Kahraman ?erif
[1]
1952
ABD
yapımı dramatik western filmidir. Ozgun adı Turkcede "
tam o?le vakti"
anlamına gelen
High Noon
dur.
Senaryosunu
Carl Foreman
'ın,
John W. Cunningham
'ın kısa oykusu
The Tin Star
(
Teneke Yıldız
)'dan uyarlayıp yazdı?ı filmi
Fred Zinnemann
yonetmi?, ba?lıca rollerinde
Gary Cooper
,
Grace Kelly
,
Thomas Mitchell
,
Lloyd Bridges
,
Katy Jurado
,
Otto Kruger
,
Lon Chaney Jr.
ve
Lee Van Cleef
oynamı?lardır.
Siyah beyaz goruntulerini
Floyd Crosby
'nin cekti?i filmin
Oscar
odullu muzi?i
Dimitri Tiomkin
'e aittir. Filmin, sozleri
Ned Washington
'a ait olan ve ayrıca bir Oscar'la daha odullendirilen unutulmaz tema ?arkısı "Do Not Forsake Me" (veya di?er adıyla "Ballad of High Noon")'un da bestesini Dimitri Tiomkin yapmı?tır. Filmde ?arkıyı
Tex Ritter
seslendirmi?ti, ancak parcayı aynı yıl Dunya capında me?hur eden ?arkıcı
Frankie Laine
'dir.
[2]
Filmde, tam evlenip emekli olaca?ı gun olumcul du?manlarının kasabaya intikam icin geri geleceklerini o?renen ve kasabayı terk edip gidemeyecek kadar gururlu olan ?erif Will Kane'in (Gary Cooper) korkmu? ve sindirilmi? kasaba ahalisinden bekledi?i deste?i bulamayarak du?manları kar?ısında tek ba?ına mucadele etmek zorunda kalması anlatılmaktadır.
Film
Senator McCarthy
'nin o yıllarda
ABD
'de ba?lattı?ı
komunist
"cadı avı" kar?ısında entelektuellerin suskun kalmasının bir
alegorisidir
. Aydınların kurtarmaya calı?tıkları halk tarafından anla?ılamayıp yalnız bırakılmasının da bir alegorisidir. Gariptir ki filmin senaristi ve yapımcısı Carl Foreman da senatorun Komunist kara listesine girmekten
Hollywood
'un en ate?li Anti-Komunistlerinden biri olan filmin ba?rol oyuncusu Gary Cooper sayesinde son anda ama gecici olarak kurtulmu?tur. Foreman daha sonra ?ngiltere'ye kacmak zorunda kaldı.
"High Noon" uzerinde en cok inceleme yapılmı? western filmlerinden biridir.
Hollywood
'un sa? kanadının en unlu kovboyu
John Wayne
, aciz kalan bir ?erifin kasaba halkından yardım dilenmesi teması kar?ısında deh?ete du?mu? ve cevap olarak
Howard Hawks
'la birlikte bu filmin tam bir antitezi olan
Rio Bravo
(
Kahramanlar ?ehri
) (1959) filmini cevirmi?ti.
[3]
(O filmin muzi?ini de Dimitri Tiomkin yapmı?tı)
"Kahraman ?erif" Tam 7 dalda aday gosterildi?i
Oscar
odullerinden "en iyi aktor", "en iyi kurgu", "en iyi muzik" ve "en iyi orijinal ?arkı" dallarında 4 tanesini kazanmı?tır. Ayrıca filme aralarında
Altın Kure
ve
Bodil
odullerinin de oldu?u 11 odul daha verilmi?tir. Film, 1989'da
ABD
'de "kulturel, tarihi ve estetik olarak onemli" filmler arasına secilerek
Kongre Kutuphanesi
'nin "Ulusal Film Ar?ivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmi?tir.
[4]
Uzunca bir zamandan beri
New Mexico
eyaletinin kucuk kasabası Hadleyville'in ?erifi olan Will Kane (
Gary Cooper
) emekli olarak gorevini devretmeyi, ni?anlısı Amy (
Grace Kelly
) ile evlenip ba?ka bir kasabaya yerle?meyi ve orada yeni bir hayata ba?lamayı planlamaktadır. Aynı zamanda gorevindeki son gun olan du?un gununde kasabaya gelen bir haberci, yıllar once yakalayıp idama mahkum ettirdi?i Frank Miller (Ian MacDonald) adlı bir suclunun afla serbest bırakıldı?ını ve o?len treniyle kasabaya gelece?ini bildirir. Kasabadaki herkes gibi Will de haydutun intikam almak icin geldi?ini bilmektedir.
