Kırda O?le Yeme?i
|
|
Sanatcı
|
Edouard Manet
|
Yıl
|
1862-1863
|
Tur
|
Tuval uzerine ya?lı boya
|
Boyutlar
|
81,9 cm × 104,5 cm (322 in × 411 in)
|
Konum
|
Orsay Muzesi,
Paris
|
Kırda O?le Yeme?i
[1]
[2]
[3]
[4]
ya da
Kırda Piknik
[5]
(
Fransızca
:
Le Dejeuner sur l'herbe
)
Fransız
ressam
Edouard Manet
'nin 1862 - 1863 yılları arasında tamamladı?ı tablosudur. Eser, ?u anda
Paris
'teki
Orsay Muzesi
'nde sergilenmektedir.
Tabloda,
cıplak
bir kadın iki giyinik erkekle kırda piknik yaparken betimlenmi?tir. Arka planda ba?ka bir kadın ise suyun icinde yıkanmaktadır. Manet,
Kırda O?le Yeme?i
ile 1863'teki
Paris Salonu
'na ba?vurdu.
[6]
Salonun jurisi bu calı?mayla birlikte 3.000 eseri daha reddedince imparator
III. Napolyon
'un emriyle bir
Reddedilenler Salonu
acıldı ve tablo orada sergilendi.
[7]
O doneme kadar
Diego Velazquez
ve
Francisco Goya
gibi
?spanyol
ressamlardan etkilenen Manet'nin bu tablosu,
?talyan
Ronesans
ustalarına gondermeler iceriyordu.
[6]
Ressam, eserin konusunda
Tiziano Vecellio
'nun
Fiesta Campestre
'sinden, kompozisyonunda ise
Raffaello Santi
'nin tasarladı?ı,
Marcantonio Raimondi
'nin oydu?u
Paris'in Yargısı
isimli gravurden esinlendi.
[8]
[9]
?cerdi?i tarihi gondermelere ra?men modern tarzda cizilmi? olan resmi, ca?da? giyini?li iki erkekle cimenlerin uzerinde oturmu? cıplak bir kadın betimlemesi olarak algılayan halk ve ele?tirmenler eseri mustehcen buldular.
[10]
Kırda O?le Yeme?i
, hem konusu hem de tarzıyla sergilendi?i gunlerde skandal yarattı.
[11]
Edouard Manet'nin favori modeli
Victorine Meurent
, ileride ressamın kayınbiraderi olacak heykeltıra? Ferdinand Leenhoff ve ressamın erkek karde?leri Gustave ve Eugene Manet'nin poz verdikleri tablo, geni? fırca darbeleri, farklı
ı?ık golge
kullanımı, renk secimi, cıplak modelin izleyicinin gozlerinin icine do?rudan bakması ve bir hikaye anlatmaması sebebiyle
modern resmin
ba?langıcı kabul edildi.
[12]
Emile Zola
,
Stephane Mallarme
,
Charles Baudelaire
gibi sanatcılar, gelen ele?tirilere kar?ı eseri savundular.
[13]
Gercekcilik
anlayı?ı aynı donemde ya?amı?
Gustave Courbet
'nin calı?malarıyla kar?ıla?tırılan
Kırda O?le Yeme?i
, Manet'nin di?er iki tablosu
Oylmpia
(1863) ve
Folies-Bergere'de Bir Bar
(1881) ile birlikte
modernizmin
simgesi kabul edildi.
[14]
Eser,
Pablo Picasso
,
Mary Cassatt
,
Paul Cezanne
,
Claude Monet
gibi ressamları etkiledi.
[15]
Bu tarzıyla Manet,
izlenimcili?in
de temellerini atmı? oldu.
[16]
?lk kez 1667 yılında Fransız Guzel Sanatlar Akademisi tarafından acılan
Paris Salonu
, ?ehirdeki kamuya acık tek sanat sergisiydi.
[17]
Her sene duzenlenen sergiye katılacak eserleri, sanat konusunda
muhafazakar
akademisyenlerin olu?turdu?u bir juri heyeti seciyordu.
[17]
Heyet, ozellikle genc ve modern ressamların tablolarını reddetmesi ile unlenmi?ti. 1863 yılında, yakla?ık 5000 ba?vurunun 3000 tanesi reddedildi.
[17]
Eserleri sergiye kabul edilmeyen ressamlar durumu protesto ettiler.
[18]
?ikayetler uzerine, Fransa imparatoru
III. Napolyon
, tabloların ba?arısına halkın karar vermesi gerekti?ini soyleyerek bir
Reddedilenler Salonu
(Salon des Refuses) acılmasını emretti.
[19]
Paris Salonu'na kabul edilmeyen Manet de
Kırda O?le Yeme?i
'nin de aralarında bulundu?u calı?malarını bu salonda sergiledi.
[20]
O sene, Reddedilenler Salonu'nda Manet haricinde
Camille Pissarro
, Paul Cezanne,
James Abbott McNeill Whistler
gibi ressamların eserleri de yer aldı.
[21]
Kırda O?le Yeme?i
, sergiyi gezen halkı, ele?tirmenleri ve hatta imparatoru deh?ete du?urdu ve buyuk bir skandal yarattı.
[18]
[19]
Tabloda, gorunu?lerinden ressam oldukları izlenimi edinilen
[22]
modern giyini?li iki erkek, suyun kenarındaki cimenlerde
cıplak
bir kadınla sohbet etmektedir. Kadının cıplak olmasının sebebi buyuk ihtimalle az once suda yıkanmı? olmasıdır.
[22]
Grubun yanında icinde ?eftaliler, kirazlar, icecek ?i?eleri ve di?er yiyeceklerin oldu?u bir piknik sepeti de vardır. Arka planda bir ba?ka kadın ise yıkanmaya devam etmektedir.
Eserin ilk ismi
Le bain
(
Banyo
) idi ve Reddedilenler Sergisi'nde bu isimle sergilendi.
[23]
Manet, ?aka olarak
La partie carree
olarak isimlendirdi?i tablosuna daha sonra
Le Dejeuner sur l'herbe
(
Kırda O?le Yeme?i
) ismini verdi.
[20]
Kırda O?le Yeme?i
, Reddedilenler Salonu'nda di?er iki Manet tablosunun ortasında sergilendi. Calı?manın sol tarafında
Victorine Meurent ?spanyol Kıyafetleri ?cinde
, sa? tarafında ise
Majo Giysileriyle Delikanlı
yer aldı.
[24]
[25]
Sanat tarihcilerinin
modern resmin
ba?ladı?ı yer oldu?unu iddia ettikleri
[17]
Reddedilenler Sergisi, hem buyuk bir ba?arı kazandı hem de
Kırda O?le Yeme?i
sebebiyle buyuk bir skandala sebep oldu.
[26]
Ressamın favori modeli Victorine Meurent, erkek karde?leri Eugene Manet ile Gustave Manet
[27]
ve ileride kayınbiraderi olacak heykeltıra? Ferdinand Leenhoff'un modellik etti?i tablo, kamuoyuna gore geleneksel bir do?a manzarasını de?il, Paris'in parklarında onune gelenle yatan bir kadını temsil ediyordu.
[28]
Donemin ele?tirmenlerinden biri, eseri goren halkın du?uncelerini ?u ?ekilde cumlelere doktu: "Kibar fahi?e sınıfına ait baya?ı bir kadın cıplak bir ?ekilde giyinik iki ?ehirli zuppenin yanında utanmadan oturuyor. Erkekler ise tatillerinde erkekmi? gibi davranan o?lan cocukları gibiler. Bu tablo ressamın bize bir ?akası olmalı: Utanc verici ve kapanmaz bir yara."
[28]
Kırda O?le Yeme?i
'nde arka plandaki a?aclar
barbizon ekolunu
anımsatacak bicimde cizildi.
[30]
Ote yandan Manet, tablonun sol alt ko?esine yerle?tirdi?i meyvelerle
naturmort
gelene?ine de yer vermi? oldu. Sa? tarafta duran adamın pozu, iki erke?in diyalog icinde oldu?unu gosteriyordu. On plandaki kadın, cesur bakı?ları ile hem izleyicinin dikkatini cekiyor hem de arkada bir ba?ka kadın olmasına ra?men iki erkek e?likcisinin ilgisini kendisinde tutuyordu. Ressam, tum ki?ileri teatral bir pozda cizdi.
[30]
Bir yirmi birinci yuzyıl izleyicisinin bu tablonun neden skandal yarattı?ını anlaması zor olabilir.
