Japonya Anayasası
Bolgesel kapsam	Japonya
Kabul tarihi	3 Kasım 1946
Yururluk tarihi	3 Mayıs 1947
Teklif eden	Japonya Ozel Konseyi

Japonya Anayasası (Shinjitai: 日本?憲法 Ky?jitai: 日本國憲法, Nihon-Koku Kenp?), Japonya ’nın 1947 yılından itibaren temel kurulu? belgesidir. Anayasa, parlamenter yonetim bicimini kabul eder ve temel insan haklarını garanti altına alır. Buna gore Japon ?mparatoru “ devletin ve halkın birli?inin simgesidir ” ve egemenlik hakkı olmaksızın sadece torensel bir rol oynar. Bu yuzden di?er kraliyet ailelerinde oldu?u gibi devletin ba?ı de?ildir. Anayasaya aynı zamanda “ Barı? Anayasası ” (平和憲法, Heiwa-Kenp?) denmesinin sebebi 9.maddesinde acıkca sava?ın uluslararası sorunların bir cozum yolu olarak reddedilmesidir. Anayasa II. Dunya Sava?ı 'nın ardından ulke ABD i?gali altındayken yazılmı? ve Japonya’nın onceki askeri monar?i olan yonetim sistemi liberal demokrasiyle de?i?tirilmi?tir. Belge halen gecerlili?ini korumaktadır ve kabul edilmesinden sonra onemli bir de?i?iklik yapılmamı?tır.

Tarihsel gecmi?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Meiji Anayasası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1889 yılında yazılan Japon ?mparatorlu?u Anayasası veya bilinen ismiyle “Meiji Anayasası” Japonya’nın yazılı ilk anayasa metnidir. Meiji Aydınlanmasının bir parcası olan metin Prusya modeline benzeyen bir me?ruti monar?i modelini benimser. Japon ?mparatoru buna gore devletin ba?ı olarak gorunse de iktidar hukumette ve Danı?ma Meclisi tarafından atanan ba?bakandadır. Anayasaya gore ba?bakan ve hukumet uyelerinin secilmi? milletvekili olma zorunlulu?u yoktur. 3 Mayıs 1947 tarihinde yururlu?e giren yeni anayasa Meiji Anayasasını temel almı?tır.

Potsdam kararları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

26 Temmuz 1945 tarihinde Muttefik liderler Josef Stalin , Winston Churchill , Harry Truman ve Can Kay ?ek Japonya’nın kayıtsız ?artsız teslim olmasını talep ettiler. Bu acıklama Japonya’nın teslim olmasından sonraki Muttefik i?galinin amaclarını da icerir:

• Japon hukumeti Japon halkının demokratik geleneklerini guclenmesi ve bunun onundeki engellerin kaldırılması icin calı?ır. Konu?ma, du?unce ve din ozgurlu?u, temel insan haklarının teminatı altında tesis edilir. (Madde 10)
• Muttefik i?gal kuvvetleri bahis konusu hedefler gercekle?tirildikten ve Japon halkının ozgur iradesini temsil eden barı? yanlısı ve sorumluluk sahibi bir hukumetin kurulmasından sonra Japonya’dan ayrılacaktır. (Madde 12)

Japonya’daki ABD askeri i?gal kuvvetleri, bir du?man ulkeyi cezalandırmak veya tazminat elde etme amacının otesinde temel siyasi yapısını de?i?tirmeye giri?mi?ler ve buyuk oranda ba?arılı olmu?lardır. ^[1]

Hazırlanma sureci [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?lk ba?ta i?gal kuvvetleri komutanlı?ının amacı anayasa taslak metinin Japonlar tarafından yazılmasıdır. Ancak sava? sonrası Japon hukumeti ve ozellikle ?mparator Hirohito Meiji Anayasasının otesine gecmekte ayak diremektedir. ^[2] Gorevlendirilen Matsumoto Komisyonunun ?ubat 1946’da acıkladı?ı taslak oldukca muhafazakar bulunacaktır. Bunun uzerine i?gal kuvvetleri komutanı Douglas MacArthur bu tasla?ı reddeder ve heyetine yen, tasla?ı hazırlamaları icin emir verir. Anayasa taslak metninin cok buyuk kısımı ABD i?gal kuvvetleri sivil hukuk personelince yazılır. Hukuk personeli Japonlardan olu?masa da Meiji Anayasasını goz onune alınarak yeni taslak olu?turulacak, surecte pasifist siyasi liderlerin ^[3] fikirlerine ba?vurulacaktır. Hazırlanan taslak 13 ?ubat 1946 gunu ?a?kınlık icerisindeki Japon yetkililerine sunulur. ^[4] 6 Mart 1946 tarihinde hukumet tasla?ı kamuoyu ile payla?acak ve 10 Nisan 1946 gunu ise tasla?ı de?erlendirmekle gorevli Parlamento secimleri yapılacaktır. Secim yasası de?i?tirilerek kadınların da oy kullanması sa?lanır.

