Meksika sineması
|
---|
Guadalajara Uluslararası Film Festivali'nde acık hava yayını
|
Salon sayısı
| 5303 (2012)
[1]
|
---|
? Ki?i ba?ına
| 100 binde 4,6 (2012)
[1]
|
---|
Ana da?ıtıcılar
| Paramount Int'L %20,3
Warner Bros Int'L %16,2
Fox Int'L %14,6
[2]
|
---|
|
Kurmaca
| 51 (%69,9)
|
---|
Animasyon
| 6 (%8,2)
|
---|
Belgesel
| 16 (%21,9)
|
---|
|
Toplam
| 228 milyon
|
---|
? Ki?i ba?ına
| 2,0
|
---|
Yerli film
| 10.900.000 (%4,79)
|
---|
|
Toplam
| $779 milyon
|
---|
Yerli film
| $36 milyon (%4,62)
|
---|
Meksika sineması
, 19. yuzyılın sonlarına ve 20. yuzyılın ba?larına uzanmaktadır. Yeni aracın birkac meraklısı ozellikle Meksika Devrimi gibi tarihsel olayları belgelediler ve son donemlerde ke?fedilen birkac film yaptılar.
Meksika sinemasının altın ca?ı
boyunca Meksika,
Latin Amerika
film endustrisine hakimdi.
Guadalajara Uluslararası Film Festivali
, en prestijli Latin Amerika film festivalidir ve Meksika'nın
Guadalajara
kentinde her yıl duzenlenmektedir. Meksika,
Cannes Film Festivali
'nde iki kez en yuksek ba?arıyı elde etti. 1946'da
Maria Candelaria
ile
Grand Prix du Festival International du Film
ve 1961'de ise
Viridiana
ile
Palme d'Or
kazanarak di?er Latin Amerika uluslarından daha fazla odul almı? oldu.
Film tarihcisi Jim Mora'nın verdi?i bilgiye gore, ilk "hareketli film", 1895'te
Thomas Edison
'un
kinetoskopu
kullanılarak izlendi. Bir yıl sonra, sinematografik projektoru
Auguste Lumiere
ulkeye getirdi. Meksika'nın ilk film kuyrukları, ba?kentteki sinema salonlarında,
The Card Players
,
Arrival of a Train
ve
The Magic Hat
gibi uluslararası bir dakikalık filmleri gormek icin gelen seyircilerle ortaya cıktı.
[5]
Meksika'daki "
sessiz film
" endustrisi bircok film uretti ancak, 1920'lere kadar olan filmlerin birco?u kayboldu ve iyi ar?ivlenmedi.
?lk film yapımının tarihi genellikle
Salvador Toscano Barragan
'la ili?kilendirilmektedir. Toscano 1898'de
Don Juan Tenorio
adıyla ulkenin ilk konulu filmini yaptı.
Meksika Devrimi
sırasında, Toscano sava?ın birkac videosunu cekti ve kızı bunları, 1950'de uzun metrajlı film haline getirdi. Di?er kısa filmler Fransız film yapımcıları tarafından yapılmı? ya da onlardan etkilenmi?tir.
1906 yılına gelindi?inde Mexico City'deki sinema populerli?ine uyum sa?lamak icin 16 sinema salonu acıldı.
Carpas
veya cadır ?ovları, 1911'de, alt sınıf vatanda?ların haydutlarla ilgili mizah ve tiyatro oyunları oynayaca?ı yerler olarak populer oldu ve bu yerler, istekli oyuncuların e?itim yeri oldu. 1908'de ortaya cıkan siyasi filmler, gunumuz ?artlarına gore
propaganda
olarak gorulebilmektedir. Devrim sırasında Meksikalıların sinemadaki heyecanını tetikleyen onemli sava?lar filme alındı ve yayımlandı.