[31]
Eseri sergide goren izleyicileri rahatsız eden, kıyafetleri duzensiz bir ?ekilde yanında duran on plandaki cıplak kadının do?rudan kendilerine bakması ve doneminin tanınan bir ki?isi olmasıydı.
[31]
On dokuzuncu yuzyılda, cıplak vucut cizilecekse tablonun konusu uzak ca?lardan ya da yerlerden secilirdi.
Manet,
Kırda O?le Yeme?i
'ni ancak Reddedilenler Salonu'nda sergileyebilirken, Alexandre Cabanel, cıpla?ı
Venus'un Do?u?u
ile Paris Salonu'nda buyuk ovguler alıyordu.
[31]
Manet'nin cocukluk arkada?ı ve daha sonra biyografisini yazacak olan
Antonin Proust
,
Kırda O?le Yeme?i
fikrinin kayna?ının ressamla parkta gecirdikleri bir gun oldu?unu acıkladı.
[32]
Proust'un 1890'da anlattıklarına gore, ikili bir pazar gununu Argenteuil'e gidip
Seine Nehri
'nin kenarına oturup beyaz filikaları izlemi?lerdi. Bu sırada bazı kadınların suyun icinde yıkandı?ını goren Manet, "Oyle gorunuyor ki bir cıplak cizmeliyim. Evet, mutlaka bir tane yapaca?ım. Atolyede iken bir
Giorgione
kadınının muzisyenlerle birlikte oturu?unu kopyalamı?tım. Tablo cok karanlıktı. ?imdi her ?eye ba?tan ba?layıp gorunur bir atmosferde bu gordu?umuz insanlara benzer insanlar cizece?im." diyerek niyetini acıklamı?tı.
[32]
Kırda O?le Yeme?i'
ni yaptı?ı donemlerde Manet'nin tarzı da secti?i konular kadar ilgi cekici bulunuyordu.
[34]
Aydınlık ve karanlık ogeler arasında hicbir geci? yapmayan ressam, bilinen yumu?ak tonlar yerine guclu kontrastları tercih ediyor ve
perspektife
onem vermiyordu.
[34]
Kırda O?le Yeme?i
, ressamın Ronesans'tan beri var olan resim gelene?ini kırıp
modern sanatın
ba?lamasına sebep oldu?u onemli bir yapıta?ıdır.
[34]
Manet'nin
Kırda O?le Yeme?i'
nde cıplak bir kadının tamamen giyinik iki erke?in yanında oturmu? olması halkın buyuk tepkisini cekti.
[35]
Di?er ressamların da daha once cıplak kadınlarla giyinik erkekleri bir arada cizmi? olmalarına ra?men, eserin bu kadar ele?tirilmesinin sebebi Manet'nin yarattı?ı sahnenin gercek gorunmesiydi.
[36]
Tablodaki gercekcilik, suregelen resim gelene?ini kırıyordu.
[36]
Cıplak kadın, bakı?ları ile izleyicileri utandırıyordu; oysa yanında oturan iki erkek kadının durumuyla ilgilenmiyor gibi gorunuyorlardı. Tabloda ressam, karakterlerinin ne yaptı?ını de?il, onları ve cevrelerini nasıl algıladı?ını anlatmaya calı?tı. Karakterleri uc boyutlu figurler olarak de?il, parlak renklere sahip geni? iki boyutlu ?ekiller olarak cizdi.
[36]
Bu tarzıyla da Manet izlenimcili?in temellerini atmı? oldu.
[16]
Ayrıca, geni? fırca darbeleri kullanarak farklı renkleri yan yana yerle?tirmesi ve ?ekillerin gercek gorunmesi icin fırca darbelerini gizlemeye calı?maması, tablodaki di?er izlenimci ogelerdi.
[37]
?zleyicinin tuval uzerindeki boyayı gormesinden yana olan Manet, ı?ı?a odaklandı.
Ronesans eserlerinde giyiniklik bedeni temsil ederken, cıplaklık bedenden ayrılmı? olan ruhani gucu temsil ederdi.
[39]
Orne?in,
Botticelli
'nin
Venus'un Do?u?u
isimli eserinde kadının denizin ortasında cıplak bir ?ekilde do?masının sebebi, ruhani gucun bedenden ve bu yuzden de elbiselerden ayrı olmasıdır.
[39]
Oysa Manet cıpla?ını idealle?tirmedi?i ve tanrısal gostermedi?i icin donemin sanat severlerini cok ?a?ırttı.
[40]
Daha sonraki yuzyıllarda ya?ayan ve cıplak kadınları sinema filmlerinde, reklamlarda, televizyon dizilerinde sık sık goren insanların aksine, bu izleyiciler icin cıplaklık ancak klasik betimlemelerde kabul edilebilirdi.
[35]
[40]
Sanat tarihcileri, Manet'nin renk konusunda bir devrim yaptı?ını iddia ettiler.
[40]
Geni? fırca darbeleri kullanan ressam, onden gelen ı?ık kayna?ı ile modelleri aydınlatarak bicimlendirmeyi azalttı ve renkler arasındaki geci?lerin cok sert olmasını sa?ladı.
[41]
Eserdeki ana ?ekiller ya hic ı?ıklandırılmamı?tı ya da tek kaynaktan gelen ı?ıkla aydınlatılmı?tı.
[28]
Tuval yuzeyindeki renklerin duzenlenmesine cok onem veren sanatcının tablosu bir taslak gibi gorunuyordu.
[41]
I?ıklandırmanın onemli rol oynadı?ı bu tabloda Manet, modern bir yakla?ımla goz aldatmalarından uzakla?tı ve yuzeyin iki boyutlulu?una dikkat cekmeye yoneldi.
[28]
Tablonun perspektifindeki kasıtlı beceriksizlik, eserdeki ogelerin sahne malzemelerine benzemesi ve do?al olmayan ı?ık, modellerin ressamın studyosunda poz verdi?ini ispatlıyordu.
[42]
Modeller, ozellikle de cıplak model, bilincli olarak do?al olmayan bir ?ekilde cizilmi?ti.
Titian
'ın cıplakları izleyiciyi kendisine dokunmaya ca?ırır gibiyken Manet'nin modeli sadece ovucu olmayan bir ?ekilde cizilmemi?, aynı zamanda sert bir ı?ıkla onden aydınlatarak teninin solgun gorunmesi sa?lanmı? ve bedeninde kaba kahverengi lekeler olu?turulmu?tu.
[42]
Bedenin idealle?tirilmemi? bu hali, on plandaki ba?arılı piknik sepeti
naturmortu
ile tezat olu?turuyordu.
[14]
?ekilleri basitle?tiren, hacim verebilmek icin acık tonlarla koyu tonları birlikte kullanan, manzarayı bir foto?raf makinesinin gercekcili?i ile resmeden Manet'nin bu tekni?i izleyicileri resim yuzeyine odaklanmaya zorladı.
[40]
Ronesans'tan beri ressamlar, bir pencereden bakıldı?ında gorulebilecek manzaralara yo?unla?mı?lardı. Oysa Manet'nin kucultulmu? modellemesi ve perspektifi, izleyicinin dikkatini boyanmı? ?ekillerle kaplı duz alana cekiyordu.
[40]
Tablo, gecmi?in ba?arılı
tarihi resimlerinden
, portrelerinden, pastorel,
nu
ve hatta dini resimlerinden pek cok karma?ık alıntı iceriyordu.
[28]
Manet, on plandaki karakterleri ucgen bir kompozisyonda sunması, sol on taraftaki
naturmort
duzenlemesi, arka planda tanrıca edasıyla banyo yapan kadın betimlemesi ile geleneksel ogeleri selamlıyor gibiydi.
[43]
Tablonun sol alt tarafında zor fark edilen gulumseyen bir kurba?a vardır. Manet, bu kurba?ayla tarihi resimlerde bulunan kopek gelene?ine gonderme yapmaktadır.
[44]
Eserdeki karakterler arasındaki ili?kinin anla?ılamaması sebebiyle tablo, izleyicileri icin hala gizemini korumaktadır.
[45]
O donemde sandala binen, yuruyu? yapan, dans eden, icki icen ya da tiyatro seyreden ciftlerin tabloları sık sık yapıldı.
[46]
Bu calı?malarda vurgulanan co?unlukla kadın olurken, erkek bir e?likci olarak cizildi.
