Ortakoy
,
Bo?azici
'nin
Avrupa yakasında
,
Be?ikta?
ilcesine ba?lı mahalle ve semt. Ortakoy ve
Mecidiye
mahallelerinden olu?an Ortakoy semti, sahile acılan vadi boyunca yamaclara kurulmu? bir yerle?medir.
Kuruce?me
,
Ulus
,
Levazım
,
Balmumcu
ve
Yıldız
mahalleriyle cevrili olan semtin kuzey sınırı Defterdarburnu'dur.
Ortakoy Camii
semtin semboludur.
Buyuk Mecidiye Camii
(halk arasında Ortakoy Camii) ve
15 Temmuz ?ehitler Koprusu
Antik ca?da adının Arkheion (Argion) oldu?u soylenen Ortakoy'un,
Bizans
donemindeki adı "Ayios Fokas"'tır. Semt, adını Bizans ?mparatoru
I. Basileios
(hukumdarlı?ı 867-886) tarafından burada yaptırılan Ayios Fokas Manastırı'ndan almı?tır.
Bizans ?mparatoru
VI. Leon
'un (hukumdarlı?ı 886-912) sevgilisi Zoe ile bulu?tu?u Damianu Sarayı'nın Ortakoy'de oldu?u; Damianu mevkiine adını veren manastırın ise, ?mparator
Teofilos
(hukumdarlı?ı 829-842) ve
III. Mihail
(hukumdarlı?ı 842-867) zamanlarında devletin ileri gelenlerinden olan Damianos tarafından 9. yuzyılda yaptırıldı?ı ileri surulur.
[1]
Bugunku Ortakoy'un, buyuk Ayios Fokas Manastırı'nın bulundu?u yer oldu?u anla?ılmaktadır.
Rumların
aynı azize ithaf edilmi? bugunku kucuk
Ayios Fokas Kilisesi
de Ayios Fokas adındadır. Ayios Fokas Manastırı'nın yeri bulunamamı?tır. Bu manastırın yakınında 9. yuzyılda
Ermeni
asıllı Ortodoks patri?i
VII. ?oannis
(patrikli?i 832-842) veya karde?i Arsabarios'un (Ar?avir) muhte?em bir sarayının oldu?u, bu yuzden semtin Arsebera (veya Arsaberu) olarak da un kazandı?ı yazılır. Sarayda gizli ayinler ve ahlaka aykırı e?lenceler yapıldı?ı yolunda dedikodular cıktı?ı icin ?mparator
I. Basileios
tarafından satın alınarak 150 rahiplik bir manastır haline getirilmi?tir. Bu manastırın varlı?ı (Meryem Ana) Bizans'ın son yıllarına kadar devam etmi?tir.
Turklerin
Ortakoy'e yerle?mesi
Kanuni Sultan Suleyman
doneminde (hukumdarlı?ı 1520-1566) olmu?tur. Aynı yıllarda
Sadrazam
Kara Ahmed Pa?a
'nın (o. 1556) kethudası Husrev Kethuda tarafından
Mimar Sinan
'a bir hamam (
Ortakoy Husrev Kethuda Hamamı
) yaptırılmı?tır. Ortakoy Deresi vadisinin iki yamacına, 16. yuzyılda Turklerin yo?un olarak yerle?tikleri gorulur.
[2]
17. yuzyılın ortasında dere icinde bir
Musluman
mahallesi, kıyıda ise yalılar vardı. Bu yalıların hicbiri gunumuze kadar gelememi?tir. Bunun ba?lıca sebebi,
Abdulaziz
tarafından 1871'de yaptırılan yeni
Cıra?an Sarayı
'dır.
Be?ikta? Mevlevihanesi
ve Ortakoy'e kadar uzanan yalılar ortadan kaldırılarak elde edilen uzun ve geni? alan Cıra?an Sarayı'nın in?aatına ayrılmı?tır. Ortakoy ?skelesi ile Defterdarburnu arasında kalan ?eritte Mehmed Kethuda Ce?mesi,
Ortakoy Camii
, sıbyan mektebi ve sahilin gerisinde Rum, Ermeni ve Yahudi esnafların evleri; daha sonra Ortakoy Camii ile Ne?etabad Sahilsarayı,
Esma Sultan Sahilsarayı
,
Naime Sultan Yalısı
,
Hatice Sultan Sahilsarayı
, Fatma Sultan, Zekiye Sultan yalıları sıralanırdı.
