한국   대만   중국   일본 
Gazan - Vikipedi ?ceri?e atla

Gazan

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
( Gazan Han sayfasından yonlendirildi)
Gazan Han
Gazan Han'ın (ortada) ?slam 'ı kabulu. ( Re?iduddin Fazlullah-ı Hemedani , Cami’ut-Tevarih 'ten)
?lhanlı hukumdarı
Hukum suresi 1295 - 1304
Once gelen Baydu
Sonra gelen Olcaytu
Do?um 11 Aralık 1271
Absukun, ?lhanlı Devleti
Olum 25 Mayıs 1304 (32 ya?ında)
Kazvin , ?lhanlı Devleti
Defin ?enb-i Gazan Kulliyesi, Tebriz
Tam adı
es-Sultanu’l-azam Gazan Mahmud Han bin Argun Han b. Abaka Han el-?lhani
Hanedan Borcigin
Babası Argun Han
Annesi Buluhan Hatun
Dini ?slam

Gazan Han veya Tatarların Hanı Kazaan (Mo?ol adıyla Gazan Han; Mo?olca : Газан, Хаан, Cince : 合贊 He Zan [1] ), d. 11 Aralık 1271 ? 25 Mayıs 1304), 1295-1304 yıllarında Mo?ol ?mparatorlu?unun ?ran 'daki ?lhanlı bolumunun 7. hukumdarıydı. Batı tarihcileri ona bazen Casanus veya Cassanus da derler. [2]

Hayat hikayesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gazan cocukken, babası Argun'un kollarında, atın uzerinde buyuk babası Abaka

Gazan, Argun Han ve Buluhan Hatun 'un o?ludur. Daha evvelki bir ?lhanlı hukumdarı olan Geyhatu'nun ye?eni ve devirerek yerini aldı?ı kendisinden evvelki hukumdar Baydu 'nın da kuzeniydi.

Gazan ve karde?i Olcaytu 'da, vaftiz edilmi? ve Hristiyan olarak yeti?mi?ti. [3] Kendisi Mo?ol imparatorlu?unda hakim din olan Budizm 'i de izlemi?tir.

Esas karısı olan Kokecin , ona Marko Polo tarafından Cin'den getirilmi?tir. 1291'de Kubilay Han , Mo?ol prensesi Kokecin'i evlendirilece?i ?lhan hukumdarı Argun Han'a goturmesini Marko'dan rica etti. Marko Polo Qanzhou 'dan yola cıkıp deniz yolu ile once Sumatra 'ya, oradan Hindistan uzerinden iran topraklarına gitti, nihayet 1293 veya 1294'te ?lhanlı ?mparatorlu?una vardı. Vardı?ında Argun Han olmu?, krallık Geyhatu tarafından yonetilmekteydi. Marko, Kokecin'i yeni ?lhan'a teslim etti. Gazan tahta cıkınca Prenses onunla evlendi.

Gazan Cince , Arapca , Mo?olca , Turkce , Farsca ve Tibetce dillerini biliyordu. [4] Batılılarla yakın ba?lar kurmu?tu, yuzlerce batılı maceracı onun hizmetinde calı?ıyordu. [5]

Dilbilim , ziraat , boya imalatı gibi konulara ilgi duyardı.

Musluman olu?u [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kendisinden evvel, ?lhanlılar 'ın Musluman co?unlu?u baskı altında ya?ıyordu. ?lhanlı yoneticiler geli?mekte olan Tibet Budizmi ve Diofizit 'i (Nestorianizm'i) te?vik ediyorlardı.

Gazan 1295'te, musluman Mo?ol Emiri Nevruz 'un deste?iyle kuzeni Baydu 'yu devirdi. [6] Yardımının kar?ılı?ı olarak Nevruz, Gazan'ı muslumanlı?ı kabul etmeye razı etti. ?slama girmesiyle beraber Gazan, adını Mahmud olarak de?i?tirdi. Ancak ce?itli kaynaklar musluman olmasına ra?men Mo?ol ?amanizmini surdurdu?unu ve Tengri 'ye taptı?ını belirtirler. Mo?ol ?amanların ?lhanlı ?mparatorlu?unda kalmalarına izin verilmi? ve nufuzları hem Gazan hem de onun halefi Olcaytu saltanatında devam etmi?, ama daha sonra gerilemeye yuz tutmu?lardır. [7]

?lhanlı hukumdarı Gazan Mahmud Han 'ın Haclılar ile Memlukler 'e kar?ı bir "Franco-Mo?ol ?ttifakı" olu?turmayı planlamı?, ama bunu askeri alanda uygulamayı hicbir zaman ba?aramamı?tı.

