Okyanusya
|
---|
|
Alan
| 9.037.695 km² (3.489.474 sq mi)
|
---|
Nufus
| 35.669.267
|
---|
Yo?unluk
| 0,2323/km²(0,0897/sq mi)
|
---|
Ulkeler
| 15
|
---|
Zaman dilimi
| +8
(
Avustralya
)
+14
(
Kiribati
)
|
---|
Okyanusya
,
Buyuk Okyanus'a
da?ılmı?
adaları
kapsayan ulkelerden ve
Avustralya
'dan olu?an co?rafi
bolgedir
.
Asya
'nın guney ve guneydo?usunda,
Antarktika
'nın kuzeyinde ve
Buyuk Okyanus
ile
Hint Okyanusu
'nun arasında yer alır.
[1]
Yuzolcumu 8.970.000 km², nufusu 35.669.267'dir.
Buyuk Okyanus'taki adaların hepsi Okyanusya'ya ba?lı de?ildir.
Asya
ve
Amerika
yakınındaki takımadalar, bu kıtaların parcasıdır. Amerika kıyıları acı?ındaki adalar,
Aleut Adaları
ve ozellikle
Uzak Do?u
'daki
Japon
takımadaları,
Endonezya
ve
Filipinler
Okyanusya'ya katılmazlar.
Malezya
takımadaları zaman zaman Okyanusya'ya ba?lı sayılmı?sa da, halkları, medeniyetleri ve tum faaliyetleri bakımından Guneydo?u Asya'ya daha yakındır.
Okyanusya dort kısma bolunur:
Avustralya
,
Melanezya
,
Polinezya
ve
Mikronezya
. Buyuk Okyanus ile
Hint Okyanusu
arasında yer alan Avustralya (7.704.000 km²), en kalabalık bolgeleri Buyuk Okyanus'a donuk oldu?u icin bir Okyanusya topra?ıdır. Di?er yandan, tarihi de Avrupalıların Okyanusya'yı ke?fetmeleri ve yerle?meleriyle ilgilidir. Melanezya, Avustralya ve Endonezya'nın do?usundaki adaları icine alır. Bu adalara genellikle
Yeni Gine
de dahildir. Polinezya,
Yeni Zelanda
takımadaları ile Ekvator'un kuzey ve guneyindeki Orta Buyuk Okyanus adalarını kapsar. Mikronezya, Malezya'nın kuzeyindeki takımadaları icine alır. Ce?itli takımadaların adaları genellikle kuzeybatıdan guneydo?uya do?ru uzanır ve co?unlukla yay ?eklinde dizilmi?tir.
Avustralya dı?ında, Okyanusya adaları ba?lıca uc turdur.
- Yeni Zelanda, Yeni Gine ve Melanezya'nın bazı adaları
da?lık
yuzey ?ekillerini ve bugunku bicimlerini toprak hareketleri sonucunda almı?tır. Kıvrılmalar ve kırılmalar genellikle cok yenidir ve bu adalarda sık sık
deprem
olur,
yanarda?lar
puskurur.
- Polinezya, Melanezya ve Mikronezya takımadalarının co?u yuzeyden az cok uzak bir denizaltı tabanının uzerindeki volkanik akıntıların sonucudur. Bazıları hala etkin olan yanarda?lar cok yuksektir.
Hawaii
takımadalarında bu yukseklik 2.400 m'yi bulmaktadır.
- Donenceler
bolgesinde yer aldıklarından, adaların co?u mercan kayalıklarıyla cevrilidir. Orne?in, Avustralya'nın kuzeydo?usundaki Buyuk Set. Fakat, Yeni Zelanda'da Avustralya'nın guneyinde ve bazı takımadalarda mercan kayalıkları yoktur. Orne?in,
Markiz Adaları
. Ustelik denizaltı sı?lıkları bazı mercan olu?umlarına taban yerine gecmi? ve bazı takımadalar tamamıyla atollerden olu?mu?tur. Orne?in, Tuamotu, Gilbert vb.
Okyanusya adalarının hemen hepsi tropikal bolgededir. Yeni Zelanda takımadalarında,
Tazmanya
'da ve Avustralya'nın guneydo?usu ile guneybatısında okyanus veya
Akdeniz
tipinde ılıman iklim hukum surer. Di?er kısımlarda
sıcaklık
yılın her ayı yuksektir. Fakat, bircok adanın iklimini do?udan batıya do?ru esen
alizeler
ile kara ve deniz meltemleri yumu?atır. Adaların alizelere acık da?lık yamacları, ruzgaraltı olan koruntulu yamaclardan ve duz mercan adalarından daha cok ya?ı? alır. Melanezya adalarının bazılarında guc katlanılan bir ekvator iklimi hukum surer. Yeni Gine, Salomon Adaları ve Yeni Hebrides adalarının alcak topraklarını
sıtma
kırıp gecirir. Buyuk Okyanus'taki di?er adalarda bu hastalı?a rastlanmaz.
