Kara Dev Murad Pa?a (d. 1611 - o. 19 A?ustos 1655) IV. Mehmed saltanatında 21 Mayıs 1649 - 5 A?ustos 1650 ve 11 Mayıs 1655 - 19 A?ustos 1655 tarihleri arasında iki kez, toplam bir yıl, be? ay, yirmi dort gun sadrazamlık yapmı? bir Osmanlı devlet adamıdır. ^[1]

Hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Arnavut asıllıdır. ^[2] Dev?irme olup I. Ahmed doneminde (1603-1617) yeniceri oca?ına alınmı?tır. ^[3] 1644'te'de kul kethudası olmu?tur. Bir grup yeniceri ile yeniceri a?asına vekaleten Girit'e gondermi?tir. Burada Venediklilerle carpı?malara katılıp bazı kalelerin alınmasında (ozellikle Hanya ) kahramanlık gosterip muhim rol oynamı?tır. Bu nedenle 1645'te sekbanba?ı gorevlerine yukselmi?tir. Deli Huseyin Pa?a Girit serdarı iken bir donem Hanya muhafızlı?ı gorevi de verilmi?tir. Sekbanba?ı iken yeniceri oca?ı i?lerine cok karı?ması ile ?stanbul'a donunce azledilmi?tir. ^[3]

?stanbul'a dondu?unde Sultan I. ?brahim samur ve amber satın almak icin ozel samur vergisi ve amber vergisi toplatmaya ba?lamı?tı. Bu vergileri vermek istemeyen Kara Murat A?a kendisinden bu vergileri almaya gelen gorevlileri

"Ben Girit'ten geldim. ?nce perdaht barut ile ya?lı kur?undan gayri nesnem yoktur. Samur ve amberin adını biz ilden ı?ıtırız, gormemi?siz"

diyerek kovdu?u bildirilir. ^[4] Bu olay ?stanbul icinde yaygınca duyulmu? ve Sultan ?brahim'in hal edilmesine ba?langıc olan 7 A?ustos 1648'de oraya cıkan yeniceri ve ulema isyanı icinde Kara Murad A?a onemli rol oynamı?tır. ^[3]

Cocuk ya?ta IV. Mehmed tahta gecirildikten sonra, Aralık 1648'de Kara Murad A?a Yeniceri A?ası olmu?tur. Bir muddet sonra sadrazam Sofu Mehmet Pa?a ile Kara Murad A?a'nın arası bozulmu?tur. O yıl donanmanın Venediklilere ma?lup olmasının kusuru sadrazama ba?landı?ı icin Sofu Mehmet Pa?a sadrazamlıktan azledilmi? ve kendisine vezirlik verilen Kara Murad Pa?a 21 Mayıs 1648'de sadrazam olmu?tur. ^[1]