Mo?ollar’ın ?slamiyeti kabulu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana maddeler: Mo?ollar ve ?lhanlılar

?lhanlılar ’ın dorduncu sultanı olan Mahmud Gazan M. 1295 / H. 693 tarihinde ?lhanlılar tahtına oturdu. Onceleri Hulagu’nun yolunda yuruyen bu sultan Emir Nevruz’un sayesinde Musluman oldu. [8] [9] [10] [11] Hakanın ?slamiyeti kabulunde en onemli etkiyi “Kutb-ud-Din ?irazi” ile karde?i “Kemal’ed-Din ?irazi” yapmı?lardı. Mahmud Gazan’ın dokuz yıl suren saltanatı suresince ?ran’daki butun Mo?ollar ?slam dinine girdi.

?slamiyetin yayılmasındaki rolu ve hizmetleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

"Mahmud Gazan" hayatında Tebriz’in batısında kendisi icin bir turbe, fukaha icin medreseler, sufilere ait medreseler yaptırdı ve bunların imarı icin vakıflar ba?ladı. [12] Me?hur Kutb’ud-Din ?irazi, [13] Numam Tebrizi, [14] Vezir Hoca Re?id’ed-Din , [15] Burak Baba [16] [17] [18] Mevlana Celaleddin Rumi ’nin torunu Ulu Arif Celebi [19] gibi buyuk alim ve mutasavvıflara pek cok ihsanlarda bulunmu?tu. H. 701 / M. 1302 yılında vefat etti. [20]

Mo?ol Emiri Nevruz, ?slam'ı zorunlu kıldı ve her turlu di?er dini yasakladı. Hristiyan kiliseler , sinagoglar ve Budist pagodaları yakıp yıktırdı ve bu dinlerin din adamları oldurttu. Herkesi turban giymeye mecbur tutmaktaydı. Gazan ise bu zulumlere kar?ı cıktı. Bir ferman yayınlayıp Hristiyanları cizyeden muaf tuttu ve "Kimse dinini terk etmeyecek, Katolikler alı?ık oldukları ?ekilde ya?amaya devam edecekler," diye ilan etti. [21] Hristiyan Patrik Ucuncu Mar Yaballaha 'yı 1296'da eski gorevine geri iade etti. [22]

Gazan iktidarını peki?tirdikten sonra Nevruz'un taraftarlarını yakalattırdı ve oldurttu (Mart 1297) Nevruz kacmak zorunda kaldı, Herat valisinin yanına sı?ındı, ama vali tarafından Gazan'a teslim edildi ve ardından idam edildi. [23] Gazan, entrika cevirdi?inden ?uphelendi?i kumandan ve derebeylerini ?iddetle bastırarak egemenli?ini kurdu.

Gazan sonra ekonomiyi duzeltmek yeni kanunlar ilan etti. Talan, harac ve katliamları yasakladı. Bu kanunlara uymayanlar, koken ve mevkilerine bakılmaksızın a?ır cezalandırıldılar. Sava?lar nedeniyle ihmal edilmi? toprakların tekrar ekilmesi icin tarım yapmayanların toprakları ellerinden alındı, tarım yapacaklara toprak verildi. Mo?ollar daha yerle?ik bir duzene ba?ladılar. Gazan eski mo?ol kulturunun gelimesine izin vemi?, ?iilere de tolerans gostermi?tir. Tebriz 'de camii, medrese ve anıtlar yaptırmı?tır.

