Ayrac
ya da
parantez
, bir
noktalama i?areti
. Yay,
ko?eli
ve cengelli parantez olmak uzere ba?lıca 3 ce?idi vardır. Bunun haricinde yatık V ?eklinde parantezlere de rastlanır. Turkcede parantez sozcu?uyle co?unlukla yay parantez kastedilir.
Cumle icinde, cumlenin yapısı ile do?rudan ilgili olmayan acıklamalar yapılması amacı ile kullanılır. Cumle icinde bir sozcuk ya da cumleden sonra yapılması uygun gorulen acıklamalar ayrac icine alınır.
- Frank Capra (1897-1991) Amerikalı bir film yonetmenidir. / Dolmabahce Sarayı yapılana dek (1853) butun Osmanlı Padi?ahları Topkapı Sarayı'nda oturmu?tur.
E?anlamdaki sozcukler, e? de?erdeki tarihler ve rakamlar ayrac icinde gosterilir.
- ?nsan ikrarından (sozunden), hayvan yularından tutulur. / Ormana ula?mak icin 45 mil (75 kilometre) daha gitmelisiniz.
Tiyatro
yapıtları ve
senaryolarda
sahnede yapılacak hareketler ve ek acıklamalar ayrac icinde kullanılır.
- Ali - (silahını arkasında gizleyerek) Buyrun, nasıl yardımcı olabilirim? / Anahtar nerede? (Kilitte tıkırtılar)
Alıntı yapılan eser ve yazarları belirtmek amacı ile kullanılır.
- Hayatta en hakiki mur?it ilimdir. (M. Kemal Ataturk)
Alıntılarda, orijinal metinde belirtilmemi? sozcuk veya bolumler eklenirken kullanılır.
- O (Ahmet) bizimle birlikteydi.
Bir soze alay veya kucumseme anlamı kazandırmak icin kullanılan unlem i?areti yay ayrac icine alınır:
- Elbette sen korkusuz (!) birisin.
Bir bilginin ?uphe ile kar?ılanan veya kesin olmadı?ını gostermek icin kullanılan soru i?areti yay ayrac icine alınır:
- Onun cok deneyimli (?) bir ki?i oldu?unu hepimiz biliriz elbette.
Bir konunun anlatımı sırasında maddeler sıralanırken rakam ve harflerden sonra yarım ayrac kullanılır. Ornek:
- 1) Basit onermeler
- 2) Bile?ik onermeler
Ayrac,
matematikte
i?lem sırasını veya buyuklukleri belirtmek icin kullanılır.
Matematikte
fonksiyonlarda
kullanılır.
- f(x) - Fonksiyon f'nin de?i?ken x'e uygulanmasını ifade eder.
Di?er noktalama i?aretleri ile birlikte kullanım
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Unlem, soru, nokta, virgul gibi noktalama i?aretleri
tırnak i?aretinin
icine, ayracın ise dı?ına (ayractan sonra) konulur.
- Kopeksiz suruye kurt girer (iner)
.
- Kurda "Neden boynun kalın
?
" demi?ler: "??imi kendim gorurum de ondan
.
" demi?.
Ayrac ile tırnak i?aretinin kullanılaca?ı yerlerin birbirine karı?tırılması halinde anlama bakılır. Tırnak i?areti icindeki sozcuk ve cumleler cıkartıldı?ında anlam bozulurken ayrac icindeki sozcuk ve cumleler cıkartıldı?ında anlam bozulmaz:
- Hatasız (kusursuz) kul olmaz. - Kusursuz kelimesi cıkartıldı?ında cumle anlam kaybına u?ramaz.
- Cahit Sıtkı'nın "Otuzbe? Ya?" adlı ?iirini ilk kez ortaokulda okumu?tum. -Otuzbe? Ya? kelime obe?i cıkartıldı?ında cumle anlamsızla?maktadır.
?ngilizcede yay ayrac cumle icinde, cumlenin yapısı ile do?rudan ilgili olmayan acıklamalar yapılması amacı ile kullanılır.
- John Lennard (in "The exploitation of parentheses in English printed verse") usefully coined the term lunula to refer specifically to the opening curved bracket, the closing curved bracket and the textual contents between.
- Senator Kennedy (Massachusetts) spoke at length.
Fransızcada cift ok ayrac (guillemet)
alıntılarda
tırnak i?areti
yerine kullanılır:
- ≪ Quand je regarde l'Histoire, j'y vois des heures de liberte et des siecles de servitude. ≫ (Joseph Joubert)
- Yazım Kuralları
Turk Dil Kurumu
- Turkce Dilbilgisi, Mehmet Hengirmen, 2005
- Turk Dilbilgisi, Goksun Haydar, 1993
- Tahir Nejat Gencan, Dilbilgisi, 1979