Nardugan
,
?dil-Ural
yoresindeki Turk toplumlarının farklı tarihlerde ve ?ekillerde kutladı?ı bir bayramdır.
Ba?kurt
,
Kazan Tatarları
ve
Cuva?lar
icin
Nevruz
’un kar?ılı?ıdır ve 21 Mart'ta kutlanır,
[1]
Kre?inler
ise Nardugan’ı 7-12 Ocak'ta kutlar.
[2]
?slamiyet oncesi
Turkler
'in her yıl 21 Aralık'ta bir
kı? gundonumu
bayramı olarak Nardugan'ı kutladı?ı ve bu bayramın Hristiyanlık'taki
Noel
yortusunun atası oldu?u iddia edilmi?;
Mu?la
’nın
Bodrum
ilcesine ba?lı
Gundo?an
beldesinde 2010 yılından itibaren ?enlik havasında kutlanmaya ba?lamı?tır.
[3]
Rus kokenli turkolog
Murad Adji
ve sumerolog
Muazzez ?lmiye Cı?
, Turkler'in ?slam'ı kabul etmeden once de Nardugan bayramını kutladı?ını; bu bayramın Avrupa, Orta Asya ve Sibirya pagan topluluklarında gorulen ve Antik Yunan'da
Dionysos
, Antik Roma'da ise
Saturnalya
adıyla kutlanan kı? gundonumu ?enliklerinin bir halkası oldu?u iddia etmi?tir.
[4]
Cı?, 2020 yılında yayımlanan "
Cam Bayramı (Noel mi Nardugan mı?)
" adlı kitabında Nardugan Bayramı ile Noel arasında benzerlikler bulundu?unu, yılba?ında a?ac susleme gelene?inin Turkler'den Hristiyanlı?a gecti?ini,
Noel Baba
figurunun Turkler'deki "
Ayaz Ata
" adlı ?ahsiyetten dev?irildi?ini iddia etmi?tir.
[5]
Bu iddialara kar?ı Turkolog
Abdulhaluk Mehmet Cay
, Ahmet Ta?a?ıl, Mehmet Volkan Ka?ıkcı, Suat Akgul, Ayberk Furkan Demirel, Tufan Gunduz gibi uzmanlar ?slamiyet oncesi Turklerin boyle bir bayram kutladı?ını gosteren tarihi bir belge olmadı?ını, ayrıca Turk tarihinde
Ayaz Ata
diye bir ?ahsiyet olmadı?ını belirtmi? ve Nardugan bayramının Hıristiyanlı?a girmi? ya da kulturel olarak etkilenmi? Turk kokenli topluluklar tarafından kutlandı?ını acıklamı?tır.
[6]
[7]
Nardugan ile ili?kilendirilen
Ayaz Ata
figurunun, Rus mitolojisindeki Ded Moroz'un kar?ılı?ı oldu?u iddia edilmi?tir.
Turklerin Nardugan'ı ?slamiyet oncesinden beri kutladı?ı iddiası hakkında goru? bildiren kimi uzmanlar bu iddianın Ruslar tarafından asimilasyon amacıyla uyduruldu?u ?eklinde; kimileri ise ?ngiliz yazar ve du?unurler tarafından Turkleri asimile edip Hristiyanla?tırmak icin ortaya atıldı?ı ?eklinde du?unceler ifade edilmi?tir.
[5]
Nardugan bayramı ile ili?kilendirilen Ayaz Ata'nın ise ?skandinav mitolojisi kokenli Noel Baba adlı efsanevi ki?ili?in, Rus mitolojisindeki e? de?eri olan
Ded Moroz
'a dayanan bir figur oldu?u, Orta Asya'da Sovyetler doneminde yaygınla?tırıldı?ı iddia edilmi?tir
[8]
Nardugan, Do?u Avrupa’da ya?ayan Turk toplulukları tarafından kullanılan bir kelimedir. Mo?ol dilindeki
Nar
(Gune?), Turk dilindeki
Tuqan
(Do?an) sozcuklerinden meydana gelir. "Gune?e do?an" "Gune?le do?an" anlamlarına gelir ve Mo?olcadan Turkceye gecmi?tir.
Tatarlar bu bayrama
Koya? Tu?a
(
Gune? Do?an)
gunu derler. Ba?kurtlar, Udmurtlar
Nardugan
veya
Mardugan
, Mi?er Tatarları
Ra?tua
, Cuva?lar
Nartavan
ya da
Nartukan
,
[9]
Zırizyalar
Nardava
, Mok?alar
Nardvan
adını verirler.
Kre?in Tatarlarının bu bayramı kutlamasına dair belgeler, 19. yuzyılın ikinci yarısından itibaren ba?lamaktadır.
[1]
Di?er ?dil-Ural topluluklarında Nevruz e?de?eri olan Nardugan'ı Kre?in Tatarları kı? mevsiminde kutlamaktadır.
Noel Bayramı
’ndan
Paskalya
oncesi Vaftiz Gunu’ne kadar devam eden doneme Kre?inler "Nardugan Donemi" ya da "Nardugan Cabu" adını verir.
[2]
12 gun suren bu bayramda genc kızlar geleceklerini o?renmek icin fala bakarlar. "Nardugan Evi"nde toplanıp yuzuk falı bakılır. Yuzuk falı icin toplanılan evinin en buyuk ve en kucuk o?lunun ırmaktan su getirmesi ve evdeki genc kızlar suya yuzuklerini bırakması gerekir. Bayramda kılık de?i?tirerek veya maske takarak evden eve dola?ıp oyunlar oynama adeti vardır. Bu oyunlar, Ruslar'daki Rojdestvenskie oyunlarına benzer.
[2]
Mu?la
’nın
Bodrum
ilcesine ba?lı
Gundo?an
beldesinde 2010 yılından itibaren Nardugan kutlaması yapılmaktadır. 21 Aralık gecesi gercekle?en ?enliklerde ate? yakılır; Ege turkuleri e?li?inde yoresel oyunlar oynanır.
[10]