Kırda O?le Yeme?i'
nde de yemek yemek, icki icmek, banyo yapmak ya da sandalla gezmek gibi konulara yer verilmi?ti. Fakat, modelin bu aktiviteleri yapmak icin cıplak olması gerekmiyordu. Arka planda banyo yapan kadın bile giyinikken, on plandaki kadının cıplaklı?ın sebebi anla?ılamadı ve tablonun, icerdi?i herhangi bir temayı anlatmak icin cizilmedi?i goru?unu do?urdu.
[47]
Ayrıca model, erkeklerle cinsel ili?kiye girmek amaclı ustunu cıkarmı? gibi de gorunmemektedir.
[47]
Erkekler de kadının cıplaklı?ının farkında de?il gibidirler.
[48]
Ferdinand Leenhoff'un bakı?ları uzaktaki bir noktaya odaklanmı? gibiyken Gustave/Eugene Manet kadının baktı?ı yone bakmakta fakat kadınla ilgilenmemektedir.
Kırda O?le Yeme?i
'ndeki ic ice gecmi? cok sayıdaki tur,
Jackson Pollock
tablolarındaki birden cok sayıdaki metafora benzer.
[50]
Tablo bir manzara resmi ya da tarihi resim de?ildir. Naturmort ya da nu de de?ildir. Bu turlerin daha fazlasıdır.
[14]
Manet, modern bir ressam olarak eserine "guzel bir resim" haricinde hicbir ?ey koymamayı du?unmu? ve tabloyu sanata dikkat cekmek icin kullanmı?tır.
[51]
Kırda O?le Yeme?i
'ni gizemli, anla?ılmaz, kı?kırtıcı ve edepsiz gosteren de ressamının bu u?ra?ıdır.
[14]
Gelen tepkiler uzerine Manet'yi ilk savunan, genc roman yazarı ve ele?tirmen Emile Zola oldu.
[52]
Kırda O?le Yeme?i
'nin ardından
Olympia
da skandal yaratınca, Zola toplum tarafından anla?ılamayan ressamı savunmak icin makaleler yazdı. Bu makaleler aynı zamanda Manet'yi Zola'nın modern du?uncelerini acıklayabilmesi icin temsilcisi konumuna getirdi.
[52]
Zola, makalelerinde
Kırda O?le Yeme?i'
ndeki ca?da?
ı?ık golge
kullanımına dikkat cekti ve eserin sanatsal de?erinin yuksekli?inden dem vurdu.
[53]
Eserle ilgili olarak yazar ?unları soyledi:
“
|
Tabloda belirgin olan tek ?ey, bazı insanların banyo yaptıktan sonra cimlerin uzerinde yemek yedi?idir. Ressamın konu secimi mustehcen ve gosteri?li kabul ediliyor. Oysa onun tek yapmak istedi?i guclu tezatlar ve cesur ?ekiller yaratabilmektir. Ressamlar, ozellikle de Manet gibi analitik du?unen ressamlar, halkın tek ilgilendi?i ?ey olan konuyu umursamazlar. Orne?in tabloda, cıplak kadının varlı?ının sebebi ressama beden cizme ?ansını tanımasıdır. Bu eserde bakmanız gereken kırda yapılan bir piknik manzarası de?il, goze carpan ve zekice hazırlanmı? geci?leriyle, geni? boyanmı? on planıyla, ı?ı?ı ve narin arka planıyla tum goruntudur. Yumu?ak ve sert ?ekillere ve ozellikle de arka plandaki ye?il yaprakların uzerine serpi?tirilmi? beyazlara dikkat ediniz.
[53]
|
?
|
|
Manet'nin tuvalindeki anlamın, makullu?un reddinde saklı olması, ressamın eserlerini kendi yazdıklarıyla ozde?le?tiren gercekci roman yazarı Emile Zola'yı oldu?u kadar sanat anlayı?ı Zola'dan cok farklı olan
sembolist
?air
Stephane Mallarme
'yi de etkiledi.
[54]
Mallarme, Manet'nin sanat anlayı?ını ve onceli?inin dı? dunya de?il tuvali olmasını takdir etti?ini acıkladı. O donemde hala populer olan
Jean Auguste Dominique Ingres
'in klasik tarzından farklı bir stile sahip
Kırda O?le Yeme?i
hakkında Antonin Proust ve
Zacharie Astruc
da olumlu konu?tular.
[55]
Fransız ?air Charles Baudelaire de arkada?ı Manet'nin onculu?undeki modern resmin erken hareketlerinin her zaman bir destekcisi ve savunucusu oldu.
[56]
Baudelaire'e gore modern sanat orijinal olmalıydı ve
Kırda O?le Yeme?i
de bu ?artı sa?lıyordu.
[56]
Kırda O?le Yeme?i'
nde cıplak olan poz veren kadın Manet'nin favori modellerinden Victorine Meurent idi. Ressamın arkada?larından Theodore Duret'nin anlattı?ına gore ikili, Manet'nin babası Auguste Manet'nin calı?tı?ı Palais de Justice'de tanı?tı.
[59]
Meurent,
Kırda O?le Yeme?i
'nden once
Sokak ?arkıcısı
,
Victorine Meurent ?spanyol Kıyafetleri ?cinde
,
Victorine Meurent'nin Portresi
gibi tablolar icin poz verdi. Ressam co?unlukla ailesini, yazar arkada?larını, di?er ressamları ve
Berthe Morisot
gibi hem ressam hem aileden olan insanları model olarak kullandı?ından, Meurent ile bu kadar uzun sure calı?ması ilginc bir durumdu.
[60]
Ressam ve modeli icin 1863 yılı ozeldi cunku Meurent, ilk kez o sene hem
Kırda O?le Yeme?i
hem de
Olympia
icin cıplak poz verdi.
[25]
Ayrıca, Victorine Meurent'nin poz verdi?i her iki kompozisyonda da ilk kez kendisine ba?ka modeller e?lik ediyordu. Bu yeni pozları ile eski pozları arasında fark bulunması, modelin aynılı?ı konusunda ?uphelere yol actı.
[25]
Dahası,
Kırda O?le Yeme?i
'nde genc modelin vucudu kaba, geni?, beyaz, ?ekilsizken
Olympia'
da yumu?ak, ufak, gergin ve hafif olarak betimlenmi?ti. Bu yuzden de bu iki tablodaki bedenlerden birinin Victorine Meurent'e ait olmadı?ına inanılır.
[27]
Meurent, Manet'ye son kez 1873 yılında
Demiryolu
isimli tablo icin poz verdi. 1870'lerde sık sık
Edgar Degas
,
Renoir
gibi izlenimcilerin bulu?ma noktası olan Cafe de la Nouvelle-Athenes'de gorunen model, kendisi de resim yapmaya ba?ladı ve 1876 ile 1885'te Paris Salonu'na kabul edildi.
[61]
1880'lerde kendini ickiye veren ve
Montmartre
sokaklarında ?arkı soyleyerek para kazanmaya calı?an Meurent, salona son kez 1904 yılında katıldı.
[61]
Tabloda ortada duran erkek, ressamın ileride kayınbiraderi olacak heykeltıra? Ferdinand Leenhoff'tur. Ortadaki erkek icin ise Manet'nin her iki erkek karde?i (Gustave ve Eugene Manet) de poz verdi.
[27]
Eserde Eugene ya da Gustave Manet, eliyle Victorine Meurent ve Ferdinand Leenhoff'u sanki ikisi arasındaki zıtlı?a dikkat cekmek istermi? gibi i?aret eder.
[62]
Modellerden biri beyaz, kadınsı, cıplak ve puruzsuzken di?eri esmer, erkeksi, giyinik ve sakallıydı.
[62]
Tablo ilk kez 1863'te Palais des Champ-Elysees'de duzenlenen
Reddedilenler Sergisi
'nde yer aldı.
[63]
1878 yılında Paris Operası'nda
bariton
olan Jean-Baptiste Faure, esere 4000 frank vererek koleksiyonuna kattı.
[63]
Kırda O?le Yeme?i
'ne 1898 -1900 yılları arasında
Paul Durand-Ruel
, 1900 - 1906 yılları arasında ise Etienne Moreau-Nelaton sahip oldu.
[64]
Tablo, 1906 yılında, son sahibi tarafından
Louvre Muzesi
koleksiyonuna ba?ı?landı ve 1986 tarihine kadar muzenin ce?itli galerilerinde sergilendi.
[64]
Orsay Muzesi
'nin acılması ile birlikte eser de bu muzede sergilenmeye ba?landı.