Buyuk Okyanus'un tum takımadalarına yuzyıllar boyunca curetli deniz seferlerine cıkan batı halkları yerle?ti. Orne?in,
Melanezyalılar
,
Polinezyalılar
. Okyanusya'nın yerli halkı, 3.100.000 ki?i (2.500.000'i Malinezya'da) olarak hesaplanmı?tır. Avustralya'daki cok ilkel yerli halkların nufusu az (50.000 ki?i) ve da?ınıktır. Di?er tum adalarda, salgınların ve
19. yuzyıl
sonunda geleneksel ya?ayı?ın bozulmasının sonucu olarak gerileyen yerli halkların nufusu bugun, giderek azalmaktadır. Bu yenilenme ozellikle Yeni Zelanda Maori'lerinde (130.000 ki?i) ilgi cekicidir. Ayrıca ılıman iklime de sahiptir.
Britanya ?mparatorlu?u
,
Fransa
ve
Amerika Birle?ik Devletleri
, Okyanusya'nın uc buyuk devletidir. Avrupalılar, Okyanusya'nın ce?itli kısımlarını siyasi bakımdan kontrol etmekle yetinmeyerek iklimi elveri?li topraklara yerle?tiler. Orne?in, Avustralya, Yeni Zelanda,
Yeni Kaledonya
ve Hawaii. Donenceler arasındaki di?er adalarda ozellikle
hindistan
cevizi ici, takımadaların co?unun ba?lıca gelir kayna?ıdır. Bazı maden yatakları cok onemlidir. Orne?in, Yeni Kaledonya'da
nikel
,
fosfatlar
vb.
Okyanusya'ya hicbir zaman buyuk olcude yerle?me olmamı?tır. Eski tarihlerdeki yerle?me, goc dalgalarının de?il, kısa mesafelerde yer de?i?tiren, surekli olarak birbiriyle kayna?an ve ayrılan kucuk grupların sonucudur. Bolgenin ilk halkı oldukları sanılan Papuzlar ve Pigmeler, Yeni Gine'ye, Salomon Adaları'na ve Yeni Hebrides Adaları'na yerle?tiler. Tarımla gecinen bu halklardan bazı gruplar, balıkcılık ve gemicilikle u?ra?tı. Sayısız yasak koyan gizli derneklerin hakim oldu?u bu toplumda, onderlerin gorevi sınırlıydı. Sonra, Tazmanyalılar, Avustralyalı ilkel halklar tarafından puskurtulmeden once Avustralya'yı i?gal ettiler. Cok geri olan Tazmanyalılar sadece avcılık ve dev?irmecilikle geciniyorlardı.
Avustralya yerlilerinin
de ba?ka gecim kayna?ı yoktu ama teknikleri daha geli?mi?ti. Daha sonra gelen Melanezyalılar, Yeni Gine'ye Salomon Adaları'na ve Yeni Hebrides Adaları'nın bir kısmına yerle?tikten sonra, Yeni Kaledonya,
Fiji Adaları
ve Mikronezya'ya gectiler. Medeniyetleri cok yakından ilgili oldukları Papuların medeniyetine benziyordu. Polinezyalılar geldikleri sırada Fiji Adaları'nda ve Yeni Kaledonya'da Melanezyalılar yerle?mi?ti. Malezya asıllı oldu?u sanılan Polinezyalılar, birdenbire co?aldı?ı icin veya ic sava?lar yuzunden Buyuk Okyanus'un her yanına da?ıldı. Mikronezya'yı a?tıktan sonra, Hawaii, Cemiyet, Samoa ve Tanga Adaları'na,
Paskalya Adası
'na ve Yeni Zelanda'ya
14. yuzyılda
yerle?ti. Yeni Hebrides Adaları'nda ve Yeni Kaledonya'da Melanezyalılarla karı?tı. Polinezyalıların sa?lam bir hiyerar?iye dayanan toplumlarını cok eski ca?dan beri veraset yoluyla i?ba?ına gelen onderler yonetiyordu. Balıkcılık ve tarımla gecinen Polinezyalılar, Paskalya Adası'ndaki
heykeller
ve taracalar gibi cok buyuk i?ler ba?ardılar.
Okyanusya kıtasında baskın din
Hristiyanlıktır
(%73)
[2]
2011 yılında yapılan bir ankette,
Melanezya'da
%92,
Mikronezya'da
%93
[3]
Polinezya'da
%96'lık kesimin kendilerini
Hristiyan
olarak tanımlamı?tır.
[4]
Geleneksel dinler genellikle
animizm
ve geleneksel kabileler arasında yaygın olan, do?al gucleri temsil eden ruhlar olan inanctır.
[5]
2018 nufus sayımında, Yeni Zelandalıların %37'si Hristiyan, %48'i dinsiz idi. 2016 nufus sayımında ise Avustralya nufusunun %52'si Hristiyan, %30'u dinsiz idi.
[6]
|
---|
?talik yazılanlar bir ba?ımlı topra?ın ba?kentidir.
|
Avustralasya
| |
---|
Melanezya
| |
---|
Mikronezya
| |
---|
Polinezya
| Adamstown
,
Pitcairn Adaları
·
Alofi
,
Niue
·
Apia
,
Samoa
·
Avarua
,
Cook Adaları
·
Fongafale
,
Tuvalu
·
Hanga Roa
,
Paskalya Adası
·
Honolulu
,
Hawaii
·
Mata-Utu
,
Wallis ve Futuna
·
Nuku'alofa
,
Tonga
·
Pago Pago
,
Amerikan Samoası
·
Papeete
,
Fransız Polinezyası
|
---|