Defterdar ?brahim Pa?a Camii
17. yuzyıla ait bir yapıdır.
Ortakoy Meydanı ve cevresi 1989 ile 1992 yılları arasında Be?ikta? Belediyesi tarafından ba?latılan proje calı?maları ile yeniden duzenlenerek bugunku gorunumunu almı?tır.
Ortakoy, tarihi kulturel yapısıyla ozellikle 1990'lı yıllardan itibaren, gerek ?stanbulluların gerekse yabancıların geni? bir ilgi oda?ı haline gelmi?tir. Semtin ve ozellikle meydanın ?stanbul'un ilgi oda?ı haline gelmesindeki di?er bir etken de, uc dini temsil eden uc anıtsal yapının (
Ortakoy Camii
,
Ayios Fokas Kilisesi
,
Etz Ahayim Sinagogu
) birbirine yakın olmasıdır. Bunlar, cevredeki ozgun yapı gruplarıyla tutarlı bir butunluk ve uyum icindedirler. Bu uc kulturun bir arada ya?adı?ı ortamı yeniden eski ozellikleriyle ortaya cıkarmak amacıyla kapsamlı bir proje yapılmı?, 1990'lı yılların ba?ındaki duzenleme calı?maları sonuclandırılmı?tır. ?lk etapta Ortakoy'un yeterli olmayan altyapı ?ebekesi yeniden yapılmı?tır. Ortakoy Meydanı cevresindeki dar organik sokak dokusu; yapılarda bahce olmaması; cumba ve cephe uyumları cevrenin gorunumunu de?i?ik kılmaktadır. Evler sosyal yapıdan da kaynaklanan bir farklılık gostermektedir. Yapılan calı?mada bu organik sokak dokusunun, iki veya uc katlı cumbalı dar du?er dikdortgen pencereli ozgun Ortakoy mimarisinin sureklili?inin sa?lanması amaclanmı?tır.
[2]
Meydan ve cevresi, kahveler, gece kulupleri, barlar, lokantalar, sanat atolyeleri, antika ve hediyelik e?ya dukkanları ve haftasonları acılan eli?i ve sanat (entel) pazarıyla, gece gunduz canlı bir bulu?ma merkezidir.
Kumpirciler
,
wafflecılar
ve
gozlemeciler
de Ortakoy'e has mekanlardır.
Bununla birlikte hem sahilyolu, hem
Barbaros Bulvarı
'na uzanan Palanga Caddesi, hem Dereboyu Caddesi, hem de
Ulus
'a cıkan
Portakal Yoku?u
gibi onemli ula?ım akslarının kesi?im noktası oldu?u icin ziyaretci yo?unlu?unun arttı?ı zamanlarda hem trafik hem de park sorunu ya?anmaktadır.
15 Temmuz ?ehitler Koprusu
'nun Avrupa'daki aya?ı Ortakoy'dedir.
Ortakoy Meydanı, 19. yy.
Osmanlı sivil mimarisinin
ozgun orneklerini barındırır. Ortakoy'e bugunku cehre ve ozelli?ini kazandıran, meydanının en belirgin ve egemen mimari o?esi halk arasında
Ortakoy Camii
olarak bilinen Buyuk Mecidiye Camii'dir. Cami,
Sultan Abdulmecit
tarafından Mimar
Nigo?os Balyan
’a 1853 yılında yaptırılmı?tır. Abdulmecid, Ortakoy'un imarına onem vermi?, Ortakoy Deresi uzerine, bugun artık olmayan kopruyu, sahilde iskelenin guneyindeki mermer sutunlu karakol binasını da yaptırmı?tır.
Meydandaki cami kadar eski ve onemli bir ba?ka eser de 1723 tarihli
Damat ?brahim Pa?a Ce?mesi
'dir. Sahilde ah?ap temeller uzerinde oturan ce?me, zamanla dolgu ve zemin oturmasından cokmu?, toprak seviyesinin 1,5 m altında kalmı?tır. Be?ikta? Belediyesi tarafından, Ortakoy Meydanı ve cevre duzenlemesi calı?ması sırasında, kahvelerin arkasına sıkı?mı? ve gorunmeyen ce?me, caminin kar?ısına ta?ınarak, toprak altında kalan su teknesi ve musluk etrafındaki selvi motifli ta?ı ortaya cıkarılmı?, restorasyonu yapılmı?tır.