Kabul edilmesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Genel kabule gore yeni anayasa Meiji Anayasasının devamı niteli?indeydi. Bu sureklilik yeni Anayasa tasla?ının 73.maddesinde de belirtilmi?tir. Buna gore yeni anayasa ?mparator tarafından Parlamentoya sunulacak ve ucte iki co?unlu?un kabuluyle beraber yururlu?e girecektir. Yapılan kucuk de?i?iklikler sonucunda son metin 6 Ekim gunu onaylanacak ve 3 Kasım gunu de ?mparatorun onayını alacaktır. Anayasa 3 Mayıs 1947 gununden itibaren de yururlu?e girecektir.

De?i?iklik onerileri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

MacArthur ve hukuk ekibi Japonları kendi hallerine bırakmı? olsaydı meydana gelecek anayasa kabul edilenden cok farklı olacaktır. Bu onemli belgenin i?gal kuvvetleri tarafından adeta dikte ettirilmesi i?galin fiilen sona erdi?i 1952 yılından itibaren surekli olarak Japon ic siyasetini me?gul eden bir gundem haline gelecektir. Ancak aslına bakılırsa 1945 ve 46 yıllarında Japon liberalleri arasında yurutulen tartı?malar MacArthur tarafından metinde de?erlendirilecektir. ??gal yonetimi, ABD tarzı ba?kanlık ve federal bir yapı yerine ?ngiliz modeli parlamenter bir sistem ongormu?, Meiji Anayasasında belirtilen mutlakiyete kar?ı en iyi alternatif olarak de?erlendirilmi?tir.

1952 yılından sonra muhafazakarlar ve milliyetciler Anayasayı de?i?tirmeye calı?sa da bu amaclarında ba?arılı olamayacaklardır. Ba?arılı olamama sebepleri arasında en onemli engel 96. maddede belirtilen de?i?iklik yeter sayısı olan ucte iki co?unluk ?artı olur. Anayasa de?i?ikli?inin halkoyuna sunulabilmesi icin gereken bu co?unluk muhalefet partilerinin geelde kazandı?ı milletvekillikleri tarafından engellenecektir. ?ktidardaki Liberal Demokratik Parti yonetimi ise donem donem de?i?iklik yapılmasını ertelemi? ve onemsizle?tirmeye calı?mı?tır. ^[5]

Onemli maddeleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kurulu? prensipleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Anayasa temel olarak halk egemenli?ini esas alır. Japon halkı adına yazılan metin iktidarın halkta bulundu?una vurgu yapar. Hukumetin yetkiyi halktan aldı?ı acıkca belirtilir. Bu kısmın uzerinde yapılan vurgu onceki anayasada bahsedilen ve egemenli?in imparatorda bulundu?unu belirten maddenin yururlukten kaldırıldı?ının altını cizmek icin yapılmı?tır. Yeni Anayasada imparatorun sadece sembolik bir konumu oldu?u 1.maddede belirtilir.

Yonetim organları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Anayasa parlamenter bir hukumet ?ekli ongorur. ?mparatorun devletin ba?ı olarak gorulen konumu sadece semboliktir ve bazı me?ruti monar?ilerdeki orneklerinin aksine herhangi bir yetkisi bulunmamaktadır. Yasama yetkisi Ulusal Diyet olarak adlandırılan parlamentodadır. Parlamentonun iki kanadının uyeleri de secimle ba?a gelir. Yurutme gorevi ba?bakan ve bakanlar kurulundadır ve yasama organına kar?ı sorumludur. Adalet sisteminin ba?ında ise Yuksek Mahkeme kurumu bulunur.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Anayasanın tam metni ( ?ngilizce )

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Muttefik Kuvvetler Yuksek Komutanı (Japonya)