[6]
20. yuzyılın ba?ında sinemanın ya?adı?ı populerlik buyumeye devam etti ve 1911 yılına kadar bir onceki yıla gore on dort film evi kuruldu. Bu donemde Alva karde?lerin
Revolucion orozquista
(1912) adlı yapımında belgesel teknikler hakimdi. Film, General Huerta ve lider Pascual Orozco arasındaki sava? sırasında asi ve federal guclerin kamplarında cekildi. Bununla birlikte, bu donemde sinemanın nispeten ilerlemesine ra?men Madero'nun ahlaki ve paternalist ideolojisi, sansur yoluyla alt sınıfları ahlaksızlıktan kurtarma kampanyasına goturdu. Bu nedenle eylul ayının sonlarında ve Ekim 1911'in ba?ında belediye meclisi uyeleri, fuarcıların ucretlerini odeyece?i ek film evi mufetti?leri atadı. Ayrıca E?lence Komisyonu ba?kanı,
sansurun
uygulanmasını onerdi fakat ?ubat 1913'te
Victoriano Huerta
'nın darbesi, yasanın sansuru onledi. Huerta'nın iktidarı kısa olmasına ra?men sinema, bu donemde sansurun daha da yerle?mesi ve belgesel filmlerden e?lence filmlerine geci? gibi onemli de?i?iklikler ya?adı. Alva karde?lerin
Aniversario del fallecimineto de la suegra de Enhart
yapımı, Meksika goruntu yonetmenlerinin amacındaki de?i?ikli?in gostergesidir. Sansure ili?kin olarak Huerta hukumeti yakla?ık Haziran 1913'te ahlaki ve politik bir sansur kararı getirdi. Bu kararname,
El aguila y la serpiente
'nin gosterimi sırasında ekranda muhafazakar askerlerin oldurulmesinden birkac gun sonra verildi.
Film iceri?indeki sınırlamalar ve silahlı catı?malara katılan tarafların radikalle?mesinin bir sonucu olarak kameramanlar ve yapımcılar, urettikleri filmlerle goru?lerini sunmaya ba?ladı. Orne?in, Zapatista'lara kar?ı adam kayırıcılık
Sangre Hermana
(1914) filminde gosterildi. Bu donemin sinematik yapımları, kurmacaya dayalı melodramlar olan ?talyanlar tarzı
film d'art
'ı yansıtmı?tır.
La Luz
(1917) filmi,
Piero Fosco
'nun
Il Fuoco
'sunun bir
intihali
olarak gorulmesine ra?men, bu stili benimsemeye te?ebbus eden ilk filmdir.
1 Ekim 1919'da sansur ortaya cıktı. Olumsuzluk eylemlerini gosteren ya da sucluya sempati uyandıran filmler yasaklandı. 1917'de eski
varyete
yıldızı
Mimi Derba
, 1917 ve 1923 yılları arasında onemli filmler gercekle?tiren Azteca Studyoları'nı kurdu. Bu filmlerin en ba?arılısı
En de defensa Propia
(1921) oldu.
1920'li yıllarda, hala cok kararsız olan siyasi iklim ve Amerikan film endustrisinin yeniden do?u?u goz onune alındı?ında cok az film uretildi. Unlu Meksikalı film yıldızı ABD'ye ta?ındı.
Ramon Novarro
,
Dolores del Rio
ve
Lupe Velez
gibi yıldızlar, 1920'ler ve 1930'lardaki onemli
Hollywood
filmlerinin ba?lıca yıldızları oldu. Di?er Meksikalı yıldızlar, Hollywood filmlerinin ?spanyolca versiyonlarında yer aldı.
1930'larda barı? ve bir dereceye kadar siyasi istikrar sa?landıktan sonra film endustrisi Meksika'ya yerle?ti ve yeni teknikle henuz deneysel olan birkac film yapıldı. Hollywood'un
Latin Amerika
icin ?spanyolca dil filmleri yaratma giri?iminde bulunması, co?unlukla farklı etnik kokenlerden gelen
Hispanik
aktorlerin Meksikalılara yabancı aksanlar sergilemesi nedeniyle ba?arısız oldu. 1930'lu yıllarda Sovyet yonetmeni
Sergey Ayzen?tayn
'ın ulkeye ziyarette bulundu ve bu ziyaret,
Emilio Fernandez
ve kameraman
Gabriel Figueroa
gibi yonetmenlere ilham verdi ve Meksika yapımı filmlerin sayısı arttı ve geli?ti. 1930'larda Meksika film endustrisi,
La Mujer del Puerto
(1934),
Fred Zinnemann
'ın
Redes
'i (1934),
Janitzio
(1934),
Dos Monjes
(1934),
Alla en el Rancho Grande
(1936),
Vamonos con Pancho Villa
(1936) ve
La Zandunga
gibi filmlerle onemli ba?arı elde etti.
