Kaymakam ( Arapca :  kaim ????? , romanize :  "sabit olmak", makam Arapca :  ?????? , romanize :  "rutbe, mevki" ) Turkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti yonetim sisteminde, ilcenin en yuksek mulki idare amiridir . Kaymakamlar gorevlerini il valilerinin gozetim ve denetimi altında yaparlar. ?lk kez Osmanlı Devleti 'nde Tanzimat Fermanı 'nın ilanıyla gorev yapmaya ba?lamı?lardır. Kaymakamlık bir kariyer meslek memurlu?udur. Mesle?e giri? icin mevzuatla belirlenen ?artlar aranmaktadır. Secilmesi, yeti?tirilmesi, atanması ve yer de?i?tirilmesi belli kurallara ba?lanmı?tır. ^[1]

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaymakamlık sisteminin ilk uygulamaları, muhassıl-ı emvallik sisteminin yerine gecmesi adına Tanzimat donemiyle beraber 1840'lı yıllarda ba?lar. O donemde kaymakamlar bugun oldu?u gibi Dahiliye Nezareti 'ne ba?lı bulunmaktaydı ve tayinleri de bu nezaret tarafından yurutulmekteydi. Kaymakamlar ilk olarak sancakbeyinin yerini alarak sancak mulki amiri olmu? ve 1849 yılından itibaren sancak meclisi adıyla anılan bir kurula ba?kanlık etmi?lerdir.

Bu meclis ce?itli devlet kademelerinden insanlar ve halkın secti?i temsilcilerden olu?maktaydı. Belirli zamanlarda toplanarak maliye, e?itim ve yonetimle alakalı kararlar alırlar ve sorunları cozer ya da kaymakam aracılı?ıyla valiye iletirlerdi. Aynı zamanda vali tarafından gonderilen emirler de kaymakam tarafından yurutulurdu. ^[2] Osmanlı ?mparatorlu?u’ndan Turkiye Cumhuriyeti’ne gecen kurumlardan biri de kaymakamlıktır.

20 Nisan 1924 kabul edilen 491 sayılı Te?kilatı Esasi Kanunu, yani 1924 Anayasası, 1921 Anayasandaki hukumleri tekrar ederek nahiyelerin kasaba ve koylerden ibaret oldu?u, bu birimlerin tuzel ki?iliklerinin oldu?u ve vilayet idaresinin yetki geni?li?i ve gorev ayrımı ilkelerine dayanaca?ı belirtilmi?ti. 24 Anayasasından sonra 18 Nisan 1929 tarihinde 1426 sayılı “Vilayet ?daresi Kanunu” cıkarılmı?tı. Bu kanuna gore Turkiye vilayetlere, vilayetler kazalara, kazalar nahiyelere ayrılmakta, yine nahiyelerinde kasaba ve koylerden olu?tu?u belirtilmektedir. 71 maddeden olu?an Vilayet ?daresi Kanunu, di?er maddelerinde vilayet memurlarının tayin usulu, vali ve kaymakamların, il ve ilce idare kurullarının gorev ve yetkilerini ve il yonetimiyle ilgili di?er hususları duzenlemektedir. ^[3] 1961 Anayasanın “?l ?daresini” duzenleyen 115. maddesi; ulkenin co?rafi durumuna, iktisadi ?artlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine gore illere, illerin de kademeli bolumlere ayrılaca?ını belirtmi?tir. ^[4] 1982 Anayasası da 1961 Anayasasına paralel olarak il dı?ındaki kademeleri belirtmeyerek ilce orgutlenmesine anayasada yer vermemi?tir. Bunun dı?ında 13 Aralık 1983 yılında cıkarılan “Bakanlıkların Kurulu? ve Gorev Esasları Hakkın-da Kanun Hukmunde Kararname” ile bakanlıkların ta?ra te?kilatlarının bolge, il ve ilce duzeyinde olaca?ı belirtilmi? ve bucaklara yer verilmemi?tir. ?lgili duzenlemelerde ilce yonetiminin ba?ı olarak Kaymakam gosterilmi?tir.

E?itimleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tanzimat Fermanı ilkelerini ta?rada tam anlamıyla uygulayabilecek liyakatli devlet adamlarının yeti?tirilmesi amacıyla, 1859 yılında Mekteb-i Mulkiyye okulu acılmı?tır. Buraya yuksek devlet kademelerinde gorev yapmak uzere e?itilecek ce?itli yerlerde calı?an ba?arılı calı?anlar ve tahsili iyi o?renciler kabul edilirdi. Okulda ba?ta tarih, co?rafya ve hukuk olmak uzere ce?itli dersler verilmekteydi. ^[5]

Gorevleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaymakamın farklı mevzuatlarda farklı gorevleri vardır. Genel olarak gorevleri ise ?l ?daresi Kanunu'nda duzenlenmi?tir. Kaymakamlar gorev yaptıkları ilcede kanun , tuzuk , yonetmelik ve hukumet kararlarının ilanını ve uygulanmasını sa?larlar. Ayrıca ilcedeki halkın dilek ve isteklerini yerine getirmek; kamu kurum ve kurulu?larının i?leyi?ini tefti? etmek ve ba?lı bulundukları valinin emir ve talimatlarını yerine getirmekle de yukumludurler. Valiler , ilceye ait butun i?leri do?rudan do?ruya kaymakama yazarlar. Kaymakamlar yaptıkları veya yapacakları tum tefti?lerin zamanını ve sonuclarını valiye rapor etmek zorundadırlar. ^[6] Milli bayramlar resmi torenle kutlanacaksa kaymakam torene ba?kanlık eder ve tebrikleri kabul eder. ^[7]

