I. Andras

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
I. Andras
Andras tacını giyerken
Macaristan Krallı?ının 4. Kralı
Hukum suresi 1046-1060
Once gelen Peter
Sonra gelen I. Bela
Do?um 1015
Olum 1060
Zirc
Defin Tihany Manastırı
Cocuk(lar)ı Adelaide (d.1040-o.1062), Solomon , David (d.1054/1055-o.1094 sonrası)
Hanedan Arpad Hanedanı
Babası Vazul

I. Andras (ya da I. Endre); (d. 1015 - o. 1060), 1046-1060 yılları arasında Macaristan kralı.

Hayatının ilk donemi ve surgun yılları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Babası Vazul Arpad Hanedanı ’ndan olup I. Istvan ’ın kuzeniydi. Vazul, 1031 yılında I. Istvan’ın tek o?lu ve tahtın varisi olan Imre’nin olumuyle tahtın varisi olarak en guclu adaydı. Ancak I. Istvan, Nitra Duku olan kuzeni Vazul’u pagan inanclara sahip olmasıyla nedeniyle varis olarak atamak istemedi. Onun yerine kız karde?inin Venedik Doju Otto Orseolo ile evlili?inden olan ye?eni Peter ’i varisi ilan etti. Bir sure sonra da kendisine duzenlenen ba?arısız suikastta rolu oldu?u iddiasıyla Vazul'u gozleri oyularak i?kence ile oldurttu?u gibi Vazul’un o?ulları Levante, Andras ile I. Bela 'yı da topraklarından kovdu.

Andras karde?leriyle birlikte ilk once Bohemya Duku Old?ich’e sı?ındı. Burada, o sırada kendisi de surgunde gozetim hayatı ya?ayan Polonya Kralı II. Mieszko ile tanı?tı. Miezko 1032’de Polonya’ya donerken Andras ve karde?lerini de yanında goturerek onlara iyi ya?am ko?ulları sa?ladı. Karde?i Bela’ nın ( I. Bela ) Miezko’nun kızıyla evlendirilmesinden sonra abisi Levante ile birlikte 1030’ların sonunda Kiev Buyuk Knezi Yaroslav ’a sı?ındı. [1] 1039’da Hristiyan olarak Yaroslav’ın kızı Anastasya ile evlendi. [2]

Surgunden donu?u ve kral olması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Andras surgun hayatı surerken Macaristan’da da Peter kral olmu? (1038) ancak Macar asillerin kendisinden memnun kalmaması uzerine ulkesinden kacmak zorunda kalan Peter’in yerine Samuel Aba 1041 yılında kral secilmi?ti. Ancak Peter’in Kutsal Roma ?mparatoru III. Heinrich ’in deste?ini alarak 1044’de yapılan sava?ta Samuel’i oldurulmesiyle Macar tahtına yeniden Peter oturmu?tu. Peter’in Kutsal Roma ?mparatoru ’nun vasalı olarak krallı?ı yonetmesi ve krallıktaki onemli makamlara Alman ve Latin lordlarını ataması Macar soylular ile hala onemli sayıda olan pagan halkı rahatsız etmi?ti. Macar soyluları 1046 yılında Csanad’da ( Cenad ) toplanarak onu ve karde?i Levante’yi surgunde ya?adıkları Kiev 'den Macaristan’a donmeleri icin davet edilmelerine karar vererek elcilerini yolladılar. Andras ve karde?i Macaristan’ın kuzey do?usundaki Abaujvar’dan krallı?a giri? yaptıklarında Vata isimli pagan bir Macar onderli?inde isyan ba?lamı?tı. Andras’in Hristiyan olmasına ra?men, Hristiyanlık kar?ıtı pagan isyancılar ona saygı gosterdi. ?syanın ilerlemesiyle Avusturya’ya kacmak isteyen Peter, Andras’in adamları tarafından yakalandı ve kor edilerek tahttan indirildi.

Macar asillerinin co?u ve Hristiyan din adamları krallık topraklarında paganlı?ın yeniden hakim olmasını istememekteydi. Paganların, kendileri gibi pagan inancına sahip abisi Levante’yi desteklemesine ra?men Levante’nin hukumdarlı?ına kar?ı cıkmaması uzerine Szekesfehervar ’da krallı?ını ilan etti. Bir sure sonra da pagan isyancıların elinden kurtulabilen uc piskopos tarafından 1046 Eylul ayı sonlarında ya da 1047 ba?larında krallık tacı takıldı. Andras her ne kadar isyancılar sayesinde tahta gecse de topraklarında paganlı?ın eski gucune kavu?masına izin vermeyip Hristiyanlı?ın gucunun yeniden hakim olmasına calı?tı. Ancak Vata ve destekcisi isyancılara kar?ı herhangi bir cezalandırmada bulunmadı.