Reddedilenler Sergisi'nin ardından 24 Mayıs 1867'de Paris Salonu'nun acılmasından altı hafta, Gustave Courbet'nin ki?isel retrospektifinin acılmasından be? gun once, Manet, Place de l'Alma'da actı?ı "Exposition Particuliere" isimli ki?isel sergide de calı?masına yer verdi.
[65]
Tablo bu tarihten sonra 1884, 1900, 1983, 1991, 1994, 1999 ve 2005'te Paris'te muhtelif sergilerde yer aldı.
[64]
Ayrıca, 1983'te
Londra
'da gosterildi. Son olarak 2008 yılında, Paris'te duzenlenen
Picasso/Manet: Le Dejeuner sur l'herbe
sergisinde, Pablo Picasso'nun de?i?ik
Kırda O?le Yeme?i
versiyonları ile birlikte sergilendi.
[64]
1863 Reddedilenler Salonu'nda Manet
|
|
|
Victorine Meurent
?spanyol Kıyafetleri ?cinde
|
Kırda O?le Yeme?i
|
Majo Giysileriyle Delikanlı
|
Manet,
Kırda O?le Yeme?i
ile Avrupa'nın resim mirasına saygı gosterisinde bulunuyor gibiydi.
[67]
Ressamın ana esin kaynaklarından ikisi,
Louvre Muzesi
'nde sergilenen, Giorgione'ye ait oldu?u da one surulen, Titian'ın ilk eserlerinden biri olan
Fiesta Campestre
isimli eseri ve
Raffaello Santi
'nin tasarladı?ı,
Marcantonio Raimondi
'nin oydu?u
Paris'in Yargısı
gravurudur.
[67]
[68]
Edouard Manet'nin tablosuyla Titian'ın
Fiesta Campestre
tablosu arasında belirgin bir benzerlik vardır.
[39]
Her iki calı?mada da iki cıplak kadın ve iki giyinik erkek vardır. Titian'ın kadınları peridir. Cıplak olmalarının sebebi ressamın tanrısal guclere sahip olduklarını ve cevrelerindeki erkeklerden cok daha guclu olduklarını vurgulamak istemesidir.
[39]
On be?inci yuzyılda do?a, cıplak kadının basitli?i ve ustun karakteri ile temsil ediliyordu.
[39]
Manet'nin Titian'ın
Fiesta Campestre
'sini daha onceki yıllarda kopyaladı?ı bilinmektedir.
[70]
Kırda O?le Yeme?i
'nde de ressamın piknik sahneleri gelene?ini canlandırmaya calı?tı?ı du?unulur.
[42]
Oysa Manet hicbir zaman mecazi anlamlar icermeyen bir cıpla?ı modern bir ortamda betimlemenin ahlaksal yanını sorgulamadı. Tabloya verdi?i notr isim de, ressamın bu durumu onemsemedi?inin bir kanıtıdır.
[54]
Ayrıca, tablo
fete galante
(mistik parklarda betimlenmi? aristokratların tabloları) gelene?inin de guncel bir uyarlaması gibiydi.
[40]
Manet, Titian'ın fikrini geli?tirmi? olsa da, eserin ana goruntusunu Raffaello Santi'nin tasarımından Marcantonio Raimondi'nin gravure donu?turdu?u
Paris'in Yargısı
'ndan aldı.
[68]
On plandaki cıplak kadın ve giyinik erkeklerin oturu? duzeni, Raffaello'nun kompozisyonundaki ırmak tanrılarının oturu? duzeni ile birebir aynıdır. Ressamın, Raffaello'nun figurlerini secmi? olmasının sebebi onların kusursuz guzelli?i de?il, donemin sıradan insanlarına kolayca donu?turulebilir olmalarıydı.
[68]
Tablo, Raffaelo'nun tasarımının duzensel yapısını almı? olmasına ra?men Manet'nin cıpla?ının bir tanrıca, harem tutsa?ı ya da
alegorik
bir karakter olmaması yuzunden kamuoyu ve ele?tirmenler eseri sanat olarak de?il
pornografi
olarak algıladılar.
[71]
[72]
Bunun sebebi de calı?madaki ki?ilerin gercekdı?ı olmamalarıydı. Sanat tarihcileri,
Kırda O?le Yeme?i
'ne e?er Raffaello'nun kutsal ruhu da e?lik etseydi tablonun boyle bir skandala sebep olmayaca?ını soylediler.
[72]
Tabloyu gercekci ogelerle olu?turan Manet'nin bu tavrını, donemda?ı Gustave Courbet'ye saygısını gostermek istemesine ba?layanlar da oldu.
[54]
Ressam, Courbet'nin gercekci yakla?ımını destekliyordu.
[71]
Hem
Kırda O?le Yeme?i'
nde hem de
Olympia
'da Courbet'nin sert ye?illerine ve griler yerine kullanılmı? siyahlarına rastlanır.
[73]
Fakat, bu eserlerde Courbet'nin emekci yakla?ımı yoktur.
[73]
Avrupa sanat gelene?ini cok iyi bilen Manet, bir farklılık olu?turmak istiyordu. Tıpkı Diego Velazquez gibi, geni? renk vuru?ları yaptı?ı tabloda ı?ık kayna?ını one aldı ve tum renk geci?lerinin cok az farklarla olmasını sa?ladı. ?lk bakı?ta bir taslak gibi gorunen calı?masının yuzeyindeki renklerin duzenlenmesi, ressam icin verilecek ahlaki mesajlardan daha onemliydi.
[41]
Giorgione'nin unlu Ronesans tablosu
Fırtına
'
da da giyinik bir adam ve cıplak bir kadının olu?turdu?u zıtlık vardı. Bu eserde figurler arasındaki ili?kinin ne oldu?unun belli olmaması izleyicide bir tedirginlik yaratır.
[4]
Manet de
Kırda O?le Yeme?i
'nde benzer bir teknik kullandı. Her iki resimde kadın figuru do?rudan izleyiciye bakarken erke?in yuzu izleyicinin bakı? acısına yakın bir duru?a sahiptir.
[4]
Ayrıca, hem Giorgione hem de Manet modellerini pastoral bir fona yerle?tirdi. Bu yuzden
Fiesta Campestre
ve
Paris'in Yargısı
kadar olmasa da, bu tablo da Manet'nin calı?masının atalarından sayılır.
[74]
Kırda O?le Yeme?i
, "paysage compose" (peyzaj duzenlemesi) denilen on yedinci yuzyıl Fransız manzara gelene?ine de gondermeler iceriyordu.
[75]
Eser, bu gelene?in parodik bir
yapısokumu
gibiydi.
[75]
Arka tarafta yıkanan kadının pozu ise
Antoine Watteau
'nun
Diane au bain
isimli tablosundaki modelin pozuna benzer.
[54]
Manet'nin kabul edilmedi?i 1863
salonunda
en az yirmi altı tane banyoyla ilgili tablo sergilendi.
[76]
1861'deki Paris Salonu'nda bu konuyu i?leyen otuz iki, 1864'te ise kırktan fazla eser vardı.
[76]
1863'teki sergide, bu temanın en ilgi ceken calı?ması, Alexandre Cabanel'in
Venus'un Do?u?u
oldu. Cabanel'in tarihselli?in arkasına sakladı?ı erotik hayal gucu, toplumun yuksek tabakaları tarafından takdirle kar?ılandı.
[77]
Manet'nin cıpla?ının aksine Venus'un Do?u?u'ndaki cıplak puruzsuz, duzgun ve akademik kurallara tamamen uygundu.
[77]
O sene sergilenen, aralarında Cailloux'un
Banyo Yapanlar
, Chatard'ın
Suzanna Banyoda
, Connick'in
Kapri'nin Banyocuları
'nın bulundu?u banyo temalı eserlerin ressamları ya da eserlerin kendileri daha sonraki yıllarda unutuldu.
[76]
Honore Daumier
de
Seine'in Su Perileri
isimli tablosunda tıpkı Manet gibi klasik banyo temasını modern zamana uyarladı.
[70]
Hem Manet hem de Daumier klasik formulleri kullanmayı reddettiler; fakat Daumier klasik tarzı tamamen yok sayarken, Manet reddedi?ini bir donu?ume cevirdi.
[70]
Kırda O?le Yeme?i
'nin kar?ıla?tırıldı?ı di?er iki tablo ise Manet ile aynı donemde ya?amı? meslekta?ı Gustave Courbet'ye ait
Sanatcının Studyosu
ve
Ornans'ta Cenaze
isimli calı?malardır.
