Mermi

Avcılar tarafından sevilen bir kalibre olan .270 Winchester fi?ekleri. Soldan sa?a: 100-grain (6.5 g) ? Cukur Uclu, 115-grain (7.5 g) ? FMJBT, 130-grain (8.4 g) ? Yumu?ak Uclu, 150-grain (9.7 g) Round Nose. Bu resimde aynı kalibre fi?e?in farklı kur?un cekirdek yapısı ve a?ırlı?ı gosterilmi?tir. Aynı kalibre ama farklı a?ırlıkta ve cekirdek yapısındaki fi?ekler balistik ozellikleri acısından cok farklı olabilir, dolayısıyla yarattıkları tahribat da birbirinden cok farklı olacaktır.

Mermi , ate?li silahlarda kullanılan fi?e?in atı? anında namludan fırlatılan bile?enidir. Ate?li silahlar tarafından atılan delici, patlayıcı madde, kur?un. Kucuk caplı ate?li silahlar ile a?ır ate?li silahların mermileri farklıdır. Tufek , tabanca gibi kucuk silahların mermisi carpma etkisiyle hedefi deler. Buyuk caplı, a?ır ate?li silahlar olan topların mermileri ise hedefi buldu?unda ya da havada patlar.

Fi?e?in Bolumleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ate?li silahların fi?e?i dort ana bolumden olu?ur. Fi?e?in uc bolumune mermi (cekirdek) denir. Silah ate?lenince mermi (cekirdek) hedefe do?ru fırlar. ?kinci bolum, sevk barutudur . Sevk barutu yandı?ı zaman meydana getirdi?i basıncla mermiyi fi?ekten ayırıp iterek namludan fırlatır. Ucuncu bolume fi?ek kovanı denir. Tek yanı kapalı bir metal silindir olan fi?ek kovanının icinde sevk barutu bulunur.

Fi?ek kovanının arka ucunda kapsul denen bir ate?leyici bulunur ve tetik cekilince barutun ate?lenmesini sa?lar. Ate?leme i?nesinin carpmasıyla ya da elektrik akımıyla ate?lenen kapsul kovandaki barutu tutu?turur. Barutun yanmasıyla ortaya cıkan sıcak gazın basıncı mermiyi (cekirde?i) ileriye do?ru iter ve cekirdek namlu a?zından buyuk bir hızla hedefe do?ru fırlar. Kucuk caplı ate?li silahlarda, mermi (cekirdek), fi?ek kovanı, sevk barutu ve kapsulden olu?an muhimmata fi?ek denir. Bu parcalar bir birbirine sıkıca ba?lı oldu?u icin fi?ek tek parca gibi gorunur. Mermilerin nuveleri genellikle kur?undan yapıldı?ı icin, hafif silahlar icin uretilmi? fi?eklere ait mermiler kur?un olarak da adlandırılır. Fi?eklerde mermi ile fi?ek kovanı bir butundur ve yalnızca sevk barutu ate?lendi?inde birbirinden ayrılır. Oysa top muhimmatlarında mermi (projectile) ile kovan birbirinden ayrılabilir ve icindeki barut miktarı hedefin uzaklı?ına gore ayarlanabilir.

Top muhimmatının ucunda tapa denilen bir bolum vardır. Tapa, merminin icindeki patlayıcı maddenin istendi?i zamanda patlamasını sa?lar. Tapanın turune gore, bazı top mermileri hedefe carptı?ında, bazıları hedefe carpmadan hemen once, bazıları da hedefin icine saplandı?ı anda patlar.

Tarihi geli?im [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?lk fi?ek (1575): Fi?e?in ilk ?ekli bugunku fi?eklerle pek az benzerlik gostermi?tir. Temel olarak, mermi (cekirdek) ve yeterli olcude barutu iceren bir ka?ıt paket ?eklinde kullanılmı?tır. Bu sistemin avantajı, ate?li silahı doldurmada cabukluk sa?lanmı? olması ve ta?ıma i?lemi esnasında barut kaybının onlenmesiydi. Daha iyi vuru? gucu ve etkinlik elde etmek icin kuresel mermi modern mermilere benzeyecek ?ekilde uzatılarak a?ırlık ve vuru? gucu artırılmı?tır.
Vurma sistemi (1807): Bu sistemi bir ?skoc papazı olan Alexander J.Forsyth geli?tirmi?tir. Bu sistemde patlama ozelli?i ta?ıyan bile?ikler ince parcalar haline getirilir ve bunlara carpan bir horoz, bu bile?ikleri patlatarak barutu ate?lerdi.
Carpma kapsulu (1814): Philadelphialı Joshua Shaw, Forsyth prensiplerini kullanarak carpma kapsulunu geli?tirmi?tir. Bu kapsulde patlayıcı bir bile?ik bulunuyordu. Bu sistem dolma tufekler icin en cok kullanılan ate?leme sistemi olmu?tur.
??ne vuru?u ile ate?lenen fi?ek (1836): Bu tip fi?ek Fransa’da Lefaucheux tarafından geli?tirilmi?tir. Cıkıntılı bir i?ne, buna carpan horoz etkisiyle ate?leme karı?ımının oldu?u kısma girerek, kovanda ate?lemeyi sa?lardı. Bu tip fi?ek, mermi (cekirdek), barut ve ate?leyicinin hepsini bir tek fi?ekte ta?ıyan ilk fi?ek modeli olmu?tur.
Cevresel vuru?lu fi?ek (Rimfire Cartridge) (1845): Fransa’da Flobert tarafından geli?tirilmi?tir. Bu kovanda ilk ate?leyici bile?i?i, fi?e?in arka bolumunde ve cevresinde bo? olarak duzenlenmi? kenar kısmına konur. Ate?leme i?nesi veya horozun bu bolume carpması sonucunda barutun ate?lenmesi sa?lanırdı (ilk geli?tirilen fi?ek 9mm Flobert; Turkiye'de pipet tufek ?ngilizcede genelde "Garden gun" olarak bilinir).
Merkezi vuru?lu fi?ek (Centerfire Cartridge) (1858): Bu fi?ek turunu Morse geli?tirmi?tir. Ate?leyici ta?ıyan kapsul fi?e?in arka bolumunde yer alır. Bu kapsule i?nenin carpması sonucu kapsul icindeki ate?leyici, barutun ate?lenmesini sa?lar. Gerek cevresel vuru?lu fi?ekler (rimfire), gerekse merkezi vuru?lu fi?ekler (centerfire) bugun modern silahların standardı olarak kullanılmaktadırlar.