Andras Katolik olmasına ra?men Avrupa'daki di?er krallıkların aksine Yahudiler'e sı?ınma hakkı tanıdı?ı gibi onları Avrupa ulkelerinde gorulen zulumden de korudu. Bu nedenle kendisine kucumseyici "Beyaz Katolik" anlamına gelen Alman takma adı verildi. Andras, krallı?ında Katolik olmayan Macarları da benzer ?ekilde koruyarak onlara baskı yapılmasına izin vermedi. [3]

Hukumdarlı?ının ilk yıllarında Kutsal Roma ?mparatorlu?unun krallık uzerindeki etkisini kırmaya calı?tı. Muhtemelen henuz cocu?ununda olmaması nedeniyle 1050 yılında iyi bir askeri e?itim goren Polonya'daki karde?i Bela’yı ( I. Bela ) ca?ırarak onun Nitra ve Bihar bolgelerinin icerisinde oldu?u bolgeyi geni? yonetici ayrıcalıkları olacak ?ekilde Duk sıfatıyla yonetmesini sa?ladı. [4]

1050 yılında Kutsal Roma ?mparatoru III. Heinrich Macaristan Krallı?ına saldırıya gecti. Szekesfehervar ’a ilerleyen Almanlar’ın ikmal hatlarını kesen Macarlar onları yenilgiye u?ratarak geri cekilmeye zorladı ve sonrasında bir barı? yapıldı. Ancak 1052 yılına gelindi?inde III. Heinrich yeniden Macarlar’a kar?ı saldırıya gecti. Andras yıllık harac vermeyi teklif etse de III. Heinrich barı?ı kabul etmeyerek Bratislava ’yı ku?attı. ?ehir savunucuları mucadelesini surdururken [3] Papa IX. Leo ’nun devreye girmesiyle yapılan barı? sonucu Almanlar geri cekildi. [5] Andras barı? antla?ması uyarınca yıllık haracını vermedi?i gibi III. Heinrich ile rekabet halinde olan Bavyera Duku I. Conrad’ın yanında yer aldı. 1054’de Do?u ve Batı kiliselerinin ayrılması nedeniyle ya?anan kaotik ortamda iki kilise (Roma ve Bizans) ile de barı?cıl bir ?ekilde ileti?im kurmaya calı?tı.

Karde?i Bela ile ya?anan kriz ve olumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Macar kroniklerinde, Andras'in hasta yata?ındayken karde?i Bela'yı tac ile kılıc arasında secime zorlamasının tasviri

Andras 1057/1058 yılında 4-5 ya?ındaki o?lu Solomon ’un taht iddiasını guclendirmek icin ona tac giydirdi. 1058 yılında Avrupa'daki guclu krallıklarla o?lunun kan ba?ını guclendirmek maksadıyla da onu IV. Heinrich ’in kız karde?i Judith ile ni?anlandırdı. Bu ya?ananların akabinde kendisinden sonra tahta gecmesi konusunda anla?tı?ı karde?i Bela’yı Tiszavarkony’deki toplantıya ca?ırdı. Macar kroniklerinde o sırada hasta yata?ında olan Andras, karde?inden krallık tacı ile ulkenin savunuculu?unu temsil eden kılıc arasında secim yapmasını istemi? Bela'da tacı secerse oldurulece?i endi?esiyle kılıcı secmi?ti. [2] Ancak Bela krallıktaki hakkı icin ailesiyle birlikte aceleyle Polonya’ya giderek Polonya Kralı II. Bolesław’dan askeri yardım istedi. Bela, Polonya kralından aldı?ı askeri destekle 1060 yılı sonbaharında Macaristan’a donerken, Andras’de Almanlardan yardım istedi. ?ki ordu arasında Tisa Nehri’nin do?u bolgesinde ya?anan muharebe yenilen Andrew, a?ır yaralı olarak Avusturya’ya kacmak isterken Mosonmagyarovar ’da yakalandı. Buradan Zirc ’e getirilip gozlem altına tutulan Andras, karde?inin 6 Aralık’ta tac giyme toreninden once hayatını kaybetti. Naa?ı Tihany’de yaptırdı?ı kiliseye defnedildi. [6]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Steinhubel, Jan (2011). "The Duchy of Nitra", Mikula? Teich; Du?an Kova?; Martin D. Brown. (edited) Slovakia in History" (?ngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. s.  23 . ISBN   978-0-521-80253-6 .  
  2. ^ a b Kristo, Gyula; Makk, Ferenc (1996). Az Arpad-haz uralkodoi [ Rulers of the House of Arpad ] (Macarca). I.P.C. Konyvek. s. 69,70. ISBN   963-7930-97-3 .  
  3. ^ a b Borovsky, Jozef (2019). "Chrysalis: Metamorphosis of Odium" (?ngilizce). Victoria,BC: FriesenPress. s. 240. ISBN   978-90-04-31467-2 .  
  4. ^ Zupka, Du?an (2016). "Ritual and Symbolic Communication in Medieval Hungary under the Arpad Dynasty (1000-1301)" (?ngilizce). Leiden: Brill. ISBN   978-1-5255-4770-6 .  
  5. ^ ?piesz, Anton; Caplovic, Dusan (2006). "Illustrated Slovak History: A Struggle for Sovereignty in Central Europe" English Edition Ladislaus J. Bolchazy (editor) (?ngilizce). Wauconda,Illinois: Bolchazy-Carducci Publishers. s. 32.  
  6. ^ Kosztolnyik, Z. J. "Dynastic Intrigues and Domestic Realities during the Reigns of Andrew I and Bela I", Hungarian Studies Review, Vol:XXVIII, Yıl:2001. URL: http://epa.oszk.hu/00000/00010/00035/pdf/HSR_2001_1-2_093-108.pdf 25 A?ustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. Eri?im: 2018-08-31
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._Andras&oldid=32947630 " sayfasından alınmı?tır