Panteizm

Panteizm ya da tum tanrıcılık , her ?eyi kapsayan ickin bir Tanrı 'nın, ^[1] Evren 'in ya da do?anın Tanrı ile aynı oldu?u goru?udur. ^[2] Panteistler ki?ile?tirilmi? ya da antropomorfik bir Tanrıya inanmazlar. ^[3]

Panteizm, genellikle monizm ile ili?kili bir kavramdır. Panteizmde her ?ey Tanrı 'nın bir parcası olarak kabul edilir, Tanrı her ?eydir ve her ?ey Tanrı 'dır. Tanrı do?ada , nesnelerde , insan dunyasında vardır.

Panteizm, 17. yuzyıl filozofu olan Baruch Spinoza 'nın calı?malarına dayalı bir teoloji ve felsefe olarak modern ca?da populer oldu. ^[4] Monizm , Spinoza'nın felsefesinin temel bir parcasıdır. Spinoza , terimin adı o oldukten sonra konulsa da panteizmin en unlu savunucusu olarak kabul edilir. ^[5]

Etimoloji [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Panteizm, Yunanca : pan ("tum" anlamında) ve Yunanca : theos ("Tanrı" anlamında) koklerinden turetilmi?tir.

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tahminen 2. veya 3. yuzyılda yayınlanan ve Hermetik bir derleme olan Asclepius (logos teleios) da “Her ?ey bir butunun parcasıdır veya tek biri hepsidir” cumlesi ile kar?ıla?ıyoruz. ^[6]

Felsefi bir goru? olarak panteizm, Eski Yunan felsefesinde Plotinos (205-270), Ronesans 'tan sonra Giordano Bruno (1548-1600) ve Spinoza (1632-1677) tarafından a?ırlıklı olarak temsil edilmi?tir. Spinoza a?ırlıklı panteizm algılayı?ına gore Tanrı her ?eydir ve her ?ey Tanrı'dır. Tanrı-Evren-insan ayrımı yoktur, boyle bir ayrım aklın illuzyonu, yanılsamasıdır. Bilimsel olarak Tanrı, evren ve insan birdir, aynıdır.

19. yuzyılda panteizm pek cok onde gelen yazar ve filozofun teolojik bakı? acısı oldu. Britanya'da William Wordsworth ve Samuel Taylor Coleridge ; Almanya'da Johann Gottlieb Fichte , Friedrich Wilhelm Joseph Schelling ve Georg Wilhelm Friedrich Hegel ; Amerika Birle?ik Devletleri'nde Walt Whitman , Ralph Waldo Emerson ve Henry David Thoreau panteist yakla?ıma sahip ki?ilerdir.

Albert Einstein bircok yazısında panteist e?ilimler sergiler, ki?ile?tirilmi? bir tanrıya inanmadı?ını belirten "Asla do?aya bir amac ya da hedef ya da insanmerkezci (antroposantris) olarak anla?ılabilecek herhangi bir ?ey yuklemedim" sozu, ^[7] Spinoza hayranlı?ını belirtti?i yazısı "Evren'in harikulade duzenlenmi? oldu?unu ve belli yasalara uygun hareket etti?ini goruyoruz ama bu yasaları sadece bulanık bir ?ekilde anlayabiliyoruz. Spinoza’nın panteizmine hayranım, ama onun modern du?unceye katkısına cok daha fazla hayranım, cunku o ruh ve bedeni iki ayrı ?ey de?il de bir butunmu? gibi goren ilk filozoftur" ^[8] ve "Tanrıya inanıyor musun?" sorusuna verdi?i cevap "Varolanların duzenli uyumunda kendini gosteren Spinoza’nın Tanrısı’na inanıyorum, insanların kaderiyle ve eylemleriyle ilgilenen bir Tanrı’ya de?il." ^[9]

20. yuzyılın sonlarına do?ru panteizm, genellikle neopaganizmin benimsedi?i teolojik yakla?ım olarak ilan edildi. ^[10] ve panteistler, panteizm icin ozel olarak orgutler kurmaya ba?ladı.

Sınıflandırma [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yakın zamanda Paul D. Feinberg panteizmi sınıflandırmı?tır; goreli monistik , akosmistik , absolutistik , immanentistic , hylozoistic , kar?ıtlıkların ozde?li?i, neoplatonik ya da emanationistik panteizm. ^[11]

Orgutler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

20. yuzyılın son ceyre?inde iki panteist orgut kuruldu. Tum ce?itli panteistlere acık olan Evrensel Panteist Derne?i 1975 yılında kuruldu. ^[12] Dunya Panteist Hareketi bir cevreci, yazar ve eski Evrensel Panteist Derne?i 'nin ba?kan yardımcısı olan Paul Harrison tarafından yonetilmektedir. Dunya Panteist Hareketi panteizmin naturistik surumunu te?vik amacıyla 1999 yılında kurulmu?tur. ^[13]

Dinlerde panteizm [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dinlerde panteizmin kokeni Hint ve yerli Amerikan dinlerine kadar uzanır. ^[14] Bilinen en eski panteist fikirlerin Hindu dini metinlerinde yer aldı?ı iddia edilmektedir. ^[15]Alevilik panteist unsurlar icerir. Alevilik'te vahdet-i vucud olarak isimlendirilen yakla?ımda Dunya 'daki butun varlıklar ve tum Evren, Tanrı'nın yansımaları olarak gorulur. Vika gibi modern pagan dinleri panteist goru?ler icermektedir. ^[16]

