olan mac hicbir zaman gercekle?medi, ancak Morphy Avrupa'nın co?unlu?u tarafından dunyanın en iyi oyuncusu olarak kabul gordu.

Amerika Birle?ik Devletlerine zaferle donen Morphy, New Orleans 'a donu? yolunda satranc oynayarak buyuk ?ehirleri gezdi. 1859 sonlarında 22 ya?ında New Orleans'a dondu ve hukuk kariyerine ba?lamak icin aktif satranc musabakasından emekli oldu. ^{[3] [4]} Morphy, hicbir zaman iyi bir hukuk kariyerine sahip olmadı ve nihayetinde ailesinin servetiyle ya?amaya ba?ladı. Hayranlarının ısrarlarına ra?men satranca geri donmedi ve 1884'te, 47 ya?ındayken felc gecirerek vefat etti.

Kariyerinin ba?langıcı ve sonrası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Paul Morphy'nin ailesindeki tum erkekler satranc oynarlardı. Dedesi, babası, a?abeyi ve ?ehrin en iyi satranc oyuncularından olan amcası Ernest de bunlar arasındaydı . 10 ya?ında satranc ile tanı?an Paul Morphy, 12 ya?ında geldi?inde yerli usta olan Russo'yu ma?lup eder. (Bu mac Morphy'nin yayımlanmı? ilk partisidir) Cok gecmeden ise Birle?ik Devletler'in guneyinde turnede olan Lowenthal'e ustunluk sa?lar.

Londra Turnuvasından sonra yukselen satranc gurultusu Yeni Dunya'ya ula?mı?tır. 1857 sonbaharında New York'ta 1. Amerikan Kongresi, ulkenin en iyi 16 satranc oyuncusunu toplar. Londra -1851'de oldu?u gibi, bu turnuvada da nakavt sistemi ile yapılıyordu: Maclar uc, final ise be? galibiyet uzerindendi. Morphy hic gucluk cekmeden (+9 =1) geldi?i finalde o zaman birle?ik Devletler'de ya?ayan ve sonradan unlu bir usta olan Alman Louis Paulsen'i +5 -1 =2 gibi bir skorla ma?lup etti. Ayrıca Paul her zamanki gibi hızlı, rakibi ise cok yava? oynuyordu ve du?unme suresi sınırsız oldu?u icin partiler 10-11 saat suruyordu. Hatta oyunlardan birisi 15 saat surmu?tur.

Amerikan ?ampiyonu olduktan sonra Morphy bir sureli?ine New York'a ta?ındı ve orada avans vererek 161 oyun (+107 -36 =18)da 100 oyun (+87 -5 =8) oynadı. Oynadı?ı rakipler arasında Paulsen, Stanley, Lichtenhein ve Schulten gibi kuvvetli oyuncular da vardı.

Morphy, ?ngiliz ?ampiyonu Staunton ile oynama arzusundaydı. Bu nedenle ona bir davetiye gonderdi. Fakat bu davetiye reddedilince Morphy Avrupa'ya gonderildi. 1858 Haziranında ?ngiltere'ye vardı. Burada cok sayıda zafer kazandı ve ustalara kar?ı bir ustunluk sa?ladı.

Hala Avrupa'dayken Morphy, Lowenthal'e kar?ı parlak bir zafer kazandı (Kazandı?ı odulu ise maddi sıkıntılarla bo?u?an rakibinin ev mobilyaları icin harcadı.) Asıl amacı 48 ya?ındaki ?ngiliz ile mac yapmaktı. Fakat uzun goru?melere ra?men amacına ula?amadı. Bununla ilgili Fischer : "Herhalde Staunton Morphy ile masada kar?ıla?maktan korkuyordu ve fikrimce onun endi?eleri yerindeydi. Morphy onu yenerdi, gerci birco?unun du?uncesinin aksine onların macı tek kale oynanmaz ve cetin bir mucadeleye sahne olurdu." demi?tir.

1858 sonbaharının erken gunlerinde Morphy Paris 'e gecer ve orada Fransa ?ampiyonu Daniel Harrwitz'i macta yener.

Aralık ayı ve Adolf Anderssen Paris'e geldi. Yedi galibiyete kadar oynanması konusunda anla?maya varıldı ve birkac gun sonra 19. yuzyıl ortasının ?uphesiz en kuvvetli ve en parlak iki satranc oyuncusunun tarihi carpı?ması ba?ladı.

Harrwitz'le olan macta oldu?u gibi Morphy yine oyuna ma?lubiyet ile ba?ladı. Ama sonra durumu berabere yaptı ve be? oyun pe? pe?e kazandı. Anderssen Beyazlarla 1.e4'ten umutsuzdu ve kendisine ozgu olan 1.a3 (sonradan bu hamle icin "kacık" diyordu) hamlesini oynamaya ba?ladı, siyahlarla ise ba?arısız bir ?ekilde hem 1...e5, hem 1...d5, hem 1...e6, hem 1...c5 denedi.

Ardından 9. partide eski Dunya ?ampiyonunun (Anderssen) bozguna u?ratıldı. Bu parti toplam yarım saat surmu?tur. Bir sonraki partinin 77. hamlesinde rovan?ı alan Anderssen: "Morphy 17, ben ise 77 hamlede kazanıyorum. Buna ra?men bu durum daha katlanılabilir..." demi?tir. 11. partide kazanan Morphy boylece macı da kazanır (+7 -2 =2).

Adolf Anderssen onun hakkında: "Morphy satrancı bir ressamın ciddiyeti ve buyuk bir itinayla yakla?ıyor... Satranc partisi onun icin kutsal bir vazife." demi?tir.

Morphy Avrupa'dan ayrılmadan once onuruna bir de ziyafet verildi. Morphy Avrupa'dan co?ku ile ayrılı?ı ile birlikte New York'ta da daha once gorulmemi? bir co?ku ile kar?ılandı. Satranc oyuncularının zaferinin bir daha hicbir zaman ve hicbir yerde bu ?ekilde kutlandı?ı gorulmedi.

Olumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Morphy Amerika'ya donu?unden sonra ciddi oyunlardan uzakla?tı. 1860'lı yılların ba?ında ABD'de ic sava? patlak verdi?i zaman, onun ilk ruhsal bozukluk belirtileri ortaya cıktı ve birkac sene sonra sadece satranc icin yitirilmedi?i anla?ıldı.

1884 yazında, henuz 47 ya?ında olan Morphy evinin banyosunda gecirdi?i kalp krizi sonucu vefat etti.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Benim Ustalarım (G. Kasparov)

1. ^ According to David Lawson, in Paul Morphy, The Pride and Sorrow of Chess , Mckay, 1976. Lawson says that Morphy was the first world champion to be so acclaimed at the time he was playing. Most chess historians, however, place the first official world chess championship in 1886, and so regard Morphy as having been the unofficial world champion when he soundly defeated Adolf Anderssen by 8 to 3 score with 2 draws. Morphy is considered the world's leading player between 1858 and 1860
2. ^ Sunnucks, p. 310
3. ^ Kurtz, Michael L. (1993). "Paul Morphy: Louisiana's Chess Champion". Louisiana History: The Journal of the Louisiana Historical Association . 43 (2): 175?199. JSTOR 4233011. (...) in 1858 and 1859, returning to America as the unofficial but universally acknowledged chess champion of the world. Then, just as suddenly, Morphy retired from active chess competition
4. ^ Gobet, Fernand (2018). The Psychology of Chess . Routledge. p. [1]. After his return to Louisiana in 1859 at the age of 22, he totally stopped playing chess.