Yetkileri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaymakamlar ilce idare ?ube ba?kanlarını valinin izniyle, di?er memur ve kamu calı?anlarını ise re'sen i?ten el cektirebilir. ?lcede gerekli gorevlisi bulunmayan i?lerin yurutulmesini, ili?kili ba?ka bir kuruma kaydırabilir. ?lcede gorev yapan adli ve askeri te?kilatlar haric tum kamu gorevlilerine, savunmalarının alınmasının ardından uyarma ve kınama cezaları verebilir; daha a?ır cezalar verilmesi hakkında teklifte bulunabilir. Suc i?lenmesini onlemek amacıyla kolluk kuvvetlerine uygulanması kesin emirler verebilir. Valinin izniyle kolluk gorevlilerinin yerlerini ve gorevlerini de?i?tirebilir. Ola?anustu hallerde valiye ve en yakın askeri komutanlıklara haber vererek yardım isteyebilir. ^[6]

Kaymakamlı?a ba?lı birimler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• ?lce Yazı ??leri Mudurlu?u
• Evrak ?efli?i
• ??lemler ?efli?i
• ?lce Hukuk ??leri ?efli?i (Nufusu elli bin ve uzeri olan ilcelerde)
• ?dare ve Denetim ?efli?i (Nufusu elli bin ve uzeri olan ilcelerde)
• ?lce Bilgi ??lem ?efli?i: (Nufusu elli bin ve uzeri olan ilcelerde)
• ?lce Sosyal Etut ve Proje ?efli?i (Bakanlıkca uygun gorulen ilcelerde)
• Acık Kapı ?efli?i: Bakanlıkca uygun gorulen ilcelerde.
• Toplam nufusu elli binin altında olan ilcelerde de birinci fıkrada sayılan mustakil ?efliklerden biri ya da birkacı; ilcenin yatırım, basın ve yayın faaliyetleri, guvenlik durumu, protokol, sivil toplum hizmetleri, nufus hareketleri, afet ve acil durum ihtiyacları, sınır ve liman i?leri, belediye ve koy sayıları birlikte veya ayrı ayrı dikkate alınarak, Bakanlık onayı ile kurulabilir. ^[8]

Kaymakam Olma ?artları ve Staj Suresi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

703 sayılı KHK’nın 134. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin ve (1) numaralı CBK’ya (4) numaralı CBK’nın 799. maddesiyle eklenen 274/A maddesine gore Kaymakam olabilmek icin Siyasal Bilgiler , Hukuk , ?ktisadi ve ?dari Bilimler , ??letme , ?ktisat , Sosyoloji , Psikoloji veya Kamu Yonetimi ve Halkla ?li?kiler Fakultelerinden birinden mezun olma ?artı aranıyordu (?lgili maddenin tam hali: "yurt icindeki universitelerin veya diploma denkli?i Yukseko?retim Kurulu tarafından onaylanmı? olmak kaydıyla yabancı universitelerin en az dort yıllık lisans e?itimi veren fakultelerinin uluslararası ili?kiler, siyaset bilimi, kamu yonetimi, iktisat, i?letme, maliye ve finans, sosyoloji, halkla ili?kiler ve tanıtım, psikoloji bolumlerinden veya bu bolumlerden herhangi birinin mufredatında yer alan derslerin en az yuzde seksenine sahip olan di?er bolumlerden ya da hukuk fakultelerinden mezun olmaları veya universitelerin sosyal bilimler, muhendislik fakulteleri ile tarih bolumlerinde en az dort yıllık lisans e?itimi yapmı? ve uluslararası ili?kiler, siyaset bilimi, kamu yonetimi, hukuk ve iktisat alanlarında lisansustu e?itim yapmı? olmaları gerekir" ?eklindedir). Anayasa Mahkemesinin 5/4/2023 tarih ve 2022/71 esas, 2023/65 karar sayılı kararı ile soz konusu madde yururlukten kaldırılmı? ve 9 ay icerisinde yeni duzenleme yapılması beklenilmektedir ^[9] .

Kaymakamlar 3 yıl suren bir e?itimden sonra (bu sure bakanlık tarafından de?i?tirilebilir) atamaları ?ci?leri Bakanlı?ının Cumhurba?kanına sunması ile Cumhurba?kanlı?ı onayı ile olur.

Kaymakam Adaylı?ı e?itimi a?a?ıdaki sureclerden olu?ur: ^[10]

Adaylık [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaymakam adaylı?ı , mulki idare amiri hizmet sınıfının ilk rutbesi olup kaymakamlık kursundan sonra ba?arılı olanların, kaymakam olarak kura cekimi ile atandıkları surece verilen isimdir. Eski adı maiyet memurlu?udur. Kaymakamlık kursu, adayların kaymakam olarak atanmalarından once katılmak ve ba?arı ile tamamlamak zorunda oldukları son staj devresidir. Kaymakamlık kursunu ba?arıyla tamamladıktan sonra Cumhurba?kanı onayı ile atanarak gorev ba?ına gelen kaymakamlar, valilere ba?lı olarak calı?ırlar.

Kaymakamların gorev yerleri atama yonetmeliklerindeki ilce sınıflandırmasına gore de?i?ir. Atandıkları yerlerde gecirdikleri sureler kıdemlerine ve ilcenin sınıfına gore 2 yıldan 5 yıla kadar cıkabilmektedir. Kaymakamlık bir meslek memuriyeti olup son Avrupa Birli?i uyum yasaları cercevesinde ba?ka bir mesle?e mensup ki?iler vekaleten de olsa kaymakamlık yapamazlar.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Kaymakam (rutbe)

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

2. 5442 sayılı ?l ?daresi Kanunu

Meslek veya meslek grubu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde iceri?ini geni?leterek Vikipedi'ye katkı sa?layabilirsiniz.