[78]
Tıpkı arkada?ı Courbet gibi Manet de modern resimle sadece
gercekci
konular i?lendi?i icin ilgilenmiyordu. Her iki ressam da
Ronesans
gelene?i olan
perspektife
kar?ı cıkıp, Japon sanatındaki gibi yassı figurler cizmeye dikkat ettiler.
[78]
Manet'nin
Kırda O?le Yeme?i
'ndeki cıpla?ı, Courbet'nin
Sanatcının Studyosu
isimli eserindeki cıpla?a gore Charles Baudelaire'in 1845 Paris Salonu'nu ele?tirmek icin yazdı?ı
[79]
"De l'heroisme de la vie moderne" ("Modern Ya?amın Kahramanlı?ı") yazısındaki ?artları daha fazla sa?lıyordu.
[54]
Cunku Manet, gelene?i guncelle?tirirken aynı zamanda cıpla?ına yeni bir anlam yuklemeyi ba?armı?tı.
Kırda O?le Yeme?i
, hala tanrı ve tanrıcaların var oldu?unu ve gecmi?teki kadar ilgi cekici olduklarını soylemeye calı?ır gibi olmasına ra?men, ne
mitolojiye
ne de gunluk ya?ama uyuyordu.
[54]
Kırda O?le Yeme?i
, sanatın ozgurlu?unu ifade etmesi acısından
Sanatcının Studyosu
'na gore cok daha devrimseldi.
[54]
Manet'nin tartı?ma yaratan tablosu, Courbet'nin
Ornans'ta Cenaze
'si gibi, herhangi bir resim kategorisine uymaması icin kasten cizilmi? gibiydi.
[42]
Giyinik erkekler acısından de?erlendirilecek olunursa eser modern bir
tur resmiydi
. Her ne kadar manzara resmi gibi cizilmi? olsa da, tabloda ?ehirliler anlatılıyordu. Ote yandan kadınların cıplak olması calı?manın belirli bir kategoriye girmesini daha da zorla?tırıyordu. ?zleyenler,
Ornans'ta Cenaze
'deki duygusal yoksunluktan etkileniyordu.
[42]
Oysa
Kırda O?le Yeme?i
, birbirine tezat ogeleri ile izleyicileri ?a?ırtıyordu. Courbet, duygulara yer vermeyerek kar?ı koyu?unu ifade ediyordu. Manet ise geleneksel resim tarzına ironi eklemi?ti.
[42]
Ressamının di?er eserleriyle kar?ıla?tırma
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Manet,
Kırda O?le Yeme?i
'nden onceki calı?malarında da banyo yapanlara yer verdi. 1859-1860 yılları arasında yaptı?ı, e?i
Suzanne Leenhoff
'un poz verdi?i
Peri Kızının ?a?kınlı?ı
isimli tablosu bu eserlerin ilkidir. Aynı donemde yaptı?ı iki farklı banyo tablosu ve
La Toilette
isimli bir
gravuru
de bulunmaktadır.
[81]
Ressam, bu tablonun ardından cizdi?i banyo temalı eserlerde ise farklı bir yol izleyerek gelenekleri devam ettirmeyen ca?da? cizimler yaptı.
[82]
Orne?in, 1869 tarihli
Plajda
'da ca?da? ya?am modern bir ?ekilde betimlenmi?ti.
[82]
Ressamın piknik temalı bir di?er tablosu ise 1861 yılında ba?ladı?ı
Balık Avı
isimli calı?masıdır. E?i Suzanne ve o?ulları Leon ile birlikte kendisini resmetti?i bu eser, hem
Hollanda
hem de
?talyan
resim geleneklerinin izlerini ta?ır.
[84]
Sanatcı, 1862 yılında tamamladı?ı
Tuileries'de Muzik
'te de parkta piknik yapan bir grup insanı betimledi.
Kırda O?le Yeme?i
'ni atolyesinde cizen Manet,
Tuileries'de Muzik
icin ise calı?ma ortamı olarak acık havayı tercih etmi?ti.
[85]
Acık havada calı?mak bir izlenimcilik gelene?i olmasına ra?men
Kırda O?le Yeme?i
,
Tuileries'de Muzik
'e gore daha fazla izlenimci ogeler icerir.
[86]
Bu iki tablo arasındaki fark,
Monet
'nin Manet'den etkilenerek cizdi?i
Kırda O?le Yeme?i
isimli calı?ması incelendi?inde daha rahat anla?ılır. Monet, tıpkı ilham aldı?ı tabloda oldu?u gibi birbirine karı?mayan beyaz ve parlak tonları elbiselerde, yapraklarda, bedende, ceketlerde, pastada ba?arıyla kullanarak izlenimci bir eser ortaya cıkarmı?tı.
[86]
Manet, 1867 yılında
Atolyede O?le Yeme?i
isimli bir tablo daha yaptı. Bu eserde yer alan uc modelin pozu,
Kırda O?le Yeme?i
'nde on planda yer alan uc ki?iyi anımsatır.
[87]
Kırda O?le Yeme?i
'ndeki ucgen kompozisyon
Atolyede O?le Yeme?i
'nde tam tersine donmu? gibidir. ?lk tabloda Ferdinand Leenhoff, Victorine Meurent ve Eugene/Gustave Manet'nin arkasında kalmı?tır ve gozleri bo?lu?a bakmaktadır. ?kinci tabloda ise iki modelin onunde yer alan Manet'nin o?lu Leon Leenhoff bo?lu?a bakar.
Atolyede O?le Yeme?i
'ndeki kadın, tıpkı Victorine Meurent gibi seyircinin gozlerinin icine odaklanmı?tır. Ote yandan sa? taraftaki sakallı model sola do?ru gozlerini dikmi?tir. Bu capraz bakı? da Eugene/Gustave Manet'ninkine benzemektedir. ?ki eser arasındaki benzerlik duzenlemeyle sınırlı de?ildir. Hem
Kırda O?le Yeme?i
'nde hem de
Atolyede O?le Yeme?i
'nde karakterler arasındaki ili?ki gizemlidir ve izleyici tarafından anla?ılmaz.
[87]
1863'te Reddedilenler Salonu'nda, Manet'nin
Kırda O?le Yeme?i
ile birlikte
Victorine Meurent ?spanyol Kıyafetleri ?cinde
ve
Majo Giysileriyle Delikanlı
isimli iki tablosu daha sergilendi.
[24]
?lk tablodaki model Victorine Meurent, di?er tablodaki model ise Manet'nin erkek karde?i Gustave idi.
[60]
Modellerin her ikisi de
Kırda O?le Yeme?i
'nde de sanatcıya poz verdiler.
Victorine Meurent ?spanyol Kıyafetleri ?cinde
'de dikkat, tablonun ismiyle de konusuyla da kostume cekiliyordu. Cunku bir kadın, erkek kıyafetleri giymi?ti. Manet boylece, ilk olarak
Kırda O?le Yeme?i
'nde genc kadını giyinik erkeklerin arasında cıplak betimleyerek do?al olmayan bir durum yarattı, daha sonra ise kadını uygun olmayan kıyafetler icinde resmederek bu durumu daha da vurguladı.
[24]
Ayrıca,
Victorine Meurent ?spanyol Kıyafetleri ?cinde
isimli tabloda Victorine Meurent'in pozu ile
Kırda O?le Yeme?i
'nde sa? tarafta yer alan Ferdinand Leenhoff'un pozu birbirlerine cok benzemektedir.
[89]
Her ikisi de aynı ?ekilde ellerini havaya kaldırmı?tır ve bir sopa tutmaktadırlar.
Manet'nin 1860'lardaki en onemli ve unlu iki tablosu,
Kırda O?le Yeme?i
ve
Olympia
olarak kabul edilmektedir.
[91]
Bu iki eser, icerdikleri cinsel icerik ve yenilikci tarzlarıyla sanat dunyasında skandal yarattı.
[92]
Ressam, her iki tabloda da bilincli olarak bir oyku ya da du?unce anlatma fikrini reddetti.
[91]
Ayrıca, sanatcının cizdi?i sahnelere ?ahit oldu?u gibi bir kanıt da yoktu.
[91]
Bu iki tabloda da
sanat tarihinin
onemli eserlerine gondermeler ve bu eserlerle ilgili ironi vardı.
Olympia
'da,
Titian
'ın
Urbino Venusu
'nden esinlenilmi?ti.
