Lubnan Yahudileri geleneksel olarak bir Mizrahi cemaati olup genelde Lubnan 'ın Beyrut ?ehrinde veya cevresinde ya?ayan veya ya?amı? olan Yahudilerdir . Cemaatin hemen hemen hepsi ?srail , Fransa ve Kuzey Amerika 'ya goc etmi?tir. Ulkede bugun 20 ila 40 arası Yahudi kalmı?tır. ^{[1] [2]} Lubnan Yahudileri toplumla sıkıca entegre oldukları ve vatanlarını terk etme hissi duymadıkları icin Lubnan'ın 1958'de ya?adı?ı ic sava?ta dahi buyuk oranda dı? goc olmamı?tır. Fakat, 1975'teki Lubnan ?c Sava?ı ve 1982'deki ?srail'in Lubnan'a girme harekatıyla dı? gocler hızlanmı?tır. ^[1]

Erken tarih [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Antik ca?da, Gazze ile Anadolu arasındaki bolge tek bir kulturel birimdi. Merkezi bir politik otorite olmamasına ra?men bolgede ortak dil ( Kenan dilleri lehceleri, Fenikece , ?branice , Aramca ), din ve ya?am tarzı vardı. Dunya'daki ilk yerle?im birimleri, tarımsal cemaatler ve ?ehir devletleri bu bolgede kurulup Akdeniz ve otesine ticaret ba?ları bulunmaktaydı.

Zamanında, ?srail Krallıkları, Lubnan ve ?srail (bugunku Urdun dahil) kendine has bir birim olarak gorulebilir ve hep sıkı muttefik olmu?lardır; aynı kaderi payla?ıp aynı bolgesel geli?melerden etkilenmi?lerdir. Bu donemde, modern Lubnan'ın bir kısmı Kudus kontrolu altında olup Yahudiler kuzeyde Hermon Da?ı eteklerinde Baal-Hermon'da dahi ya?ıyorlardı (burası Hasbaya olarak da bilinir ve 20. yuzyılın ba?larında tekrar Yahudilerin onemli merkezlerinden biri haline gelmi?ti. ^[3] ) Torasal kaynaklara gore buradaki Yahudiler Mena?e kabilesinin uyeleridir.

132'deki Bar Kohba ?syanı sırasında Lubnan'da Yahudi cemaatleri kuruldu. Halife Muaviye (642?680) Trablus?am 'da Yahudi cemaati kurdu. Ba?ka bir cemaat de 922'de Sidon'da kuruldu. Sur'da 1071 yılında Yahudi Akademisi kuruldu. 19. yuzyılda Durzulerle Maroniler arasındaki gerginlik Yahudilerin Deir el Kamer'den ayrılmasına sebep olmu? ve co?unlu?u yuzyılın sonunda Hasbaya'ya ta?ınmı?tır.

20. yuzyılın ba?ları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1911'de, Yunanistan , Suriye , Irak ve Turkiye 'den Beyrut'a goc eden Yahudilerle cemaatin nufusu 5000'e kadar yukseldi. Fransız Mandası ve Buyuk Lubnan donemlerinde Yahudi cemaati kalkındı, Yahudilerin Lubnan ve otesine etkileri oldu. Sa? goru?lu Marunilerin Piyer Cemayel liderli?indeki Falanjist Partisini desteklediler ve Lubnan'ın ba?ımsızlı?ını kazanmasında onemli rol oynadılar.

Buyuk Lubnan doneminde iki Yahudi gazetesi yayınlanmaya ba?landı. Bunlardan biri Arapca yayın yapan Al-Alam al-Israili ("?srail Dunyası") di?eri ise Fransızca ekonomi gazetesi Le Commerce du Levant 'tır fakat bunlardan ikincisinin halen basıma devam etmesine ra?men sahipleri artık Yahudi de?ildir.