Caplar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tum ate?li silahlar da silah caplarına kalibre (Cal.) denir. Silah capları Metrik Kalibrasyon, Anglo-Amerikan Kalibrasyon ve Nato Kalibrasyon sistemleri denilen uc ayrı sistemde olculur.

Metrik Kalibrasyon sisteminde silahın ate?ledi?i mermi capı ve kovan boyu milimeter cinsinden ifade edilir. Bu sistemde Tabanca ve Tufek fi?eklerinin ifadesi hep aynı sistemle yapılır. (Ornek: 9x19mm Parabellum , 7,65x21mm Parabellum , 9x21 mm, 7,62x31 mm , 7x57R mm, 8x57 mm, 8x57JRS mm, 9.3x74R mm, vb.) Bu kalibrasyon sisteminin notasyonu ?u ?ekilde ifade edilir; Once merminin (cekirde?in) capı milimetre cinsinden yazılır, sonra 'x' harfi konulur, Kovan boyu milimetre cinsinden yazılarak fi?ek ifade edilmi? olur. (Orne?in: 9x19 fi?e?inin acılımı ?u anlama gelir; Mermi capı 9mm, Kovan boyu 19mm). Bazı fi?ekler standart fi?eklerden farklılık gosterir. Bu durumda soz konusu farklılı?ı ifade etmek icin kalibrasyon sonuna bazı harfler ilave edilir. Orne?in: 7x57 fi?e?i 7mm cekirdek capı, 57mm kovan boyu anlamına gelir. Ayrıca 7x57R fi?e?i mevcuttur. Bu fi?ek standart 7x57 fi?e?inden biraz farklıdır. Sonundaki 'R' harfi fi?e?in tabanında bulunan tırnak yuvasının ( Rim ) ice do?ru cevresel kanal ?eklinde de?il, dı?a do?ru cevresel tırnak ?eklinde oldu?unu ifade eder. Bu kalibrasyon sisteminde kullanılan bazı harfler ve anlamlarını kısaca a?a?ıdaki gibi ozetleyebiliriz:

J' Harfi: Almanca Jinfanter ' kelimesinden gelmektedir. Fi?e?in Piyade dolumu oldu?unu ifade eder. Yani piyade tufe?inin uzerinde bulunan standart gez ile metraj ayarı ve sapma ayarı ile rahatlıkla hedef vurulabilece?ini ifade eder. Normalde piyasada de?i?ik gramajda cekirde?i ve barut yuku olan aynı kalibrede bircok fi?ek mevcuttur. Bu fi?eklerin ate?ledi?i mermileri (cekirdekleri) hep de?i?ik atı? yorungeleri cizerler. Orne?in gramajı yuksek cekirdeklere yercekimi kuvveti fazla etki etti?i icin (kutleden dolayı de?il, kutle ne olursa olsun yercekimi aynı etkiyi yaratır ancak mermi namludan cıktı?ı anda sadece kinetik enerjiye sahiptir; kinetik enerjinin formulu ise k=1/2 mv ²'den hesaplanır dolayısıyla aynı barut miktarına sahip kovan, daha a?ır olan cekirde?e daha az hız kazandırabilir, dolayısıyla daha kısa mesafede yere du?me e?iliminde olacaktır) atı? mesafesi uzadıkca daha cok ni?an alınan noktanın altına isabet eder; ya da gramajı hafif olan cekirdekler ruzgardan dolayı daha fazla yatay sapma gosterir. Bu durumu standart altına almak daha basit atı? olana?ı sa?lar ve askerlerin cephede daha kolay metraj ayarı yapmasına olanak sunar.
I' Harfi: International ' harfinin kısaltmasıdır. Uluslararası piyasada en cok satılan standart dolumu ifade eder.
S' Harfi: Almanca Spitzer ' kelimesinden gelmektedir. Merminin (cekirde?in) sivri burunlu oldu?unu ifade eder.
SE' Harfi: Fransızca Sportive Enternational ' kelimesinden gelmektedir. Soz konusu kalibredeki fi?e?in uluslararası atı? musabakalarında kullanıldı?ını ifade eder. (Or: 6.5x55SE)

Kalibre cinsinden ifade edilenler 22 Cal, 30 Cal, 38 Cal, 45 Cal, .338 Cal, .50 Cal.