Kara Murad Pa?a o donemde cok sorunlarla dolu olan devletin ici?leri ve dı?i?leri idaresini yurutecek e?itimde ve tecrubede de?ildi. ^[5] Sadrazamlı?ının ba?langıc doneminde devlet i?lerini di?er ocak a?alarıyla ve kendi menfaatleri icin calı?an di?er devlet ricali ile birlikte yurutmek zorunda kalmı?tır. U?ra?mak zorunda kaldı?ı ilk sorun Celali ayaklanmacılarından olan Gurcu Abdunnebi'nin ?stanbul'a yuruyup ta Uskudar 'a kadar gelmesi olmu?tur. Sadrazam'ın komutasında ocak ve kulluk gucleri Uskudar'a gecirilmi? ve 17 Temmuz 1649'da yapılan bir carpı?mada Celali Gurcu Abdunnebi yenilip Anadolu'ya kacmak zorunda kalmı?tır. Sultan ?brahim'in tahttan indirilmesinde onemli rol oynayan ?eyhulislam Abdurrahim Efendi (ve o?lu Galata kadısı Mehmet Celebi)'nin servet toplamak icin sayısız yolsuzlu?u ve kendi menfaatleri icin devlet i?lerine karı?maları yaygınca dedikodu konusu olmaya ba?lamı?tır. Bu baba-o?ul zorla Hicaz'a hacca gonderilip ?stanbul'dan uzakla?tırılarak bu soruna bir care sa?lanmı?tır. 15 Ekim 1649'da ulufe alamayan sipahiler isyan etmi?lerdir ve verilmesi gereken bu ulufelerin finansmanı icin ?stanbul ve Galata tuccarlarından avarız akcesi toplanarak bu odemeler yapılmı?tır. Divan toplantılarında ilmiye mensupları ile di?er vezirler arasında protokol sorunları ya?anıp bu toplantılar iti? kakı? kavgalarına sahne olmu?tur. Sadrazamın goreve getirilmesinde onemli rol oynamı? olan Muneccimba?ı Huseyin Efendi ise her turlu atamalara ve hatta elci ili?kilerine karı?makta ve kendini halkın maslahatguzarı olarak tanıtmaktaydı. ^[4] Kara Mehmed Pa?a cocuk ?V. Mehmed'e gercekte taht naibi olan buyukvalide Kosem Sultan 'ın devamla desteklenmekte idi. Fakat bir muddet sonra sadrazam ozellikle ocaklıların devlet i?lerine karı?masından gayet tedirgin olmaya ba?lamı?tır. Sadrazamlıkta gozu olan yeniceri a?ası Kara Cavu? Mustafa'nın kucuk valide Turhan Sultan ile birlikte kendini oldurmek icin komplo kurdu?u soylentisini duyunca Kara Mehmed Pa?a sadrazamlıktan ayrılmaya karar vermi?tir. Taht naibi Buyuk Valide Sultan'a ocaktan sadrazam yapılmamasını ve tam o srada Ba?dat valisi olma tayini cıkan Melek Ahmet Pa?a 'yı sadrazamlı?a tayin etmesini tavsiye etmi?tir. Kendine de Budin valili?i gorevi verilmesini rica etmi?tir. Boylece Kara Murad Pa?a birinci kez sadrazamlı?ından 19 A?ustos 1650'da istifa ederek ayrılmı?tır. ^[1]

?stifasından sonra Budin valisi tayin olunan Kara Murad Pa?a 1653'te bu gorevden ayrılarak ?stanbul'a donmu?tur.

Aralık 1653'te Kara Murad Pa?a kaptan-ı derya gorevine getirilmi?tir. Bu sırada Venedik donanması Osmanlıların Girit'e asker, donatım ve ia?e yardımı gondermesini onlemek icin Canakkale Bo?azı 'nı bloke etmekteydiler. Kara Murad Pa?a komutanlı?ında Osmanlı donanması bu Venedik abluka filosuna hucum edip 6 saat suren bir deniz sava?ı sonucunda Venediklileri ma?lup edip onları ablukayı bırakıp cekilmeye mecbur etmi?tir. Sonra Ege Denizi 'ne acılan donanma De?irmenlik adası yanında daha ufak caplı bir carpı?ma ile Venedik filosunu yenmi?tir. Donanma bir muddet Ege Deniz batı kıyılarında seyrettikten sonra ia?e ve asker ile yuklu gemilerle Girit'e gitmi?tir. Burada Kara Murad Pa?a Girit serdarı Deli Huseyin Pa?a ile goru?mu?tur. Donanma yuzlerce esir ve esir alınan bazı Venedik gemileri ile birlikte 1 Kasım 1654'te ?stanbul'a donmu?tur. ^[3]

Bu sırada sadrazam olan ?b?ir Mustafa Pa?a ba?arıları ile isim yapan kaptan-ı derya Kara Murad Pa?a'yı buyuk bir rakip olarak gormeye ba?lamı?tır ve onu ?stanbul'da uzakla?tırmak icin tedbirler almaya giri?mi?tir. Bunlardan haberdar olan Kara Murat Pa?a kar?ı tedbirler alarak ?p?ir Mustafa Pa?a'yı gorevden attırmaya calı?maya ba?lamı?tır. ?lk olarak sipahi oca?ı ilerigelenlerini kı?kırtmı?; Mart 1655'te sipahi lideri Kurt Mehmet Uskudar'da bir ayaklanmaya ba?lamı?tır. Kara Murad Pa?a, kı?kırtması ile ortaya cıkan bu olaylarla hic ilgisi yokmu? gibi tavırlar almı?tır. Mayıs'ta tum kapıkulu askerleri Atmeydanı'nda toplanıp Sadrazam ?b?ir Mustafa Pa?a'nın ba?ını istemeye ba?lamı?lardı. 11 Mayıs 1655'te istifa edip idam edilen ?b?ir Mustafa Pa?a'nın yerine Kara Murad Pa?a ikinci kez sadrazamlık gorevine getirilmi?tir. ^{[1] [3]}