[93]
Kırda O?le Yeme?i
'nde ise hem Giorgione hem de
Rafael
'in etkileri vardı. Manet, her iki calı?masında da
avangart
kulturun standart yontemi olarak eski ustaların ba?yapıtlarının postmodern bir ?ekilde yeniden yapılmasını uygulamı?tı.
[93]
Manet'nin son tablolarından biri olan
Folies-Bergere'de Bir Bar
'daki geni? kadın figuru,
Kırda O?le Yeme?i
'ndeki cıplakla benzer bir cisimsel gorunu? sergilemektedir.
[36]
Ote yandan, barmen kadının arkasındaki aynadan gorunen kalabalık sahnesiyle,
Kırda O?le Yeme?i
'ndeki arka plan kar?ıla?tırıldı?ında ressamın tarzının de?i?ti?i fark edilir.
[36]
Sert ana hatlar ve tamamen tanımlanmı? ?ekillerin yerini, detayları fazla verilmeyen tiyatro kalabalı?ına ait bulanık ?ekiller ve renkler almı?tır.
[36]
?ki tablo arasındaki bu fark, Manet'nin 1863 ile 1881 arasında resme bakı? acısındaki de?i?imi de ortaya koyar.
?zlenimcilik akımının
Kırda O?le Yeme?i
'nin salon jurisi tarafından reddedilmesinin sonucunda ba?ladı?ına inanılır.
[96]
Tablonun tanınmasında etken olan canlı renk kullanımı ve kısa fırca darbeleri, aynı zamanda izlenimcili?in onemli ogeleridir. 1865 yılında, akımın oncu isimlerinden olan Claude Monet, kendi
Kırda O?le Yeme?i
'ni cizmeye ba?ladı.
[97]
Monet, Manet'nin aksine eserini, kontrol edilebilir ı?ık kullanabilece?i studyo ortamı yerine do?ada tamamlamayı tercih etti.
[98]
Ressamın e?i Camille Monet ve meslekta?larını da model olarak kullandı?ı bu calı?masının detayları Manet'nin
Kırda O?le Yeme?i
'yle buyuk benzerlikler ta?ır.
[98]
Monet, yapraklardaki ı?ı?ın parlamasını, farklı ?ekillerin renk desenlerinde bulanıkla?masını Manet'den ornek almı?tır ve bu ogeler izlenimcilikteki Manet tarzının gostergeleridir.
[98]
Paul Cezanne'nın Manet'ye saygısı
Modern Bir Olympia
isimli tablosunda gorulebilir.
[99]
Bu eserde, Manet'nin
Olympia
'sına kar?ılık kendi Olympia'sını cizen ressamın cıpla?ı da, sahneyi
Kırda O?le Yeme?i
'ni anımsatan modern giyimli erkeklerle payla?ıyordu. 1870 - 1871 yılları arasında ise Cezanne kendi
Kırda O?le Yeme?i
tablosunu cizdi.
[100]
Cezanne'ın bu tablosunda, Manet'ninkinde oldu?u gibi modern ya da geleneksel olma ikilemi yoktu. Sanatcı, bunun yerine ne?eli, gundelik hayata ait bir konunun temsilinde huzursuz edici belirsizlikler olu?turmu?tu.
[100]
Bir ba?ka izlenimci
Mary Cassatt
da
Kırda O?le Yeme?i
'nden buyulendi?ini acıkladı.
[101]
Minimalizm
ve
gec-resimsel soyutlamanın
onde gelen isimlerinden olan
Amerikalı
ressam
Frank Stella
da, 1958'de yaptı?ı bir calı?masına
Kırda O?le Yeme?i
ismini verdi.
[102]
Manet, eserini yaparken
ronesans
penceresinden bakmayı reddedip
perspektifi
onemsememi?ti. Stella, Manet'ye olan takdirini, onun perspektifi olmayan ucgen kompozisyonunu alıp duz ?eritlerle doldurarak gosterdi.
[102]
Stella'nın notlarına yazdı?ına gore bu calı?masındaki amacı "ili?kisel resim hakkında bir ?eyler yapabilmekti".
[102]
Ca?da? soyut sanatı Manet'nin perspektif ile ilgili sorunlarını cozmek icin kullandı?ı yontemle yorumlayan Stella, Amerikan ve Avrupalı sanatcılar arasındaki ba?ı bu ?ekilde yakaladı.
[103]
Stella icin Manet, modern devrimde yassıla?tırmanın babasıydı.
[103]
?zlenimci ressam Pierre-Auguste Renoir'in o?lu Fransız yonetmen
Jean Renoir
da, 1959 yılında
Le dejeuner sur l'herbe
(
Cayırda Kahvaltı
)
[104]
isimli bir film cekti.
[105]
Bow Wow Wow
isimli pop muzik grubu ise 1981 yılında cıkardıkları
Go Wild in the Country
isimli albumlerinin kapa?ında, tablodaki sahneyi canlandırdı.
[106]
Pablo Picasso; Gustave Courbet,
Eugene Delacroix
, Edgar Degas,
Pierre-Auguste Renoir
, Paul Cezanne gibi on dokuzuncu yuzyıl ressamlarından etkilendi ve onların eserlerini kendi yorumunu katarak yeniden cizdi.
[107]
Fakat, tum bu ressamlar arasında Picasso'yu en cok Manet ve onun
Kırda O?le Yeme?i
tablosu etkiledi.
[107]
Ressam,
Kırda O?le Yeme?i
'nin yirmi yedi farklı tablo versiyonunu ve 140 eskizini cizdi, uc karton maketini yaptı.
[108]
[109]
Picasso, eserle ilk kez 1932 yılından ilgilenmeye ba?ladı. Ressamın yazdı?ı bir mektubunda arkada?ına tabloyu anlattı?ı bilinmektedir.
[110]
Sanatcı, resim uzerinde calı?maya ise 1954 yılında ba?ladı ve cizim defterine 26 Haziran - 29 Haziran arasında dort
Kırda O?le Yeme?i
ce?itlemesi cizdi.
[110]
Ressam, bu ilk calı?malarında Manet'nin kompozisyonunu bozmadı. 1959 yılında dokuz cizim daha yapan sanatcı, 1960'ta ilk tablosunu boyadı ve resmin duzenlemesini de?i?tirmeye ba?ladı.
[110]
O sene icerisindeki di?er calı?malarında ki?ilerin yerlerini de?i?tirdi, renklerle oynadı, cıpla?ı izleyicilerin gozunun icine bakmayan bir balonmu? gibi cizdi. 1961'deki ce?itlemelerinde erkekleri
Noel Baba
kılı?ında betimledi, tum karakterleri cıplak resmetti, karakterleri ya?landırdı ya da saclarını kazıdı ve modellerin bir kısmının olmadı?ı versiyonlar uretti.
[111]
1962 yılında ise eserle ilgili seramik tabaklar boyayıp gravurlerini yaptı. Gene aynı sene tablonun kartondan tiyatro sahnesi modellerini tasarladı.
[111]
Picasso'nun
Kırda O?le Yeme?i
'nin bircok kere cizmesinin sebebi, sanat hakkındaki fikirlerini, isteklerini, kıskanclı?ını yani kimli?ini usta bir ressamın calı?masını icselle?tirerek ifade etme arzusuydu.
[112]
Manet'nin tablosunda gizem, neresi oldu?u anla?ılmayan bir mekan, yataylık, modernlik ve duygusal bir haz varken; Picasso'nun calı?malarında tetikte olma, merhametsiz bakı?lar, sertlik ve zamansızlık vardı.
[112]
Picasso, Manet'yi do?rudan taklit etmedi, ce?itlilik yaratmaya calı?tı. Picasso'nun
Kırda O?le Yeme?i
calı?malarına bakıldı?ında Manet'yi gıptayla tanımaya calı?tı?ı fark edilir.
[112]
5 Nisan 1970'te bitirdi?i son gravurle Picasso,
Kırda O?le Yeme?i
calı?malarına son verdi. Picasso'nun eser uzerinde bu kadar cok calı?masının sebebinin Manet'nin bu tablosuyla kendisinden once gelen ustaları yok saymadan gelene?i kırabilen ilk sanatcı kabul edilmesi oldu?u du?unulur.
