Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Sultan Huseyin Baykara
???? ??????
|
---|
![](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Behhzad_001.jpg/220px-Behhzad_001.jpg) |
|
Hukum suresi
| 1469-1506
|
---|
Once gelen
| Mirza Ebu'l Kasım Babur bin Baysungur
Ebu Said Mirza
|
---|
Sonra gelen
| Bediuzzaman Mirza
&
Muzaffer Huseyin Mirza
|
---|
|
Do?um
| Haziran 1438
Herat
|
---|
Olum
| 4 Mayıs 1506 (67 ya?ında)
Baba ?lahi
|
---|
E?(ler)i
| Bega Sultan Begum
Culi Begum
?ahar Banu Begum
Payanda Sultan Begum
Hatice Sultan Begum
Afak Begum
Zubeyde A?aca
Papa A?aca
Latif Sultan A?aca
Mangeli Bibi A?aca
Begi Sultan A?aca
|
---|
Cocuk(lar)ı
| Bediuzzaman Mirza
Muzaffer Huseyin Mirza
?ah Garib Mirza
Ebu'l Hasan Mirza
Muhammed Muhsin Mirza
Ebu Tarab Mirza
Muhammed Huseyin Mirza
Feridun Huseyin Mirza
Haydar Mirza
Muhammed Masum Mirza
Faruk Huseyin Mirza
?brahim Huseyin Mirza
?bn Huseyin Mirza
Muhammed Kasım Mirza
Sultanım Begum
Ak Begum
Kecek Begum
Bega Begum
A?a Begum
Fatma Sultan Begum
Nizad Sultan Begum
Sa'adat Baht Begum
Ayanur Sultan Begum
Bayran Sultan Begum
Munevver Sultan Begum
|
---|
|
Huseyin bin Gıyaseddin Mansur bin Baykara bin Umar?ah bin Timur
|
|
Hanedan
| Timurlu Hanedanı
|
---|
Babası
| Mansur Mirza
|
---|
Annesi
| Firuze Sultan Begum
|
---|
Dini
| ?slam
(
Batıni
)
|
---|
Huseyin Baykara
, lakabı
Ebu'l-Gazi
, tam adı
Huseyin bin Gıyaseddin Mansur bin Baykara
, (
Farsca
:
???? ??????
; Haziran 1438,
Herat
- 4 Mayıs 1506, Baba ?lahi,
Herat
yakınları),
Timur ?mparatorlu?u
hukumdarı ve ?air. Taht kavgaları ve sava?larla gecen uzun saltanat doneminde bilim, sanat ve edebiyatta buyuk geli?meler sa?lanmı?tır.
Anne ve Baba tarafından
Barlaslardan
ve
Cengiz Han
soyundan olan Huseyin Baykara, 14 ya?ına kadar
Herat
'ta Devlethane denen sarayda kaldı ve iyi bir e?itim gordu. 1452'de Herat'a egemen olan Ebu'l Kasım Babur'un hizmetine girdi. 1454'te
Semerkand
'a gitti. Burada, yakın akrabası
Ebu Said Mirza
onu koruması altına aldı. Daha sonra
Merv
hukumdarı Muizeddin Sencer'in yanına gitti ve kızı Bike Sultan'la evlendi. Ebu'l Kasım Babur'un olumunden (1457) sonra Horasan tahtına cıktı.
Horasan
ve
Maveraunnehir
'de uzun yıllar hukum surdu.
Herat hukumdarı Ebu Said Mirza'nın Muhammed Ali Bah?i komutasındaki 3 bin ki?ilik ordusunu cok kucuk bir kuvvetle yenerek gucunu gosterdi. Daha sonra
Sogdlu
Said bin Huseyin Turmen'le yaptı?ı sava?ı da kazanarak
Esterabad
'ı ele gecirdi. 1461'de Mahmud Mirza'yı Esterabad yoresinde yenerek butun Esterabad eyaletini egemenli?i altına aldı. 1464'te Tur?iz yoresinde Emir Muhammed Ali Yah?i'yi yenilgiye u?rattı ve aynı yıl Horasan'ı butunuyle ele gecirdi. Ebu Said Mirza'nın 1468'de Karaba? yakınlarında
Akkoyunlu
hukumdarı
Uzun Hasan
'a yenilmesi ve bu olaydan kısa bir sure sonra olmesiyle buyuk olcude rahatladı. Mart 1469'da Herat tahtına oturdu. Yadigar Muhammed Mirza'nın
Turkmenlerden
kurdu?u buyuk bir kuvvetle Esterabad uzerine yurudu?unu haber alınca, onu
Derbend-i ?ahan
'da kar?ılayarak yenilgiye u?rattı. 1470'te yeniden kuvvet toplayarak bu kez Herat'a yuruyen Yadigar'ı
Cenaran
'da ikinci kez yendi ve idam etti. Sonraki yıllarda Ceyhun (
Amu Derya
) boyundaki kaleleri guclendirmeye a?ırlık verdi.Ama o?ullarının giderek ba?ımsız bir tutuma yonelmesi egemenli?ini sarsmaya ba?ladı.Belh valisi olan o?lu Bediuzzaman Mirza'nın, 1490'da cıkardı?ı ayaklanmayı bastırdıysa da aralarındaki gerginlik uzun yıllar surdu. 1500'den sonra
Turkistan
'a egemen olan
Ozbeklerin
Harezm
dolaylarında
Ceyhun
'u a?arak Herat uzerinde akınlar duzenlemesi uzerine, 1506'da guclu bir orduyla cıktı?ı seferde oldu.
Timurlu soyunun son buyuk hukumdarı olan Huseyin Baykara,
Turk kulturunun
Cin
,
Kuzey Asya
ve
Hint
etkilerini ozumleyerek parlak bir duzeye ula?masında onemli rol oynamı?tır. Herat'taki sarayını canlı bir bilim merkezi durumuna getirmi?, doneminin onde gelen du?unur ve sanatcılarını koruma altına almı? ve onların yakınlıklarını kazanmı?tır.
?air Cami
, unlu
minyaturcu
Behzad, dede ve torun tarihciler Mirhand ve Handemir, Hilali, Hatifi, Tezkiretu'?-?uara'nın yazarı Devlet?ah,
hattat
Me?hedli Sultan Ali, aynı zamanda Huseyin Baykara'nın cocukluk arkada?ı olan
Ali ?ir Nevai
, Herat'taki Devlethane'ye bilimler akademisi ozelli?i veren sanatcılar olmu?lardır. Huseyni mahlasıyla
Turkce
ve
Farsca
?iirler de yazan Huseyin Baykara'nın Turkce ?iirleri
Divan-ı Sultan Huseyin Mirza Baykara
adıyla yayımlanmı?tır.?iirlerinin bir bolumu de
Huseyn-i Baykara Divanı
'ndan Secmeler adı altında basılmı?tır.