1948'den bugune [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Geleneksel Yahudi cemaatleri Vadi Abu Jamil ve Ras Beyrut ba?ta olmak uzere Cuf, Deir el Kamer, Aley, Bamdun, Sayda ve Hasbaya'da bulunmaktaydı. ^[4]

?srail kurulmadan evvel ?srail Diyarında Yahudi yerle?im birimlerine Yi?uv denmekteydi. Lubnanlı Yahudiler Yi?uvun yakla?ımlarını reddedip gonderilen ba?ı?ları reddettiler. 1948'de Lubnan Yahudileri ?srail'in kurulmasına kar?ı cıktılar. ^[5]

Lubnan, ?srail 1948'de kurulduktan sonra Yahudi nufusu artan tek Arap ulkedir. ^[6] Fakat 1958'deki ic sava?ta Lubnan Yahudilerinin co?u ulkeyi terkedip ba?ta Avrupa ve ABD olmak uzere di?er ulkelere goc ettiler. 1971'de, 69 ya?ındaki Yahudi cemaati genel sekreteri Albert Elia, Suriye ajanları tarafından ?am 'a kacırılıp, Suriye 'den kacmaya calı?an Suriye Yahudileri ile birlikte i?kenceye tabi tutuldu. BMMYK 'dan Prens Sadrettin A?a Han 'ın Hafız Esad 'a Elia'yı serbest bırakması ca?rısı sonuc getirmedi ve sonucta Elia, kacıranlar tarafından olduruldu. ^[7] 1975'te, Lubnan ?c Sava?ı 'nın ba?lamasıyla Yahudiler icin durum daha da kotuye gitti. 1982'de Lubnan Sava?ı 'nın ba?lamasıyla Yahudi cemaatinden 11 lider radikal ?slamcılar tarafından kacırılıp olduruldu. ^{[8] [9]}

Yahudi yapıları da zarar gordu. ?srail Savunma Kuvvetleri Beyrut'a ilerlemeye ba?layınca Yaser Arafat Filistinli silahlı adamlarını beklemeleri icin, Lubnan meclisinin kar?ısında bulunan ve Yahudi cemaatinin sembollerinden biri olan Magen Abraham Sinagogu 'na yerle?tirdi. Sinagog, ?srail Hava Kuvvetlerince saldırıya u?radı ve gerekce olarak Filistinlilerin burayı cephanelik olarak kullandı?ını belirtti. ^{[10] [11]} Vadi Abu Jamil, Beyrut'taki Yahudi mahallesi olup sava?tan sonra tekrar yapılandırıldı. Ba?bakan Refik el-Hariri , sinagogun restore edilmesini ve etrafının bahceyle cevrilmesini planladı fakat bu restorasyon gercekle?medi. Muhitte bulunan kohne haldeki Talmud okulu (bolgedeki di?er binalar gibi) yıkıldı. ^[12]

Bahar 2008'de, goc etmi? Lubnanlı Yahudiler sinagogun renove edilmesi arzularını dile getirmi?tir. Lubnan'ın durumu istikrar kazanınca bu surecin ba?lamasını ummaktadırlar. ^[13] Yurtdı?ındaki Lubnanlı Yahudiler, sinagogun Sodeco Yahudi mezarlı?ıyla beraber Ekim 2008'den ba?layarak tadilata girece?ini belirtmi?tir. Bloomberg'e gore, Fuad Sinyora ?oyle demi?tir:

Burası ibadet edilen dini bir yerdir ve restorasyonunu ho? kar?ılarız.

Ayrıca, Hizbullah 'ın sozcusu Huseyin Rahal, Magen Abraham Sinagogu'nun restorasyonunu destekledi?ini belirtip ?unları aktarmı?tır:

Hristiyanlı?a oldu?u gibi Yahudilik dinine de saygılıyız. Yahudiler her zaman aramızda ya?adı. Bizim sorunumuz ?srail'in i?gal etti?i topraklardır. ^[14]

Sinagogun tadilatı icin, 65 ya?ındaki Yahudi cemaati zabıtı ?sak Arazi'nin eline para gecti. ?sak Arazi, sinagogun tadilatı icin gereken paranın 1 milyon dolar civarında oldu?unu belirtmektedir. Bu proje icin 40.000$ bulmayı ba?armı? ve daha da para gelece?inin sozunu vermi?tir. Hariri ailesinin sahibi oldu?u Solidere sivil muhendislik ?irketi, tadilat gerektiren 14 ibadet yeri icin mekan ba?ına 150.000$ yani toplamda 2.1 milyon$ ba?ı?ta bulundu. ?irketin ba?kanı Nasır Hammaa "Biz butun cemaatlere yardım ederiz" demi?tir. ^{[14] [15]} Ayrıca, ?svicre'de, sahipleri Lubnanlı Yahudiler olan bir cift banka para tedarik etmeyi kabul etti. Bu bankalardan biri 100.000$ ba?ı?ta bulundu fakat Arazi, bu bankaların ismini vermeyi reddetti. Tadilat 2009'un yazında ba?ladı fakat para darlı?ından planlar ertelendi. ^[8]