Anadolu'da halkın ezilip peri?an hale gelmesine sebebiyet vermesi neticesinde 1298'de Anadolu'da Sulemi? adlı Mo?ol valisi Gazan Han'a isyan etti. 50.000 tecrubeli askerden olu?mu? bir ordu olu?turdu. 1299'da Gazan'ın kumandanı Kutluk?ah gelip isyanı bastırdı. Bir yıl icinde Sulemi?'in muttefi?i Turkmenler kacmı?, Sulemi? ve yaverleri oldurulmu?tu. Bu ayaklanma Gazan'ı endi?elendirmi?ti, cunku kendisi Memlukler 'e kar?ı bir sefere hazırlanıyordu. Anadolu'nun deste?ini kazanmak icin Anadolu beylerine para basma hakkı verdi. Bu donemde Anadolu'nun tum darphaneleri ?lhanlı gumu? sikkeleri bastılar. [24]

Memluk seferleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gazan musluman olmasına ra?men Suriye'deki Musluman toprakları ele gecirmeye calı?mı?tır. Ortak du?maları olan Araplara kar?ı Avrupalılarla bir Franko-Mo?ol ittifakı kuran veya ittifak kurmaya calı?an Mo?ol liderlerden biri olmu?tur. Kendisine sadakat ilan etmi? olan Kilikya Ermeni Krallı?ı ve Gurcistan 'ın askerlerini zaten kullanabiliyordu. ?ttifakın planı, Gazan'ın birlikleri, Hristiyan askerleri ve Kıbrıs 'a ustlenmi? ?ovalyelerin duzenlenip Memlukler 'i yenmesi, sonra da Kudus 'un Hristiyanlara verilmesiydi. [25]

Mo?ollar 'ın (solda) 1299 Vadi el-Haznedar Muharebesi 'nde Memlukler (sa?da) uzerindeki zaferi.

Bu sava?lar 1299-1303 arasında gercekle?mi?, hava ?artları nedeniyle seferler kı? aylarına rastlatılmı?tır.

?ia nufuzu altına giren Mo?ollar’a Mısır’ın Turk asıllı Kolemen (Memluk) hukumdarının harb ilanı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gazan Mahmud Han’ın sarayına sızan ?iilerin hilafet makamına tekrar ?iileri getirme te?ebbuslerini o?renen Mısır hukumdarı Melik’un-Nasır Sultan Muhammed bin Kalavun H. 699 / M. 1300 tarihinde Mo?ollar ile kanlı bir harbe giri?ti. Halbuki Mısır, Fatımi halifelerinin yuzyıllar boyu ektikleri ?iilik tohumlarıyla unlenmi? bir ulkeydi ve butun bu muhitler mezheben hep ?ia taraftarlarından olu?maktaydılar.

Ayrıca bakınız: Kolemen , Memluk Sultanlı?ı , Nasır Muhammed bin Kalavun , Vadi el-Haznedar Muharebesi ve ?lhanlılar devrinde Aleviler

1300-1301 seferi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1299-1300 seferinde Gazan Halep 'i ele gecirdi. Mo?ollar ve muttefikleri Memlukler 'i Vadi el-Haznedar Muharebesi 'nde (23 veya 24 Aralık 1299) yendiler. Bir grup asker sonra ?am 'a gidip ?ehri ele gecirdiler (30 Aralık 1299 ile 6 Ocak 1300 arası bir tarihte). Sonra Gazan kuvvetlerini geri cekti, muhtemelen atlarını besleyebilmek icin. 1300-1301'de Mısır'a saldırmak uzere geri gelece?ini vadetti. [26] Geride 10.000 ki?ilik ufak bir birlik bıraktı, bunlar bir sure Suriye 'yi kontrolleri altında tuttular ama Memlukler Mayıs 1300'de geri gelince, cekilmek zorunda kaldılar. [27]

1300 Temmuzunda de Haclılar 16 kalyonluk kucuk bir filo kurup Mısır ve Suriye kıyılarına saldırılar duzenlediler. [28] [29] Filonun ba?ında Kıbrıs kralı Kuduslu 2. Henry , onun karde?i Tire Lordu Amalryc ve Gazan'ın elcisi vardı. Temmuz sonunda gemiler Kıbrısa geri dondu. [29]

1300-1301 seferi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1300 sonlarında gemiler Tortosa 'ya saldırmak icin geri geldiler. Ruada adasında Haclılar saldırıya hazırlanmak uzere Mo?olların gelmesini beklediler. Ama Gazan kotu hava ?artlarından dolayı gecikti ve Haclılar Kıbrıs'a geri donduler. Mo?ollar ?ubat 1301'de 60.000 ki?iyle vardıklarından Suriye'de birkac saldırı duzenlediler ama etkili olamadılar. [30] [31]

Levant 'ta Mo?ol harekatları, 1299 - 1300.