Koca Murad Pa?a ocaklıları bol para vaatleri ile isyana kı?kırtmı?tı. Fakat sadrazam olunca bu ekstra para vaatlerini kar?ılamak devlet hazinesinin imkanı olmadı?ını ve kar?ıladı?ı vaatlerden sonra da para isteklerinin durmadı?ını gormu?tur. Di?er taraftan devamlı olarak dı?arıdan devlet idaresine yapılan mudahalelerden de bıkkınlık getirmi?tir. Bu nedenlerle bir yıl uc ay kadar suren ikinci kez sedaretinden de 19 A?ustos 1655'te istifa ederek ayrılmı?tır.

?kinci kez sadrazamlı?ından istifa ettikten sonra kendisine ?am valili?i gorevi verilmi?tir. Oraya do?ru A?ustos 1655'te hareket etmi?tir. Fakat yolda Suriye'ye geldi?i zaman humma hastalı?ına tutulmu?tur. Hama ?ehrine geldi?i zaman hayat gozlerini yummu?tur. Olumunde 44 ya?ında bulunmaktaydı. Mezarı (gunumuzde Suriye 'de bulunan) Hama ?ehrinde ^[1] ?mamzade Mehmed Pa?a'nın yaptırdı?ı turbededir. Evvelce o turbenin yapıldı?ını i?itti?inde "hınzır (domuz) defnedeyim" demi?ti. ^[2]

De?erlendirme [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sicill-i Osmani'de ?oyle de?erlendirilmektedir: ^[2]

Yenicerilerin azmanlarından ve nufuzlularından olup hafifli?i ve ickisi olmasa, vakur olsaydı, zamanı uzardı. Zira heybet ve yuce himmet erbabından olup yıkıma hizmetten istidadı fazlaydı.

Uzuncar?ılı'ya gore ^[1]

Cesur ve iyi goru?lu idi. ?cabında telakat-ı lisanı ile etrafını tahrike mahareti vardı. Her iki sadaretinde de aleyhine olan tehlikeli durumu gorunce i?in icinden sıyrılmasını bilmi?tir.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Uzuncar?ılı, ?smail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yuzyıl Ortalarından XVII. Yuzyıl Sonuna kadar) , Ankara: Turk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.397-398
• Ozcan, Abdulkadir, "Murad Pa?a (Kara)" (1999) Ya?amları ve Yapıtlarıyla Osmanlilar Ansiklopedisi , C.2 s.253, ?stanbul:Yapı Kredi Kultur Yayıncılık A.?. ISBN 975-08-0071-01.
• Mehmed Sureyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani , ?stanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.356 [2]
• Sakaoglu, Necdet (1999) Bu Mulkun Sultanları , ?stanbul:O?lak Yayinlari ISBN 975-329-2996
• Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları , ?stanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5, s.105-106.
• Dani?mend, ?smail Hami, (2011), ?zahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi 6 Cilt , ?stanbul:Do?u Kutuphanesi, ISBN 9789944397681
• Yuce, Ya?ar ve Sevim, Ali (1991) Turkiye Tarihi , ?stanbul:AKDTYKTTK Yayınları,, C.III s. 103-104

Siyasi gorevi
Once gelen: Sofu Mehmed Pa?a	Osmanlı Sadrazamı 21 Mayıs 1649 - 19 A?ustos 1650	Sonra gelen: Melek Ahmed Pa?a
Once gelen: ?b?ir Mustafa Pa?a	Osmanlı Sadrazamı 11 Mayıs 1655 - 19 A?ustos 1655	Sonra gelen: Ermeni Suleyman Pa?a
Askeri gorevi
Once gelen: Cavu?zade Mehmed Pa?a	Kaptan-ı Derya Aralık 1653 - 29 Nisan 1655	Sonra gelen: Dellak Mustafa Pa?a