Kukurt,
16
S
|
Gorunu?
| limon sarısı
|
---|
Standart atom a?ırlı?ı
A
r, std
(S)
| [
32,059
,
32,076
] geleneksel:
32,06
|
---|
|
|
Atom numarası
(
Z
)
| 16
|
---|
Grup
| 16. grup (kalkojenler)
|
---|
Periyot
| 3. periyot
|
---|
Blok
|
p bloku
|
---|
Elektron dizilimi
| [
Ne
] 3s
2
3p
4
|
---|
Kabuk ba?ına elektron
| 2, 8, 6
|
---|
|
Faz
(
SSB
'de)
| Katı
|
---|
Erime noktası
| 388,36
K
(115,21 °C, 239,38 °F)
|
---|
Kaynama noktası
| 717,8 K (444,8 °C; 832,64 °F)
|
---|
Yo?unluk
(
OS
)
| Alfa: 2,07 g/cm
3
Beta: 1,96 g/cm
3
Gama: 1,92 g/cm
3
|
---|
sıvıyken (
en
'de)
| 1,819 g/cm
3
|
---|
Kritik nokta
| 1314 K, 20,7 MPa
|
---|
Erime entalpisi
| Mono: 1,727
kJ/mol
|
---|
Buharla?ma entalpisi
| Mono: 45 kJ/mol
|
---|
Molar ısı kapasitesi
| 22,75 J/(mol·K)
|
---|
Buhar basıncı
P
(Pa)
|
1
|
10
|
100
|
1 k
|
10 k
|
100 k
|
T
(K)
|
375
|
408
|
449
|
508
|
591
|
717
| |
|
Yukseltgenme durumları
| -2
, -1,
0
,
+1
,
+2
, +3,
+4
, +5,
+6
guclu asidik
|
---|
Elektronegatiflik
| Pauling olce?i: 2,58
|
---|
?yonla?ma enerjileri
| - 1.: 999,6 kJ/mol
- 2.: 2252 kJ/mol
- 3.: 3357 kJ/mol
- (
daha fazla
)
|
---|
Kovalent yarıcapı
| 105±3
pm
|
---|
Van der Waals yarıcapı
| 180 pm
|
---|
Elementin
spektrum cizgileri
|
|
Kristal yapı
|
Ortorombik
|
---|
Isı iletkenli?i
| 0,205 W/(m·K) (amorf)
|
---|
Elektrik direnci
| 2×10
15
Ω·m (20 °C'de) (amorf)
|
---|
Manyetik duzen
| Diyamanyetik
[1]
|
---|
Manyetik alınganlık
| (α)
-15,5
×
10
-6
cm
3
/mol (298 K)
[2]
|
---|
Hacim modulu
| 7,7 GPa
|
---|
Mohs sertli?i
| 2,0
|
---|
CAS Numarası
| 7704-34-9
|
---|
|
Ke?if
| Antik Cin
'de
(MO 2000 oncesi)
|
---|
Element olarak tanınması
| Antoine Lavoisier
(1777)
|
---|
|
|
Kukurt
, simgesi
S,
atom numarası 16 olan, limon sarısında
ametal
, yalın katı bir elementtir.
Kukurt do?ada yaygın olarak bulunan bir elementtir (yer kurenin % 0,06'sını olu?turur). Ozellikle en onemli kukurt yataklarının yer aldı?ı
Sicilya
,
Louisiana
ve
Japonya
'da eski volkanların yakınında, alcı ta?ı ya da kirec ta?ı katmanları arasında do?al halde bulunur. Co?unlukla metallerle birle?mi? olarak gorulur. Demir, bakır, kur?un ve cinko sulfurler, bu metallerin en onemli cevridir.
Kalsiyum sulfatı
ya da ba?ka deyi?le
alcıta?ını
saymak gerekir.
Do?ada ce?itli bile?ikler halinde bulunan kukurt dahilen hafif
laksatif
olarak kullanılır. Dı?tan suruldu?u zaman (
losyonlar
,
merhemler
) asalakları oldurucu seboreyi giderici ve
keratin
eritici nitelikler gosterir. Pek cok maddelerin molekullerinde bir ya da bircok kukurt atomu bulunur. Kukurdun varlı?ı bu maddelere
sulfamit
orne?inde oldu?u gibi bakteri oldurucu ozellikler kazandırır.
Kukurt gidermek bir maddeyi bile?iminde bulunan kukurtten ya da bir sulfurden arındırmak (dokme demirde bulunan kukurt kirec ferromanganez ya da
sodyum karbonat
katılarak giderilir). Kukurt sutu bir asidin
hiposultid
uzerine etkimesi sonunda olu?an
kolodal
kukurt asıltısıdır. Cubuk kukurt, silindir biciminde dokulmu? kukurttur.