Will etrafındakilerin telkinlerine ra?men kasabayı terk edip kacmaya yana?maz, balayına cıkmaktan vazgecer ve yıldızını tekrar takarak haydutlarla yuzle?meye karar verir. Gorevi teslim edece?i yeni ?erif henuz kasabaya gelmemi?tir. ?erif yardımcısı Harvey Pell (
Lloyd Bridges
) korkusundan istifa eder, eski kanun adamı Martin Howe (Lon Chaney Jr.) silah kullanamayacak kadar ya?lı ve hastadır. Kasabada kimse ona yardım etmeye yana?maz, tamamen yalnız kalmı?tır. Sadece eski sevgilisi Helen Ramirez (
Katy Jurado
) ona destek cıkar ama yapabilece?i fazla bir ?ey yoktur. Yeni evlendi?i karısı bile dini inanclarını ileri surerek ona sırt cevirir ve kendisiyle gelmedi?i takdirde yalnız ba?ına o?len trenine binip onu terk edece?ini soyler.
Yapayalnız kalan Will Kane, haydut Frank Miller ve onu istasyonda kar?ılayan uc cete uyesiyle (birisi
Lee Van Cleef
) birden hesapla?mak uzere yava? yava? kasabanın meydanına do?ru yurur. Saat 12'yi gosterdi?inde Will meydanda kar?ıla?tı?ı dort hayduttan ikisini vurur, kendi de yaralanır. Silah sesleri Helen ve Amy'nin icinde oldukları hareket etmek uzere olan trenden duyulur. Amy kocasının hayatını dini inanclarına ustun tutarak trenden iner, onun yanına gider ve ucuncu silah?oru sırtından vurarak oldurur ama kendisi de Miller tarafından rehin alınır. Amy, Miller'ın yuzunu tırnaklayarak bir an icin elinden kurtulunca Will, Miller'ı oldurur. Her ?ey bittikten sonra yava? yava? meydanda toplanan korkak kasaba ahalisinin onunde ?erif Will yıldızını cıkartarak onları a?a?ılayan bir tavırla yere fırlatır ve karısıyla birlikte kasabayı terk ederler.
- Guclu kadrosuna ra?men ba?larda hem ABD hem de Avrupa'da entelektuel yankı bulmayan "High Noon",
Fransız
sinema ele?tirmeni
Andre Bazin
'in
Cahiers du cinema
dergisindeki ele?tiri ve analizlerinden sonra once entellektuel cevrelerden ba?lamak uzere filme olan ilgiyi arttırdı ve film
John Ford
'un
Cehennemden Donu?
(
Stagecoach
) filmiyle beraber westernin iki ba?yapıtından biri olarak anılmaya ba?ladı. Ayrıca western turune ayrı bir saygınlık da kazandırarak
Bravados
,
Big Country
ve
Col Aslanı
(
The Searchers
) gibi daha ciddi ve mesajı olan westernlerin yolunu actı. Kısaca "High Noon" bugunku ?ohretini bir bakıma Andre Bazin'e borcludur.
- Lee Van Cleef
'in ilk sinema filmi "High Noon"dur. Cleef bu ilk filminde tek bir sozcuk bile sarfetmez.
- Filmde gecen zaman ile gercek zaman hemen hemen aynıdır. Filmdeki olaylar filmin gercek suresi olan yakla?ık 1,5 saat icinde olup biter. Bu duruma sinemada cok az filmde rastlanır. Filme olaylar sabah 10:35 'te ba?lar, o?leden sonra 12:15 'te biter. Bu, filmin suresine cok yakın bir suredir.
- Filmin tema ?arkısı "Do Not Forsake Me, Oh, My Darlin'" (veya di?er adıyla "Ballad of High Noon") muzikal olmayan bir filmde kullanıldı?ı halde Oscar odulu kazanmı? ilk ?arkıdır.