Kalibreyle (Cal.) ifade edilenlerin kac milimetreye e?de?er olduklarını hesaplamak icin belirli bir kalibreyi 0,254 ile carpmak yeterlidir (cunku cal. inc cinsinden olculur). ^[1] Orne?in: 38 kalibrenin kac mm’ye e?de?er oldu?unu hesaplamak icin;

38 x 0,254 = 9,652 mm buluruz.

Kalibre (cal.) cinsi Amerika'da yaygın olarak kullanılmaya ba?lanmı?tır ve onun icin de ilk Amerikan silahlar hep cal. cinsinden beyan edildi?inden dolayı toplu tabanca gibi Amerika'da ra?betin fazla oldu?u silahlar cal. cinsinden beyan edilir. (orn. .357 mag. ) ayrıca Amerika'nın ikinci dunya sava?ı ve sonrasında Glockları alana kadar ordusunda yaygın olarak kullandı?ı efsanevi Colt 1911 tabancası da .45 cal.'dir ve .45 cal. denince .45 ACP yani 0.45 inc Automatic Colt Pistol mermisi kastedilir. Bu sistemde her kalibrenin en unlu fi?ek tipi o kalibre olarak beyan edilir veya orne?in 50 cal. denince tufeklerde .50 BMG ve tabancalarda .50 AE kastedilmektedir.

NATO ulkeleri savunma yardımı amaclı standart fi?ekler (NATO standardı) kullanan silahlarla donatılmı?lardır. Orne?in MKE tarafından uretimine ba?lanan Mehmetcik-1 piyade tufe?i 5.56 x 45 mm NATO fi?e?i kullanmaktadır. Soz konusu fi?ek tum NATO ulkelerinde yaygın olarak kullanılan M-16 / Car-15 , M-4 Carabina, G-36 , Steyr AUG , FAMAS ve SA-80 gibi silahlarda da kullanılmaktadır. NATO STANAG standardına gore uretilen bu fi?eklerle kalmayıp artık yeni hizmete girmeye ba?layan piyade tufeklerinin ?arjorlerini de bu standarda gore uretmeye ba?lamı?tır. Boylece NATO uyesi olan ulkelerde kullanılan orne?in 5.56 x 45 mm NATO bir silah farklı modelde olan di?er silahın da ?arjoruyle calı?abilecek ve askerlere buyuk avantaj sa?lamı? olacaktır.

Barut [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Nitrogliserin ke?finden yakla?ık 16 yıl sonra 1863'te baryum nitratın fi?ek barutlarında kullanılmasıyla beraber fi?ek uretiminde yeni bir ca? acılmı? ve kara barut kullanım dı?ı kalmı?tır. Dumansız barutun kullanımıyla beraber mermiler daha hızlı ve silahlar daha temiz kalmı?tır. Gunumuzde dumansız barutların yuzlerce ce?idi bulunmaktadır. Barutun en onemli belirteci ise, patlama hızı; her fi?ek kendi barutunu kullandı?ı gibi her fi?ek icin uretilen silahın da belli bir kapasitesi bulunmaktadır. Yani ba?ka bir deyi?le ornek vermek gerekirse 300 Winchester Magnum'da kullanılacak barut .270 winchester icin uygun olmayabilir. Veya shotgun barutu herhangi bir long rifle kalibresi icin ekstra yava? kalabilir. Nitroexpress ailesi dunyanın en pahalı fi?ekleri arasında yer almalarının en onemli nedeni, icinde kullanılan Nitroexpress barutu, bu barut ekstra hızlı patlamakta ve onemli miktarda enerjiyi serbest bırakmaktadır.

Mutedavil Fi?ekler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mermi turleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Avcılıkta kullanılan luks tufek capları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bu fi?ek capları ozel olarak uretilen bazı kalibreleri kapsar. Belirtilen fi?eklerin bazılarının bir tekinin fiyatı 60~100$'a varır, (orn .700 Nitro Express ) ve kullanıldıkları tufeklerin de fiyatları ona gore binlerce doları bulmaktadır. Nitro Express Ailesi genel anlamda bu kategoride yer almaktadır. Fi?eklerin ve mermilerinin (cekirdeklerinin) dev boyutları ve do?al olarak kurbanlarında yaratacakları buyuk hasar bu kalibrelerin genel ozellikleri arasında yer almaktadır.