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ Encyclopedia of Philosophy ed. Paul Edwards . New York: Macmillan and Free Press. 1967. ss. 34 .
^ The New Oxford Dictionary Of English . Oxford: Clarendon Press. 1998. ss. 1341 . ISBN 0-19-861263-X .
^ A Companion to Philosophy of Religion edited by Charles Taliaferro, Paul Draper, Philip L. Quinn, p.340 "They deny that God is "totally other" than the world or ontologically distinct from it."
^ Picton, James Allanson, Pantheism: Its story and significance , Archibald Constable & Co., 1905. online 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ..
^ Shoham, Schlomo Giora (2010). To Test the Limits of Our Endurance . Cambridge Scholars. s. 111. ISBN 1443820687 .
^ Ebeling, Florian; Assmann, Jan; Lorton, David (1 Eylul 2011). The Secret History of Hermes Trismegistus . Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-6482-9 .
^ Albert Einstein, replying to a letter in 1954 or 1955; from Albert Einstein the Human Side, Helen Dukas and Banesh Hoffman, eds., Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1981, p. 39.
^ Frankenberry, Nancy K. (2009-08-11). The Faith of Scientists: In Their Own Words. Princeton University Press. p. 153. ISBN 978-0-691-13487-1 .
^ Autobiographical Notes (1949, p.103)
^ Margot Adler, Drawing Down the Moon, Beacon Press, 1986.
^ Evangelical Dictionary of Theology , edited by Walter A. Elwell, p. 887
^ "Home page" . Universal Pantheist Society. 31 Temmuz 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 A?ustos 2012 .
^ World Pantheist Movement. "Naturalism and Religion: can there be a naturalistic & scientific spirituality?" . 29 Nisan 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Eylul 2012 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 5 Kasım 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Kasım 2013 .
^ Plumptre, Constance (1879). General sketch of the history of pantheism, Volume 2 . Londra: Samuel Deacon and Co. ss. 3-5, 8, 29. ISBN 9780766155022 .
^ Carpenter, Dennis D. (1996). "Emergent Nature Spirituality: An Examination of the Major Spiritual Contours of the Contemporary Pagan Worldview". In Lewis, James R.. Magical Religion and Modern Witchcraft. Albany: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-2890-0 . p 50

[Edwards-1] Encyclopedia of Philosophy ed. Paul Edwards . New York: Macmillan and Free Press. 1967. ss. 34 .

[2] The New Oxford Dictionary Of English . Oxford: Clarendon Press. 1998. ss. 1341 . ISBN 0-19-861263-X .

[3] A Companion to Philosophy of Religion edited by Charles Taliaferro, Paul Draper, Philip L. Quinn, p.340 "They deny that God is "totally other" than the world or ontologically distinct from it."

[4] Picton, James Allanson, Pantheism: Its story and significance , Archibald Constable & Co., 1905. online 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ..

[5] Shoham, Schlomo Giora (2010). To Test the Limits of Our Endurance . Cambridge Scholars. s. 111. ISBN 1443820687 .

[6] Ebeling, Florian; Assmann, Jan; Lorton, David (1 Eylul 2011). The Secret History of Hermes Trismegistus . Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-6482-9 .

[7] Albert Einstein, replying to a letter in 1954 or 1955; from Albert Einstein the Human Side, Helen Dukas and Banesh Hoffman, eds., Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1981, p. 39.

[8] Frankenberry, Nancy K. (2009-08-11). The Faith of Scientists: In Their Own Words. Princeton University Press. p. 153. ISBN 978-0-691-13487-1 .

[9] Autobiographical Notes (1949, p.103)

[10] Margot Adler, Drawing Down the Moon, Beacon Press, 1986.

[11] Evangelical Dictionary of Theology , edited by Walter A. Elwell, p. 887

[12] "Home page" . Universal Pantheist Society. 31 Temmuz 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 8 A?ustos 2012 .

[13] World Pantheist Movement. "Naturalism and Religion: can there be a naturalistic & scientific spirituality?" . 29 Nisan 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Eylul 2012 .

[14] "Ar?ivlenmi? kopya" . 5 Kasım 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Kasım 2013 .

[Plumptre-15] Plumptre, Constance (1879). General sketch of the history of pantheism, Volume 2 . Londra: Samuel Deacon and Co. ss. 3-5, 8, 29. ISBN 9780766155022 .

[16] Carpenter, Dennis D. (1996). "Emergent Nature Spirituality: An Examination of the Major Spiritual Contours of the Contemporary Pagan Worldview". In Lewis, James R.. Magical Religion and Modern Witchcraft. Albany: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-2890-0 . p 50

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

g t d Katolik Kilisesi tarafından sapkın ilan edilen inanclar
Antik Ca?	Adoptionism Apollinarizm Ariusculuk Antidicomarianites Audianism Doketizm Donatizm Dualizm Ebiyonitler Euchites Gnostisizm Maniheizm Pavlusculuk Priscillianism Naassenes Ophites Sethianizm Valentinusculuk ?konoklazm Luciferianism Macedonianism Marcionism Melchisedechians Monar?ianizm Athinganoi Monofizitizm Monotelitizm Montanizm Nesturilik Novatiyanizm Patripassianizm Pelagianizm Semipelagianism Pneumatomachians Sabelliyanizm Tabiiyetcilik Valentinusculuk
Orta Ca?	Arnoldizm Bogomilizm Bosna Kilisesi Katharizm Conciliarism Dolcinoculuk Fraticelli Free Spirits Henricians Humiliati Husculuk Impanation Josephcilik Lollard Migetians Pasagians Taborculuk Valdoculuk
Yeni Ca?	?bahilik Consubstantiation Febroniusculuk Gallikanizm Jansencilik Josephcilik Panteizm Protestanlık Anabaptizm Arminiusculuk Kalvinizm Lutercilik