[5]
- Filmin cekimleri 28 gunde bitirildi ve 750.000 dolar gibi cok du?uk bir butceyle tamamlanabildi. Buna kar?ılık bir yıl icinde ABD'de 3,750,000 dolar, aynı surede Dunya olce?inde de 18,000,000 dolar hasılat elde edildi.
1989
Polonya
secimlerinde "High Noon" afi?i
Dayanı?ma Sendikası
tarafından propaganda amacıyla bu ?ekilde kullanılmı?tı.
Filmin yapımcılarından biri olan
Stanley Kramer
Hollywood
'un saygın
liberallerinden
biriydi.
Avusturya
asıllı olan yonetmen
Fred Zinnemann
ise
ABD
'ye
Nazi
'lerden kacarak gelmi? bir Anti-Fa?ist'ti. Tema ?arkısını seslendiren
Tex Ritter
Cumhuriyetci Parti
'dendi ve a?ırı sa?cı olarak biliniyordu. Filmin ba?rol oyuncusu
Gary Cooper
ate?li bir
Komunizm
kar?ıtıyken, senarist ve yapımcı
Carl Foreman
acıkca bir Komunist
sempatizanıydı
(zaten film gosterime cıkmadan once ABD'yi terk etmek zorunda kalmı?tı). Filmin oyuncularından ikisi olan
Lloyd Bridges
ve Howland Chamberlain ise bir sureden beri
Senator McCarthy
'nin kara listesindeydiler.
[6]
Bu dengeli durum filmin yonetmen ve yapımcısı tarafından ozellikle ayarlanmı?tı. 1940'lı yıllarından sonundan beri ABD'de bir Komunizm korkusu vardı ve
Senator McCarthy
'nin ba?kanlı?ını yaptı?ı
Amerikan Kar?ıtı Faaliyetleri ?zleme Komitesi
(
HUAC
) tum ulke aydınlarının pe?ine du?mu? ve onları sindirmeye calı?ıyordu. Filmi topyekun yasaklanmaktan
korumak icin bu kucuk taktik uygulanmı?tı. Cunku filmde anlatılanlar Senator McCarthy'in o yıllarda ABD'de ba?lattı?ı Komunist avı (
Cadı Kazanı
) kar?ısında entelektuellerin suskun kalmasının bir alegorisiydi, halkın suskunlu?unu ele?tiriyordu.
John Wayne
bu film icin "?imdiye kadar seyretti?im en Amerikan kar?ıtı film" demi?ti.
[6]
Wayne aciz kalan bir ?erifin kasaba halkından yardım dilenmesi teması kar?ısında deh?ete du?mu? ve cevap olarak
Howard Hawks
'la birlikte bu filmin tam bir antitezi olan
Rio Bravo
(
Kahramanlar ?ehri
) (1959) filmini cevirmi?ti. O filmde ?erif (John Wayne) kasabalıdan yardım istemek ?oyle dursun, yardım tekliflerini de kabaca geri ceviriyor ve kendi i?ini kendi hallediyordu.
Etkin bir liberal demokrat olan ve "cadı avı" ve kara listeye ?iddetle kar?ı cıkan
Gregory Peck
, Gary Cooper'dan once kendisine teklif edilmi? olan ?erif Will rolunu geri cevirmekle hayatının en buyuk hatalarından birini yaptı?ını soylemi?ti.
[5]
?erif Will rolunun teklif edildi?i aktorlerden biri olan
Henry Fonda
da, politik eylemlerinden dolayı tam kara listede olmasa da ?upheliler listesinde bulundu?u icin (gri liste) rolu kabul edememi?ti.
High Noon ABD ba?kanların en cok ve sık seyrettikleri filmlerin ba?ında gelmektedir. Orne?in
Bill Clinton
bu filmi gorevde oldu?u iki donem boyunca ba?kanlık konutunda 17 kez izlemi?ti.