1940'lı yıllar boyunca endustri oldukca geli?ti. Aktorler ve yonetmenler, populer simgeler haline geldi ve hatta Meksika ya?amının ce?itli alanlarında politik etkisi olan figurler oldular. Meksika, 1940'ların co?unda Latin Amerika'daki film pazarında ABD film endustrisiyle rekabet halinde olmadan hakim durumdaydı.
II. Dunya Sava?ı
sırasında Meksika'daki film uretimi uc katına cıktı.
Arjantin
ve
?spanya
'da
fa?ist
hukumetlerin iktidarda olması Meksika film endustrisini 1940 yılında dunyanın en buyuk ?spanyol dili film yapımcısı haline getirdi. Meksika hukumetinin gerici olmasına ra?men Hollywood filmlerinde sıklıkla gorulen gorunumun aksine, gercek Meksika kimli?ini ifade etmeye yardımcı olacak filmlerin uretimini te?vik etti.
Meksika sinemasının Altın Ca?ı 1940'lı yıllarda ve sonrasında gercekle?ti. Bu donemde en tanınmı? oyuncu, Cantinflas olarak da bilinen
Mario Moreno
'dur. 1940 yılında
Ahi esta el detalle
filmi Cantinflas'ı unlu yaptı ve "Meksikalı
Charlie Chaplin
" olarak tanınmaya ba?landı. Filmleri ?spanya ve Latin Amerika'da her yerde bulunmu? ve bircok ca?da? aktoru etkilemi?tir. 1940'ların sonunda Tin-Tan olarak bilinen
German Valdes
'in ortaya cıkması oyuncunun populerli?ini azaltmadı.
[7]
Meksika sinemasında Meksikalı aktrisler de yer aldı.
Sara Garcia
, "Meksika'nın buyukanesi"ydi. Kariyeri 1910'da sessiz filmlerle ba?ladı, tiyatroya ta?ındı ve sonunda 1937'de
No basta ser madre
filmiyle un elde etti. Drama oyuncusu
Dolores del Rio
, 1930'larda Hollywood kariyerinden sonra ve
Emilio Fernandez
'in yonetti?i birkac filmdeki roluyle tanınmaya ba?ladı.
[8]
"La Dona" olarak bilinen
Maria Felix
, 1943'te Dona Barbara filmindeki rolunden sonra buyuk bir yıldız haline geldi. Avrupa ulkelerinde populerlik kazandı.
1943'te Meksika endustrisi, yetmi? film uretti ve boylece ?spanyolca konu?an ulkeler icinde en cok film yapan ulke oldu. 1943 yılında yonetmen
Emilio Fernandez
'in iki onemli filmi
Flor silvestre
(1942) ve
Maria Candelaria
(1944) idi; her iki film de Hollywood'un unlu aktrislerinden
Dolores del Rio
oynadı. Filmler, yonetmen ve uluslararası alanda oldukca ovulen goruntu yonetmeni
Gabriel Figueroa
icin birer ba?arıydı. Ozellikle
Maria Candelaria
filmiyle
Cannes Film Festivali
'nda en buyuk odulu kazanıldı..
[9]
Fernandez'in di?er unlu filmleri arasında
La perla
(1945),
Enamorada
(1946), ABD-Meksika yapımı
The Fugitive
(1947),
John Ford
ile yonetti),
Rio Escondido
(1947),
La Malquerida
(1949) ve
Pueblerina
(1949) yer almaktadır.
1948'da
Nosotros los pobres
,
Ustedes los ricos
ve
Pepe el Toro
uclemesi, Meksika sinemasının ilk uclemesi oldu. Filmlerde Meksika'nın ikonları olan
Pedro Infante
ev
Evita Munoz "Chachita"
yer alırken filmleri
Ismael Rodriguez
yonetti.
1940'ların ortasında ?spanyol yonetmen
Juan Orol
, Kuba ve Meksika danscılarıyla film yapımına ba?ladı. Bu sinematografik tur "
Rumberas filmi
" olarak adlandırıldı ve Latin Amerika izleyicileri arasında cok populer oldu. Bu egzotik turun yıldızları
Maria Antonieta Pons
,
Meche Barba
,
Ninon Sevilla
,
Amalia Aguilar
ve
Rosa Carmina
'ydı.
Bu yıllardaki temalar, co?unlukla geleneksel komediler ya da dramalar olmasına ra?men 19. yuzyıl
diktatoru
Porfirio Diaz
'tan Meksika toplumunun her alanına de?indi.