Hidrojenle
kukurt giderme bir
benzinin
bir
mazotun
kukurdunu bir
katalizor
e?li?inde gidermek icin hidrojen kullanan arıtma yontemidir. Kukurt ta?ı a?ırı derecede kukurtlenmi?
?araplarda
duyulan ho?a gitmeyen taddır.
Kukurt, antikca?da bilinen dokuz yalın cisimden biriydi. Kukurdun kimyasal bir element oldu?u 1777'de
Lavoisier
'dan ortaya attı. 1810'a do?ru
Gay Lussac
ile
Thenard
tarafından deneysel olarak do?rulandı. Kukurt tatsız, kokusuz bir katıdır, ısı ve elektri?i iyi iletmez. Sıcak suya bir parca kukurt atıldı?ında hafif catırtılar cıkar ısıtıldı?ında 113° dereceye do?ru eriyerek acık sarı bir sıvı verir, bu sıvı daha yuksek sıcaklıkta a?dalı bir kıvama eri?erek esmerle?ir. 220° dereceye do?ru kararır ve akı?kanlı?ını yitirir. Daha sonra akı?kanlı?ını yeniden kazanmasına kar?ın rengini korur ve 444,6° derecede kaynar buharının yo?unlu?u sıcaklı?a gore de?i?ir. Kukurt molekulundeki atom sayısının de?i?ti?ini de gosterir. Suda cozunmemesine kar?ın
benzende
hafifce cozunur ama en onemli cozucusu
karbon sulfurdur
.
Kukurt kimyasal olarak
oksijenle
bircok benzerlik gosterir ve bile?melerde oksijenin yerine gecer. Ama daha az
elektronegatifdir
; Metaller, oksijenle oldu?u gibi kukurt buharında yanarak sulfurleri meydana getirir. Nitekim
demir
tala?ı ve kukurt cice?i hafifce ısıtıldı?ında akkor hale gelerek yapay demir sulfurune donu?ur. Kukurt oksijen ve
halojenlere
kar?ı
elektropozitiftir
.
Kukurdun bircok kullanım alanı vardır. Ham kukurdun buyuk bolumu,
kukurt dioksit
gazı,
sulfurik asit
,
karbon sulfur
,
tiyosulfat
vb. uretiminde kullanılır. Arı kukurt,
kara barut
ve
havai fi?eklerin
bile?imine girer. Kukurtten ayrıca
kibrit
yapımında,
kaucu?un
kukurtlenmesinde,
ebonit
uretiminde yararlanılır. Bu aralarda ba?larda gorulen
kulleme hastalı?ına
kar?ı yapılan kukurtleme ile deri hastalıklarının tedavisinde kullanılan
pomat
ve
?ampuanların
hazırlanmasında kukurtten yararlanıldı?ını ozellikle belirtmek gerekir.
Kukurt dioksit
,
amfizemin
ve sure?en bron?itlerin olu?umunda onemli rol oynar, cocuklarda
solunum hastalıklarının
sayısını artırır. Bitkilerde oldukca kısa sureli temaslarda
yaprak nekrozlarına
neden olur. Daha du?uk yo?unlukta, ama daha uzun sureli temaslarda
metabolizma
etkinli?inde azalma yapar.
Kukurt, hem dahilen hem de haricen kullanılan bir halk ilacıdır.
Uyuz
ve
egzamada
mangal kuluyle karı?tırılan kukurt,
zeytin ya?ıyla
pomat yapılarak hasta bolgeye surulur.
Alerjiye
kar?ı toz kukurt,
leblebi
unu ya da
balla
karı?tırılarak hastaya yedirilir. Yanıklarda bir miktar kukurt
kirecle
karı?tırılıp pomat haline getirilerek deriye surulur.
Kulak hastalıklarını
sa?altmak icin, cocuk du?urmek icinde kullanılır. Anadolu'nun bazı yorelerinde hayvan uyuzunda ve hayvanların mide ba?ırsak parazitlerini du?urmek uzere de dahilen kukurt kullanılır.
[
kaynak belirtilmeli
]
Kukurt Minerali’ nin Gorevi: Ba? dokusu, deri, tırnak uretimi, kan ?ekeri seviyesinin kontrolu, vucudun zehirlerden temizlenmesi, safra uretimi. Sa?lıklı sac, cilt ve tırnaklar icin gereklidir. Oksijen dengesinin muhafazasına yardımcı olur, bu da beyin fonksiyonları icin cok onemlidir. Sulfur aynı zamanda B-grubu vitaminlerinin i?levlerini yerine getirmesine ve karaci?erde safranın salgılanmasına yardımcı olur.