[5]
1989'da
Polonya
'da
Lech Walesa
'nın liderli?indeki
Dayanı?ma Sendikası'
nın cabalarıyla ulke secime gitti?i zaman
Gary Cooper
'ın "High Noon" filminin afi?lerinde alınmı? bir foto?rafı propaganda afi?lerinde kullanılmı?tı. Ulkenin her yanında duvarlara yapı?tırılan bu afi?te, elinde tabanca yerine oy pusulası ta?ıyan ve ?erif rozetinin uzerinde sendika logosu oldu?u halde Gary Cooper tıpkı filmdeki gibi yuruyordu. Afi?te ise "4 Haziran 1989'da tam o?len vakti(
High Noon
)" yazıyordu. Do?u Avrupa tarihi eski profesorlerinden Frank Fox, "Do?u Avrupa'da Komunizmin sonunu belirleyecek bir duelloda simge olarak bir Amerikan westerninin kullanılması yerinde bir secim olmu?, Gary Cooper gorseydi bunu o da onaylardı" demi?tir.
[5]
"Kahraman ?erif" Gary Cooper.
Film 1953 yılında muzi?iyle ilgili olarak 2 ayrı
Oscar
odulu almı?tı. Bunlar:
- En ?yi Ozgun Muzik Akademi Odulu
, filmin muzi?ini yapan
Dimitri Tiomkin
'e verildi.
- En ?yi Ozgun ?arkı Akademi Odulu
yine
Dimitri Tiomkin
ve soz yazarı
Ned Washington
'a verildi. Filmin tema ?arkısı muzikal olmayan bir filmde kullanıldı?ı halde Oscar odulu kazanmı? ilk ?arkıdır. Dimitri Tiomkin ayrıca,
- En ?yi Muzik Altın Kure Odulu
'nu de kazandı.
Filmin tema ?arkısı ve di?er parcalar ?unlardır:
- "
High Noon
" ("
Do Not Forsake Me
" (veya "
Ballad of High Noon
")
Filmin, bestesi Dimitri Tiomkin'e sozleri Ned Washington'a ait olan unutulmaz tema ?arkısı "Do Not Forsake Me" (veya di?er adıyla "Ballad of High Noon")'u filmde
Tex Ritter
seslendirmi?ti. Ancak parca aynı yıl ?arkıcı
Frankie Laine
tarafından Dunya capında me?hur edildi. Country tarzına yakın olan ?arkının adı
Beni terk etme
anlamına gelmektedir ve parcanın sozlerinde de sıklıkla tekrar edilir ve ?arkının sozleri filmin temasıyla uyumludur.
- "
Buffalo Gals (Won't You Come Out Tonight)
". (1844). Beste:William Cool White
- "
Battle Hymn of the Republic
". (?lahi) (1856), Muzik: William Steffe, Sozler: Julia Ward Howe
Amerikan Film Enstitusu
(
AFI
) de?erlendirmeleri
- 1998 AFI 100 Yılın... 100 Filmi sıralamasında: #33. sırada
- 2001 AFI 100 Yılın... 100 Gerilimi sıralamasında: #20. sırada
- 2003 AFI 100 Yılın... 100 Kahramanı ve Kotu adamı sıralamasında: Will Kane (kahraman) #5. sırada
- 2004 AFI 100 Yılın... 100 ?arkısı sıralamasında: "High Noon (Do Not Forsake Me, Oh My Darlin')" #25. sırada
- 2005 AFI 100 Yılın Film Muzikleri sıralamasında: #10. sırada
- 2006 AFI 100 Yılın... 100 Alkı?ı #27. sırada
- 2007 AFI 100 Yılın... 100 Filmi sıralamasında: (10. yıldonumu baskısı) #27. sırada
- 2008 AFI En iyi 10 Western sıralamasında: #2. sırada
ABD Ulusal Film Ar?ivi
- Film, 1989'da ABD'de "kulturel, tarihi ve estetik olarak onemli" filmler arasına secilerek Kongre Kutuphanesi'nin "Ulusal Film Ar?ivi"nde muhafaza edilmesine karar verilmi?tir.
[7]
- 1980'li yıllarda moda oldu?u uzere bircok siyah beyaz cekilmi? klasik film gibi "High Noon" da yapay renklendirme i?leminden kacamadı. Fred Zinnemann'ın canla ba?la mucadelesi de fayda etmedi ve film Ted Turner'ın sahibi oldu?u
Turner Enrtertainment
?irketi tarafından elektronik ortamda
renklendirildi
ve televizyonlarda bu haliyle gosterime verildi.
[5]
|
|---|
| 1935?1950
| |
|---|
| 1951?1975
| |
|---|
| 1976?2000
| |
|---|
| 2001?gunumuz
| |
|---|