1960'lı ve 1970'li yıllarda, profesyonel gure?ci
El Santo
ile birlikte bircok kult korku ve aksiyon filmi uretildi.
Luis Bunuel
son Meksika filmlerini yayımladı:
El angel sonar
(1962) ve
Simon del desierto
(1965). 1960'ların sonunda ve 1970'lerin ba?ında unlu Meksikalı genc yonetmenlerin eseri geli?ti:
Arturo Ripstein
(
El castillo de la pureza
-1972;
El lugar sin limites
-1977),
Luis Alcoriza
(
Tarahumara
-1965;
Fe, Esperanza y Caridad
-1973),
Felipe Cazals
(
Las poquianchis
-1976-;
El Apando
-1976-),
Jorge Fons
(
los cachorros
-1973-;
Rojo Amanecer
-1989-),
Paul Leduc
(
Reed, Mexico insurgente
-1972-;
Frida, Naturaleza Viva
),
Alejandro Jodorowski
(
El topo
-1972- ;
Santa Sangre
-1989-), ?ili'li
Miguel Littin
(
Letters from Marusia
-1976-),
Jaime Humberto Hermosillo
(
La pasion segun Berenice
-1972-;
Dona Herlinda y su hijo
-1984-) ve di?erleri. Filmleri, onemli uluslararası film festivallerinde Meksika'yı temsil etti.
John Huston
gibi Amerikalı yonetmenler
Volkanın Altında
(1984) gibi ABD-Meksika yapımı ?spanyolca-?ngilizce filmler yaptı.
?imdi
Videocine
olarak bilinen Televicine, 1979'da
Televisa
'yı kuran aileden gelen
Emilio Azcarraga Milmo
tarafından kuruldu. ?irket, Meksika'daki sinema filmlerinin en buyuk yapımcısı ve da?ıtıcısı oldu ve gunumuzde de bu durumu devam ettirmektedir. 1961 cıkı?lı
Animas Trujano
,
Yabancı Dilde En ?yi Film Akademi Odulu
'ne
[10]
ve
Altın Kure Odulleri
'nde
En ?yi Yabancı Dilde Film Altın Kure Odulu
'ne aday gosterildi. 1965 filmi
Always Further On
1965 Cannes Film Festival'inde
FIPRESCI
kazandı.
[11]
Film, aynı zamanda
38. Akademi Odulleri
'nde Yabancı Dilde En ?yi Film icin Meksika adayı olarak gosterildi ancak aday olarak kabul edilmedi..
[12]
Bu donemde 1960 filmi
Macario
, 1962 filmi
The Pearl of Tlayucan
, 1975 filmi
Letters from Marusia
gibi filmler
Yabancı Dilde En ?yi Film Akademi Odulu
'ne aday oldu.
Meksika sineması, hukumetin endustriye destek olması ve devlet tarafından desteklenen filmler yapılmasıyla 1990'larda Yeni Meksika Sineması (
Nuevo cine Mexicano
) ortaya cıkana kadar 1960'lı ve 70'li yıllar boyunca sıkıntı cekti. 1990'lı yıllardan gunumuze uzanan donem,
Nuevo Cine Mexicano
(Yeni Meksika Sineması) donemi olarak adlandırılmaktadır. ?lk olarak
Arturo Ripstein
,
Alfonso Arau
,
Alfonso Cuaron
ve
Maria Novaro
tarafından kaliteli filmler yapıldı.
Solo con tu pareja
(1991),
Como agua para chocolate
(
Like Water for Chocolate
) (1992),
Cronos
(1992),
El callejon de los milagros
(1995),
Profundo carmesi
(1996),
Sexo, pudor y lagrimas
(1999),
La Otra Conquista
(2000) ve
La Misma Luna
(2006) gibi filmler cekildi.
Gunumuzdeyse
Alejandro Gonzalez Inarritu
'nun
Paramparca A?klar Kopekler
'i,
Alfonso Cuaron
'un
Ananı Da!
'sı,
Carlos Carrera
'nın
Gunah
'ı,
Roberto Sneider
'ın
Arrancame la vida
'sı; ve
Biutiful
(2010) (Inarritu, yonetmenli?ini yaptı),
Hidalgo: La historia jamas contada
(2010),
Instructions Not Included
(2013),
Cantinflas
(2014) ile 1975 Meksikan korku filmi
Mas Negro Que La Noche
(
Blacker Than Night
) (2014) calı?maları Meksika sinemasının en guncel filmleridir.