Meydanda, Sutcu Ali Soka?ı onunde kahvelerin yanında kucuk Hamidiye Ce?mesi (Saka Ce?mesi) vardı. Hamidiye su ?ebekesinden da?ılan kol, eski hamamın onundeki Saka Ce?mesi denilen bu dokum ce?meye ula?ırdı. Bu ce?me daha sonra kaldırıldı ve suyolu kapatıldı. Meydandaki demir dokum ce?me, Yıldız'dan alınarak onarılmı?, 1992'deki meydan duzenlemesi calı?maları sırasında ?imdiki yerine konulmu?tur. Meydandaki di?er bir kucuk ce?me ise cami giri?inin yanında, avlunun onundedir.
Meydanın arka soka?ı ve Muallim Naci Caddesi'nde giri?i olan
Ayios Fokas Kilisesi
1856'da yapılmı?tır. Bizans doneminde bolgede bulunan manastırın adını ya?atmaktadır.
Ortakoy Meydanı ve cevresindeki tarihi yapılar
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Ortakoy'un
?stanbul Bo?azı
'ından gorunumu, sa? tarafta
Buyuk Mecidiye Camii
ve
Bo?azici Koprusu
(?ubat 2013)
Ortakoy'un tarihinden gelen en onemli ozelli?i farklı kulturlerden Turk, Rum, Ermeni ve Yahudi topluluklarının ve farklı inancların bir arada dostluk icinde ya?amasıdır ve bu ozellik gunumuze kadar gelmi?tir.
Ortodoks Kilisesi
'nin
?sa
'nın vaftizine remiz olarak hacın suya atılması yortusunun yakın bir zamana kadar Ortakoy ?skelesi'nden yapılmı? olması da bu gecmi?in bir kalıntısıdır.
P. G. ?nciciyan
,
Dunya Co?rafyası
adlı kitabının ?stanbul bolumunde sahilden uzak bir yerde,
Ermenilerin
Surp Asdvadzadzin adında kiliseleri oldu?unu yazar. Ermenilerin Ortakoy bahcelerinde, vadi yamaclarında ve sahildeki yerle?melerde de evleri oldu?u gibi gorulur. Ortakoy'de
Balyan ailesi
, Dr. Gabriel Pa?a, Portukal Pa?a, Mıgırdıc Be?ikta?lıyan,
Bezciyan
,
Hagop Baronyan
,
Dadyan ailesi
gibi unlu Ermeniler ya?amı?tır. Ortakoy Vapur ?skelesi Soka?ı ba?ındaki Simon Kalfa Apartmanı
Balyan ailesinin
mulku idi.
[3]
Ortakoy'de Yahudi cemaatine ait bilgiler de oldukca eskidir.
Evliya Celebi
Seyahatname
'
de Ortakoy kıyılarındaki buyuk yalılar arasında ?ekerci Yahudi ve ?shak Yahudi yalılarından bahsetmektedir. 1156/1746 tarihli fermandan Ortakoy Camii'ne yakın, deniz kenarında Yahudi evlerinin yandı?ı anla?ılır. Ortakoy'deki en eski sinagog olan
Etz Ahayim Sinagogu
yangın sonucu birkac kez harap olmu?, yeniden yapılmı?tır. 1618 tarihli Bedesten yangınında evsiz kalan cok sayıda Yahudi ailesi; 1891'de Be?ikta?'taki yangın felaketini ya?ayan Yahudi cemaati; 1921'de Rusya'dan gocen Yahudiler topluca Ortakoy'e yerle?mi?lerdir. 1936'da nufusu 16 bin olan Ortakoy'de 700 Yahudi ailesinin ya?adı?ı bilinmektedir. Ortakoy'de bugun artık kullanılmayan ikinci sinagog Gultekin Soka?ı'ndaki Yenimahalle Sinagogu'dur.
Semtte bir Musluman (
Ortakoy Mezarlı?ı (?stanbul)
), bir
Ortodoks Rum Mezarlı?ı
bir de Yahudi mezarlı?ı (
Ortakoy Musevi Mezarlı?ı
) vardır.
Semtin spor kulubu, 1930'da kurulan
Ortakoy Spor Kulubu
'dur. Renkleri kırmızı-beyazdır.
|
|---|
| Mahalleler
| |
|---|
| Semtler
| |
|---|
| Meydanlar
| |
|---|
| Bazı cadde ve sokaklar
| |
|---|