[
kaynak belirtilmeli
]
Kukurt, do?ada bol bulunan bir elementtir; ta? kurenin %0,06'sını olu?turur. Ozellikle en onemli kukurt yataklarının yer aldı?ı
Sicilya
,
Luisiana
ve
Japonya
'da eski volkanların yakınlarında,
alcı ta?ı
,
kirec ta?ı
katmanları arasında do?al halde bulunur. Turkiye'de Keciborlu'da Etibank tarafından kapatılan ocaklar 2008 yılında tekrar acılmı?tır.
[
kaynak belirtilmeli
]
Kukurtun 23 bilinen izotopları vardır. Bunların dordu kararlıdır:
32
S (% 95,02),
33
S (% 0,75),
34
S (% 4,21) ve
36
S (% 0,02).
35
S dı?ında, kukurtun radyoaktif izotopları oldukca kısa omurludur.
35
S atmosferde
40
Ar'un kozmik ı?ınlarla parcalanmasıyla olu?ur. Bunun yarılanma suresi 87 gundur. Bir sonraki uzun omurlu radyoizotop, 170 dakikalık bir yarılanma suresi ile, kukurt-38'dir. Yarılanma suresi 200 nanosaniye ile en kısa omurlu radyoizotop, kukurt-49'dur.
[
kaynak belirtilmeli
]
?zotop
|
Yarılanma suresi
|
Curume enerjisi (MeV)
|
Spin / E?lem
|
Curume modları (%)
|
Do?al bolluk (%)
|
26
S
|
10 ms
|
|
0+
|
2p (% 100)
|
|
27
S
|
21 ms
|
18,26 (K/β
+
)
|
5/2+
|
K/β
+
(%98), K2p (%2), Kp = ?
|
|
28
S
|
125 ms
|
11,23 (K/β
+
), 9,17 (Kp)
|
0+
|
K/β(%79), Kp(%21)
|
|
29
S
|
187 ms
|
13,79
|
5/2+
|
K/β
+
(%53), Kp (%47)
|
|
30
S
|
1,178 s
|
6,138
|
0+
|
K/β
+
(%100)
|
|
31
S
|
2,572 s
|
5,396
|
1/2+
|
K/β
+
(%100)
|
|
32
S
|
kararlı
|
|
0+
|
|
95,02
|
33
S
|
kararlı
|
|
3/2+
|
|
0,75
|
34
S
|
kararlı
|
|
0+
|
|
4,21
|
35
S
|
87,32 gun
|
0,167
|
3/2+
|
β
?
(%100)
|
|
36
S
|
kararlı
|
|
0+
|
|
0,02
|
37
S
|
5,05 dk.
|
4,865
|
7/2?
|
β
?
(%100)
|
|
38
S
|
170,3 dk.
|
2,937
|
0+
|
β
?
(%100)
|
|
39
S
|
11,5 s
|
6,64
|
(3/2,5/2,7/2) -
|
β
?
(%100)
|
|
40
S
|
8,8 s
|
4,71
|
0+
|
β
?
(%100)
|
|
41
S
|
1,99 s
|
|
7/2?
|
β
?
(> %99,9), β
?
(< %0,1)
|
|
42
S
|
0,56 s
|
7,7 (β
?
), 2,0 (β
?
n)
|
0+
|
β
?
(%96), β
?
(%4)
|
|
43
S
|
220 ms
|
11,5 (β
?
), 4,4 (β
?
n)
|
|
β
?
(%60), β
?
(%40)
|
|
44
S
|
123 ms
|
9,1 (β
?
), 5,1 (β
?
n)
|
0+
|
β
?
(%82), β
?
(%18)
|
|
45
S
|
82 ms
|
14,1 (β
?
), 7,1 (β
?
n)
|
|
β
?
(%46), β
?
(%54)
|
|
46
S
|
50 ms
|
|
0+
|
β
?
(%100)
|
|
48
S
|
<200 ns
|
|
0+
|
β
?
(%100)
|
|
49
S
|
<200 ns
|
|
|
n (%100)
|
|
Kukurt aralı?ının yaygın
oksidasyon durum
’ları -2 ile +6 arasındadır. Kukurt,
soy gaz
’lar haric tum elementlerle kararlı bile?ikler yapar.
Kukurt di?er elementlerden daha cok olarak 30’dan fazla katı
allotrop
olu?turur.
[3]
S
8
dı?ında birkac ba?ka halka da bilinmektedir.