1301-1302 seferi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bir sonraki kı? saldırısı icin ortak bir operasyon yapma planları gene yapıldı. 1301'de Gazan Papa'ya bir mektup yollayıp asker, Kutsal Topraklar 'ın tekrar Frank olabilmesi icin rahip ve koyluler yollamasını ister. [30] Ancak 1301 sonunda Gazan'ın ordusu gelmez. Papa 1302/1303 saldırısı icin batılı askerlerin yollanaca?ını vadeder. Gazan cevaben, hazırlık yapmakta oldu?unu, bu defa bulu?maya kacırmamalarını, Memlukler 'in yenilmesinin en buyuk amacları oldu?unu belirtir. [32]

1302-1303 seferi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ruad'da konu?lanmı? olan kucuk bir Templar ?ovalye garnizonu 1302 eylulunde Memlukler 'in saldırısına u?radı ve teslim olmak zorunda kaldı. [33]

1303'te Mo?ollar 80.000 ki?ilik bir orduyla geldiler. Ruad'ın kaybedilmi? olmasından dolayı Kıbrıs'tan gelen haclılar Mo?ollara katılamadılar, sadece Suriye sınırında denizden saldırılar yaptılar. [34]

Ancak Mo?ol birlikleri ve Ermeni muttefikleri once Humus 'ta 30 Mart 1303'te, ardından Nisan 1303'te kesin bir ?ekilde ?akhab Muharebesi 'nde yenildiler. [35] Bu Mo?olların Suriye'ye son saldırısı olmu?tur. [36]

1303'te Gazan Mahmud Han, I. Edward 'a mektup yollayarak Memlukler 'e kar?ı yardımlarına kar?ılık olarak Kudus 'u onlara verece?i vaadini tekrarladı. [37] Ama 10 Mayıs 1304'te Gazan oldu ve Haclıların Kudus'u kolaylıkla ele gecirebilme du?leri de sona erdi.

Gazan Mahmud Han'dan sonra karde?i Olcaytu , daha sonra da Olcaytu 'nun o?lu Ebu Said Bahadır ve onun ardından da Olcaytu 'nun kızı Satıbey Hatun hukumdar oldular.