[113]
- Armstrong, Carol (2002),
Manet Manette
, Yale University Press,
ISBN 978-0-300-09658-3
- Aronson, Marc (1998),
Art attack: a short cultural history of the avant-garde
, Houghton Mifflin Harcourt,
ISBN 978-0-395-79729-7
- Buser, Thomas (2005),
Experiencing art around us
, Cengage Learning,
ISBN 978-0-534-64114-6
- Cunnigham, Lawrence; Reich, John (2005),
Culture and values: a survey of the humanities
, Cengage Learning,
ISBN 978-0-534-58229-6
- Farthing, Stephen (2012),
Sanatın Tum Oykusu
, Hayalperest Yayınevi,
ISBN 978-605-633346-2
-7
- Florence, Penny (2004),
Sexed universals in contemporary art
, Allworth Communications, Inc.,
ISBN 978-1-58115-313-2
- Kleiner, Fred S.; Mamiya, Christin J.; Gardner, Helen (2005),
Gardner's art through the ages: the western perspective
, Cengage Learning,
ISBN 978-0-495-00478-3
- Gunderson, Jessica (2008),
Impressionism
, The Creative Company,
ISBN 978-1-58341-611-2
- Hadot, Pierre; Chase, Michael (2006),
The veil of Isis: an essay on the history of the idea of nature
, Harvard University Press,
ISBN 978-0-674-02316-1
- Harris, Jonathan P.; Greenberg, Clement; Fried, Michael (2005),
Writing back to modern art: after Greenberg, Fried, and Clark
, Routledge,
ISBN 978-0-415-32429-8
- Janson, Horst Woldemar; Janson, Anthony F. (2003),
History of art: the Western tradition
, Prentice Hall,
ISBN 978-0-13-182895-7
- Jones, Caroline A. (1998),
Machine in the Studio: Constructing the Postwar American Artist
, University of Chicago Press,
ISBN 978-0-226-40649-7
- Kern, Stephen (1992),
The culture of love: Victorians to moderns
, Harvard University Press,
ISBN 978-0-674-17959-2
- Kern, Stephen (1996),
Eyes of love: the gaze in English and French paintings and novels, 1840-1900
, Reaktion Books,
ISBN 978-0-948462-83-2
- Kroneggar, Marlies; Tymieniecka, Anna-Therasa (1994),
Allegory old and new: in literature, the fine arts, music, and theatre, and its continuity in culture
, Springer,
ISBN 978-0-7923-2348-8
- Nochlin, Linda (2006),
Bathers, bodies, beauty: the visceral eye
, Harvard University Press,
ISBN 978-0-674-02116-7
- Serullaz, Maurice (1991),
Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi
, Remzi Kitabevi,
ISBN 9751402516
- Strickland, Carol; Boswell, John (1992),
The annotated Mona Lisa: a crash course in art history from prehistoric to post-modern
, Andrews McMeel Publishing,
ISBN 978-0-8362-8005-0
- Walther, F.; Suckale, Robert; Eschenburg, Barbara; Wundram, Manfred (2002),
Masterpieces of Western Art: A History of Art in 900 Individual Studies from the Gothic to the Present Day
, Taschen,
ISBN 978-3-8228-1825-1
- Williams, Robert (2004),
Art theory: an historical introduction
, Wiley-Blackwell,
ISBN 978-1-4051-0707-5
- ^
?enyapılı, Onder.
Ressamlar ve Kadınları
. Metu Press, 2003. Sayfa 18
- ^
Farthing, Stephen.
Olmeden Once Gormeniz Gereken 1001 Resim
. Carette Kitapları. A?ustos 2007.
ISBN 978-975-92722-9-6
. Sayfa 436
- ^
Serullaz 1991
, s. 123
- ^
a
b
c
Farthing 2012
, s. 169
- ^
Magalhaes, Roberto Carvalho.
Mini Dev Sanat Kitabı
. Alfa Yayınevi, 2008. Ceviren: Elif Baki.
ISBN 978-975-297-994-9
. Sayfa 832
- ^
a
b
Walther 1992
, s. 491
- ^
White, Nicholas.
The Family in Crisis in Late Nineteenth-century French Fiction
. Cambridge University Press, 1999.
ISBN 978-0-521-56274-4
- ^
Rubin, James Henry.
Manet's silence and the poetics of bouquets
. Harvard University Press, 1994.
ISBN 978-0-674-54802-2
. Sayfa 47
- ^
Brombert, Beth.
Edouard Manet: Rebel in a Frock Coat
. University of Chicago Press, 1997.
ISBN 978-0-226-07544-0
. Sayfa 125
- ^
Brombert, Beth.
Edouard Manet: Rebel in a Frock Coat
. University of Chicago Press, 1997.
ISBN 978-0-226-07544-0
. Sayfa 131
- ^
Mauclair, Camille.
The French Impressionists (1860-1900)
. BiblioBazaar, LLC, 2008.
ISBN 978-0-554-28887-1
- ^
Acton, Mary.
Learning to look at modern art
. Routledge, 2004.
ISBN 978-0-415-23811-3
. Sayfa 29
- ^
Bakınız:
Destekleyenler
.
- ^
a
b
c
d
Harris Jonathan P., Greenberg Clement, Fried Michael, Clark Timothy J.
Writing back to modern art: after Greenberg, Fried, and Clark
. Routledge, 2005.
ISBN 978-0-415-32429-8
. Sayfa 57
- ^
Bakınız:
Etkiledikleri
- ^
a
b
Wittel Betina, Hermesch Robert, Breaux T. A.
Absinthe, Sip of Seduction: A Contemporary Guide
. Fulcrum Publishing, 2008.
ISBN 978-1-933108-21-6
. Sayfa 11
- ^
a
b
c
d
Strickland & Boswell 1992
, s. 101
- ^
a
b
Sabbeth, Carol.
Monet and the Impressionists for Kids: Their Lives and Ideas, 21 Activities
. Chicago Review Press, 2002. ISBN 781556523977. Sayfa 7
- ^
a
b
Lanier, Doris.
Absinthe, the Cocaine of the Nineteenth Century: A History of the Hallucinogenic Drug and Its Effect on Artists and Writers in Europe and the United States
. McFarland, 2004.
ISBN 978-0-7864-1967-8
. Sayfa 101
- ^
a
b
"Orsay Muzesi'nin resmi sitesindeki sergilenme gecmi?i"
. 3 ?ubat 2016 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2009
.
- ^
Condra, Jill.
The Greenwood Encyclopedia of Clothing Through World History: 1801 to the present
. Greenwood Publishing Group, 2008. Sayfa 55
- ^
a
b
Hadot & Chase 2006
, s. 63
- ^
Kern 1992
, s. 76
- ^
a
b
c
Nochlin 2006
, s. 80
- ^
a
b
c
Armstrong 2002
, s. 150
- ^
Bossy Michael-Andre, Brothers Thomas, McEnroe John-Craig.
Artists, Writers, and Musicians: An Encyclopedia of People Who Changed the World
. Oryx Press, 2001.
ISBN 978-1-57356-154-9
. Sayfa 116
- ^
a
b
c
Armstrong 2002
, s. 152
- ^
a
b
c
d
e
Gardner & Mamiya 2005
, s. 70
- ^
Harries, Karsten.
Meaning of Modern Art
. Northwestern University Press, 1979.
ISBN 9780810105935
. Sayfa 78
- ^
a
b
Salvi Francesco, Galante L.R., Ricciardi Andrea, Ashley Susan.
The Impressionists
. The Oliver Press, Inc., 2008.
ISBN 978-1-934545-03-4
. Salvi 47
- ^
a
b
c
Kern 1992
, s. 77
- ^
a
b
Nochlin 2006
, s. 58
- ^
Katz Robert, Celestine Dars.
The Impressionists Handbook
. Sterling Publishing Company, Inc., 1999.
ISBN 978-1-58663-752-1
. Sayfa 202
- ^
a
b
c
"Tablonun Orsay Muzesi'ndeki sayfası"
. 3 ?ubat 2016 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2009
.
- ^
a
b
Kroneggar & Tymieniecka 1994
, s. 234
- ^
a
b
c
d
e
f
Cunnigham & Reich 2005
, s. 330
- ^
Gunderson 1998
, s. 12
- ^
Reuter, Peter.
Der große Reuter
. Birkhauser
ISBN 978-3-540-25104-0
. Sayfa 208
- ^
a
b
c
d
e
Hadot & Chase 2006
, s. 64
- ^
a
b
c
d
e
f
Strickland & Boswell 1992
, s. 100
- ^
a
b
c
Buser 2005
, s. 416
- ^
a
b
c
d
e
f
Williams, Robert.