Goze batmayan bir ya?am tarzı surdurmeye calı?an Yahudi cemaati, haham eksikli?inden dini ibadetlerini yerine getirmede zorluk cekmektedir. Deir el Kamer, Lubnan'da ayakta kalan az sayıdaki sinagogların birine ev sahipli?i yapmaktadır. Sinagogun durumu iyi olmasına ra?men guvenlik endi?esi nedeniyle kullanılmamaktadır. Eski Lubnan Ba?kanı Kamil Hamun'un o?lu ve Deir el Kamer valisi Dori Hamun ara sıra Yahudi cemaatine deste?ini sunmu?tur.

Lubnan Yahudileri diyasporası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Brooklyn'deki Har Lebanon Sinagogu ba?kanı Albert Khaski, New York'ta 3000 Lubnanlı Yahudinin ya?adı?ını du?unmektedir. Ayrıca, ic sava?ın ba?lamasıyla Kanada, Guney Amerika ve Avrupa'ya kacanlar da olmu?tur.

Diyasporada , Magen Abraham Cemiyeti (Montreal) ve New York'ta Har HaLebanon ve Sefarad Lubnanlılar Cemaati bulunmaktadır.

Yahudi cemaati ba?kanları ^[8] [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Ezra Anzarouth 1910'dan once
• Joseph. D. Farhi 1910?1924
• Joseph Dichy Bey 1925?1927
• Joseph D. Farhi 1928?1930
• Selim Harari 1931?1934
• Joseph D. Farhi 1935?1938
• Joseph Dichy Bey 1939?1950
• Joseph Attiyeh 1950?1976
• Isaac Sasson 1977?1985
• Raoul Mizrahi 1985
• Joseph Mizrahi 1986
• Issac Arazi 2005 ? gunumuz

Ba? hahamlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1908 ila 1978 yılları arası, bir seri haham Lubnan Yahudi cemaatinin liderli?ini yaptı. ^[16]

• Rabbi Moise Yedid-Levy 1799-1829
• Rabbi Ralph Alfandari
• Rabbi Youssef el Mann
• Rabbi Aharoun Yedid-Levy
• Rabbi Zaki Cohen 1875
• Rabbi Menache Ezra Sutton
• Rabbi Jacob Bukai
• Rabbi Haim Dana
• Rabbi Moise Yedid-Levy
• Rabbi Nassim Afandi Danon 1908?1909
• Rabbi Jacob Tarrab 1910?1921
• Rabbi Salomon Tagger 1921?1923
• Rabbi Shabtai Bahbout 1924?1950
• Rabbi Benzion Lichtman 1932?1959
• Rabbi Jacob Attiyeh 1949?1966
• Rabbi Yakoub Chreim 1960?1978

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Yahudilerin Arap topraklarından toplu gocu

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• The official site of the Lebanese Jewish Community Council 16 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Jewish Lebanese community in Canada 17 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Lebanon Jews Tap Diaspora to Rebuild Beirut's Shelled Synagogue 22 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . By Massoud A. Derhally of Bloomberg News-Sept. 18, 2008
• Restoration of Beirut’s Synagogue Begins With Help of Diaspora 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . By Massoud A. Derhally of Bloomberg News-Aug. 5, 2009
• Lament Lebanon's lost tribe , The Daily Star (Lebanon) .
• Time Blog:The Jews of Lebanon 27 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Jewish Virtual Library: The Jews of Lebanon 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Review of the book, "The Jews of Lebanon" by Kirsten E. Schulze
• A Biobliogrpahy on Lebanese Jewry (In Hebrew and English) 22 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Lebanon ? Jews 6 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . Library of Congress Country Studies
• Beirut's Jewish community faces slow decline AFP Jul 20, 2008