Batı etkisi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Tarihci Peter Jackson'a gore 13. yuzyılda Batı'da Mo?ollarla ilgili her ?eye buyuk bir ilgi vardı. ?talya'da pek cok yeni do?an cocu?a Mo?ol hukumdarlarının adları verilmi?ti: Can Grande (Buyuk Han), Argone ( Argun ), Alaone ( Hulagu ) veya Cassano (Gazan) sıkca gorulen adlardan olmu?tur.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ "合贊 - Pin1yin1.com" . Eri?im tarihi: 21 ?ubat 2009 .   [ olu/kırık ba?lantı ]
  2. ^ Schein, p. 806
  3. ^ "Ghazan had been baptized and raised a Christian", Richard Foltz, p.128
  4. ^ TDV ?slam Ansiklopedisi, cilt:13, sayfa:431
  5. ^ Roux, p.410
  6. ^ Jackson, p.170
  7. ^ Amitai, see Section VI?Ghazan, Islam and Mongol Tradition?Pg 9 and Section VII?Sufis and Shamans, Pg 34.
  8. ^ Tarih-i Vassaf .
  9. ^ Namık Kemal, Emir Nevruz .
  10. ^ Tezkere-i Devlet ?ah Semerkandi , Sayfa 213. (Bahri Abad’da oturan Necmuddin Kubra halifelerinden Sad’ed-Din Hamevi’nin o?lu me?hur “Sadr’ed-Din ?brahim,” Gazan’ın sarayına davet edildi. “Mahmud Gazan Han” bu alimin huzurunda Musluman olarak tasavvufa intisap etti.)
  11. ^ Habib’us-Siyer , Cilt 3, Sayfa 125. (Di?er bir yazar, bu ?ahsın “Sadr’ed-Din ?brahim” de?il de, ?eyh “Nur’ed-Din Keyli” halifelerinden “Hoca Sad’ed-Din Kutlu Halid Kazvini” oldu?unu ve aynı zamanda Gazan’ın yalnız kendisi de?il de butun ordusu ve maiyetiyle birlikte ?slama girdi?ini nakletmektedir.)
  12. ^ Tarih-i Vassaf , Cilt 3, Sayfa 382.
  13. ^ ( Anadolu Selcuklular devrinde un yapmı? hikmet ve felsefe alimlerindendi. Muin’ed-Din Pervane’nin Kayseri’deki medresesinde muderrislik yaptı.)
  14. ^ Tezkire-i Devlet ?ah , (Sa’di ?irazi ile aralarında bazı latifeler gecmi?tir. H. 713 / M. 1314 yılında vefat ederek Tebriz’de yaptırdı?ı hankahına defnedilmi?tir.)
  15. ^ Leclerc: Historie de la medecine arabe, 133. (Me?hur Cami’ut-Tevarih yazarıdır. Doktorluk ile ?lhanlı sarayına giren bir alimdi. Elli yıl ?lhanlılar ’a vezirlik yaptı. Gazan Han ve Olcaytu devirlerinde cok buyuk kutuphaneler yaptırdı. Butun servetini ilim muesseselerine harcadı. H. 718 / M. 1318 yılında katledildi.)
  16. ^ ?kd-ul’Cumman . [Basılmamı? olan bu eser yirmi uc ciltten mute?ekkil olup, hepsi Veliy’ud-Din Efendi Kutuphanesi’nde mevcuttur.]
  17. ^ Durer-ul’Kamine .
  18. ^ Hilmi Ziya, Mihrap , Cilt 2, Sayfa 441.(Burak Baba Risaleleri, Mulga Unkapanı Dergahındaki Kutuphane, ?stanbul, H. 853, Farsca, Mihrap mecmuasındaki tek nusha.)
  19. ^ Eflaki. ( Celaleddin Rumi ’nin o?lu Sultan Veled ’in ilk uc evladından tek hayatta kalanıdır. H. 719 yılında 49 ya?ında olmu?tur. Gazan Han Irak ? Acem seyahatinde kendisini ziyaret etmi?tir.)
  20. ^ ?ecere-i Ev?al-i Turkiye , Sayfa 170, Rıza Nur baskısı, ?stanbul.
  21. ^ Foltz, p.129
  22. ^ Roux, s.431
  23. ^ Roux, p.432
  24. ^ Reuven Amitai, Reuven Amitai-Preiss, David Morgan (1999). The Mongol Empire and Its Legacy . BRILL. s. 287.  
  25. ^ "The Trial of the Templars", Malcolm Barber, 2nd edition, page 22: "The aim was to link up with Ghazan, the Mongol Il-Khan of Persia, who had invited the Cypriots to participate in joint operations against the Mamluks".
  26. ^ Demurger, p.146
  27. ^ Demurger (s. 146, Fransızca): Memluklu ordusu guneye, Mısır'a gecildikten sonra Gazan Han komutasındaki ana Mo?ol ordusu da ?ubatta kuzeye cekildi. Suriye eyaletinin idaresi vali olarak atanan Mulay'a bırakıldı.
  28. ^ Demurger, p. 147
  29. ^ a b Schein, 1979, p. 811
  30. ^ a b Jean Richard, p.481
  31. ^ Demurger, say.147. Original: Guillame de Tyr (William of Tyre), Historia rerum in partibus transmarinis gestarum #620-622 1 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
  32. ^ A. Mostaert and F. W. Cleaves,. "Trois documents mongols des Archives secretes vaticanes", H.J AJ. xv,. 419-506 Journal of Semitic Studies 18 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
  33. ^ Demurger, p.156
  34. ^ Demurger, " Jacques de Molay ", p.158
  35. ^ Demurger, p. 158
  36. ^ Nicolle, p. 80
  37. ^ Encyclopedia Iranica article

Ba?vuru kitapları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Eski eserler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • Adh-Dhababi, Record of the Destruction of Damascus by the Mongols in 1299-1301 Ceviren:Joseph Somogyi. Kaynak: Ignace Goldziher Memorial Volume, Part 1, Online (?ngilizce ceviri).
  • Le Templier de Tyr (Sur'lu Giyom) (yakla?ık 1300). Chronicle du Templier de Tyr , Online 1 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (Fransizca Orijinal).

Modern eserler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Once gelen:
Baydu
(1295)
?lhanlılar ?mparatorlu?u
Hulagu Hanedanı
(1295 - 1304) 		Sonra gelen:
Muhammed Hudabende (Olcaytu)
(1304 - 1316)
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazan&oldid=32813652 " sayfasından alınmı?tır