[4]
Tactan bir atomun cıkarılması S
8
'den daha koyu sarı olan S
7
'yi verir. "Elemental kukurt"
HPLC
analizi, esasen S
8
'den olu?an ancak S
7
ve az miktarda S
6
iceren denge karı?ımını ortaya cıkarır.
[5]
S
12
ve S
18
dahil olmak uzere daha buyuk halkalar hazırlanmı?tır.
[6]
[7]
Amorf
veya "plastik" kukurt, erimi? kukurtun hızlı so?utulmasıyla, orne?in so?uk suya dokulmesiyle uretilir.
X ı?ını kristalografisi
calı?maları, amorf formun tur ba?ına sekiz atomlu
sarmal
bir yapıya sahip olabilece?ini gosterir. Uzun sarmal polimerik molekuller kahverengimsi maddeyi
elastik
yapar ve yı?ın halinde bu form ham kaucuk hissi verir. Bu form oda sıcaklı?ında yarı kararlıdır ve kademeli olarak artık elastik olmayan kristalin molekuler allotropa geri doner. Bu surec birkac saat ila birkac gun arası bir zaman aralı?ında gercekle?ir ancak hızla katalize edilebilir.
Kukurt kuvvetli asidik cozeltide hafif oksitleyici maddelerle reaksiyona girdi?inde S
8
2+
, S
4
2+
ve S
16
2+
kukurt polikatyonları uretilir.
[8]
Oleum icinde sulfurun cozulmesiyle uretilen renkli cozeltiler ilk olarak 1804 gibi erken bir tarihte C.F. Bucholz tarafından raporlandı ancak ilgili polikatyonların renginin ve yapısının nedeni ancak 1960'ların sonlarında bulundu. S
8
2+
koyu mavi, S
4
2+
sarı ve S
16
2+
kırmızıdır.
[
kaynak belirtilmeli
]
Radikal anyon
S
3
?
,
lapis lazuli
mineralinin mavi rengini verir.
- ^
Lide, D. R., (Ed.) (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds".
CRC Handbook of Chemistry and Physics
(PDF)
(?ngilizce) (86. bas.). Boca Raton, Florida: CRC Press.
ISBN
0-8493-0486-5
. 3 Mart 2011 tarihinde
kayna?ından
(PDF)
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
10 Temmuz
2021
.
- ^
Weast, Robert (1984).
CRC, Handbook of Chemistry and Physics
(?ngilizce). Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. ss. E110.
ISBN
0-8493-0464-4
.
- ^
Steudel, Ralf; Eckert, Bodo (2003).
Solid Sulfur Allotropes Sulfur Allotropes
. Topics in Current Chemistry.
230
. ss. 1-80.
doi
:
10.1007/b12110
.
ISBN
978-3-540-40191-9
.
- ^
Steudel, R. (1982). "Homocyclic sulfur molecules".
Inorganic Ring Systems
. Topics in Current Chemistry.
102
. ss. 149-176.
doi
:
10.1007/3-540-11345-2_10
.
ISBN
978-3-540-11345-4
.
- ^
Tebbe, Fred N.; Wasserman, E.; Peet, William G.; Vatvars, Arturs; Hayman, Alan C. (1982). "Composition of Elemental Sulfur in Solution: Equilibrium of
S
6
, S
7
, and S
8
at Ambient Temperatures".
Journal of the American Chemical Society
.
104
(18): 4971-4972.
doi
:
10.1021/ja00382a050
.
- ^
Meyer, Beat (1964). "Solid Allotropes of Sulfur".
Chemical Reviews
.
64
(4): 429-451.
doi
:
10.1021/cr60230a004
.
- ^
Meyer, Beat (1976). "Elemental sulfur".
Chemical Reviews
.
76
(3): 367-388.
doi
:
10.1021/cr60301a003
.
- ^
Shriver, Atkins. Inorganic Chemistry, Fifth Edition. W. H. Freeman and Company, New York, 2010; pp 416
- ^
Fujimori, Toshihiko; Morelos-Gomez, Aaron; Zhu, Zhen; Muramatsu, Hiroyuki; Futamura, Ryusuke; Urita, Koki; Terrones, Mauricio; Hayashi, Takuya; Endo, Morinobu; Young Hong, Sang; Chul Choi, Young; Tomanek, David; Kaneko, Katsumi (2013).
"Conducting linear chains of sulphur inside carbon nanotubes"
.
Nature Communications
.
4
: 2162.
Bibcode
:
2013NatCo...4.2162F
.
doi
:
10.1038/ncomms3162
.
PMC
3717502
$2
.
PMID
23851903
.