Art theory: an historical introduction
. Wiley-Blackwell, 2004.
ISBN 978-1-4051-0707-5
. Sayfa 130
- ^
Harris, Greenberg & Fried 2005
, s. 100
- ^
Nochlin 2006
, s. 78
- ^
Aronson 1998
, s. 39
- ^
Kern 1996
, s. 54
- ^
a
b
Kern 1996
, s. 55
- ^
Kern 1996
, s. 56
- ^
McLeave, Hugh.
A Moment of Truth: The Life of Zola
. C&M Online Media, Inc., 2001.
ISBN 978-0-917990-32-8
Sayfa 61
- ^
Harris, Greenberg & Fried 2005
, s. 56
- ^
Harris, Greenberg & Fried 2005
, s. 66
- ^
a
b
Williams 2004
, s. 131
- ^
a
b
Alexander, Victoria D.
Sociology of the arts: exploring fine and popular forms
. Wiley-Blackwell, 2003.
ISBN 978-0-631-23040-3
. Sayfa 255
- ^
a
b
c
d
e
f
g
Janson & Janson 2003
- ^
Serullaz 1991
, s. 124
- ^
a
b
Lewis, Pericles.
The Cambridge Introduction to Modernism
. Cambridge University Press, 2007.
ISBN 978-0-521-82809-3
. Sayfa 49
- ^
Jiminez Jill Berk, Banham Joanna.
Dictionary of Artists' Models
. Taylor & Francis, 2001.
ISBN 978-1-57958-233-3
. Sayfa 370
- ^
Ayrıca bakınız:
Commons'ta Victorine Meurent
- ^
Locke, Nancy.
Manet and the Family Romance
. Princeton University Press, 2003.
ISBN 978-0-691-11484-2
. Sayfa 68
- ^
a
b
Florence 2004
, s. 74
- ^
a
b
Streiter, Terry W.
Nineteenth-century European art: a topical dictionary
. Greenwood Publishing Group, 1999.
ISBN 978-0-313-29898-1
. Sayfa 143
- ^
a
b
Armstrong 2002
, s. 154
- ^
a
b
Streiter, Terry W.
Nineteenth-century European art: a topical dictionary
. Greenwood Publishing Group, 1999.
ISBN 978-0-313-29898-1
. Sayfa 55
- ^
a
b
c
d
"Eserin Orsay Muzesi'ndeki sayfası"
. 11 Ocak 2014 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
17 Temmuz
2009
.
- ^
Armstrong 2002
, s. II
- ^
Jeffares, Alexander Norman.
Yeats the European
. Rowman & Littlefield, 1989.
ISBN 978-0-389-20875-4
.Sayfa 144
- ^
a
b
"Orsay Muzesi'nin tabloyla ilgili sayfası"
. 3 ?ubat 2016 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
15 Temmuz
2009
.
- ^
a
b
c
Hall, Marcia B.
The Cambridge Companion to Raphael
. Cambridge University Press, 2005.
ISBN 978-0-521-80809-5
. Sayfa 258
- ^
Cumming, Robert.
Sanat
. ?nkılap Yayınları, 2008.
ISBN 9751027191
- ^
a
b
c
Nochlin 2006
, s. 63
- ^
a
b
Buser 2005
, s. 415
- ^
a
b
Kroneggar & Tymieniecka 1994
, s. 415
- ^
a
b
Kaynak buraya. Sayfa 3
- ^
Rewald, John.
The History of Impressionism
.
Museum of Modern Art
.
ISBN 0-87070-369-2
. Sayfa 85
- ^
a
b
Nochlin 2006
, s. 71
- ^
a
b
c
Nochlin 2006
, s. 61
- ^
a
b
Rosenblum, Robert (1989).
Paintings in the Musee d'Orsay
. New York: Stewart, Tabori & Chang.
ISBN 1-55670-099-7
- ^
a
b
Cunnigham & Reich 2005
, s. 55
- ^
Barber Benjamin R., McGrath Michael J. Gargas.
The Artist and political vision
. Transaction Publishers, 1981.
ISBN 978-0-87855-380-8
. Sayfa 40
- ^
Brombert, Beth.
Edouard Manet: Rebel in a Frock Coat
. University of Chicago Press, 1997.
ISBN 978-0-226-07544-0
. Sayfa 79
- ^
Nochlin 2006
, s. 67
- ^
a
b
Nochlin 2006
, s. 72
- ^
Spence, David.
Manet
. Alkım Yayınları, 2001.
ISBN 975-337-179-9
- ^
Armstrong 2002
, s. 25
- ^
Armstrong 2002
, s. 125
- ^
a
b
Armstrong 2002
, s. 126
- ^
a
b
Locke, Nancy.
Manet and the Family Romance
. Princeton University Press, 2003.
ISBN 978-0-691-11484-2
. Sayfa 130
- ^
Neret, Gilles.
Edouard Manet 1832-1883: the first of the moderns
. Taschen, 2003.
ISBN 978-3-8228-1949-4
. Sayfa 30
- ^
Florence 2004
, s. 76
- ^
Rubin, James Henry.
Manet's silence and the poetics of bouquets
. Harvard University Press, 1994.
ISBN 978-0-674-54802-2
. Sayfa 82
- ^
a
b
c
Fulcher, Jane F.
Debussy and his world
. Princeton University Press, 2001.
ISBN 978-0-691-09042-9
- ^
Bossy Michael-Andre, Brothers Thomas, McEnroe John-Craig.
Artists, Writers, and Musicians: An Encyclopedia of People Who Changed the World
. Oryx Press, 2001.
ISBN 978-1-57356-154-9
. Sayfa 207
- ^
a
b
Meecham Pam, Sheldon Julie.
Modern art: a critical introduction
. Routledge, 2005.
ISBN 978-0-415-28194-2
. Sayfa 35
- ^
Damisch Hubert, Goodman John.
The judgment of Paris
. University of Chicago Press, 1996.
ISBN 978-0-226-13510-6
. Sayfa 285
- ^
Bonjour Monsieur Manet: Centre Georges Pompidou, Musee national d'art moderne, Galeries contemporaines
.
ISBN 978-2-85850-198-4
. Sayfa 53
- ^
Wittels Betina, Hermesch Robert, Breaux T.A.
Absinthe, Sip of Seduction: A Contemporary Guide
. Fulcrum Publishing, 2008.
ISBN 978-1-933108-21-6
. Sayfa 11
- ^
Claude: Webster’s Quotations, Facts and Phrases
. ICON Group International, Inc., 2008.
ISBN 978-0-546-65593-3
. Sayfa 335
- ^
a
b
c
Aronson, Mark.
Art attack: a short cultural history of the avant-garde
. Houghton Mifflin Harcourt, 1998.
ISBN 978-0-395-79729-7
. Sayfa 41
- ^
Janson & Janson 2003
, s. 23
- ^
a
b
Nochlin 2006
, s. 86
- ^
Streissguth Thomas.
Mary Cassatt: Portrait of an American
. Twenty-First Century Books, 1998.
ISBN 978-1-57505-291-5
. Sayfa 67
- ^
a
b
c
Jones 1998
, s. 141
- ^
a
b
Jones 1998
, s. 142
- ^
Ozon, Nijat
,
Sinema El Kitabı
. Elif Yayınları, 1964. Sayfa 64
- ^
"Filmin IMDb sayfası"
. 11 ?ubat 2009 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
17 Temmuz
2009
.
- ^
Spence, David.
Manet
. Alkım Yayınları, 2001.
ISBN 975-337-179-9
. Sayfa 31
- ^
a
b
Orsay Muzesi resmi sitesi
[
olu/kırık ba?lantı
]
, Sayfa 1
- ^
Meecham Pam, Sheldon Julie.
Modern art: a critical introduction
. Routledge, 2005.
ISBN 978-0-415-28194-2
. Sayfa 85
- ^
Picasso: Challenging the past
.
Londra Ulusal Galerisi
sergi kitabı. sayfa 116
- ^
a
b
c
Orsay Muzesi resmi sitesi
[
olu/kırık ba?lantı
]
, sayfa 2
- ^
a
b
Orsay Muzesi resmi sitesi
[
olu/kırık ba?lantı
]
, sayfa 3
- ^
a
b
c
Lopes, Dominic.
Understanding pictures
. Oxford University Press, 2004.
ISBN 978-0-19-927203-7
. Sayfa 216
- ^
Orsay Muzesi resmi sitesi
[
olu/kırık ba?lantı
]
, sayfa 4