Gallikanizm : Fransa’da, Papalık’ın dinsel alanda yetkilerini sınırlandıran, dunyevi iktidarını kabul etmeyen, kralın ve ona ba?lı yoneticilerin Papalık buyruklarına uyma yukumlulu?unu ortadan kaldıran, Kilise’nin devlet i?lerine karı?amayaca?ını ama kralın gerekti?i zaman Kilise’ye mudahale edebilece?ini savunan, Fransa’ya ozgu dinsel ve siyasal o?retilerin tumune verilen ad. ^[1]

Ortaca? Avrupa'sının idari yonetimindeki Kilise ve Papa otoritesi ile kral ve aristokrasi arasındaki mucadelenin sonucunda yeni yonetim bicimleri ara?tırılmaya ve bu yonde ce?itli filozof ve du?unurler tarafından farklı yakla?ımlar one surulmeye ba?lanmı?tı. Aforoz yetkileri, mulkiyet zenginli?i, vergi ba?ımsızlı?ı, dini egemenlik, siyasi otorite uzerinde hak sahibi olmak gibi vasıfları ile giderek artan Kilise baskıları sonucunda Avrupa milletleri, halk egemenli?ine dayanan cumhuriyet rejimi ile kral egemenli?ine dayanan monar?i rejimleri arasında tercihler yapmı?, zaman zaman bu rejimleri birbirlerine ustun tutarak ozde Kilise hegomanyasından kurtulmayı amaclamı?lardır.

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kilise'nin baskıcı du?unce hegomanyasından kurtulmayı amaclayan Avrupalı du?unurlerin arasında ozellikle Dante Alighieri (1265-1321) ve Ockhamlı William (o.1347) 'ın goru?leri toplum ve idari yapı uzerinde geni? etkilere yol acmı?tır. Ozellikle Ockhamlı William, Kilise’yi salt din adamlarının de?il, butun Hristiyanların toplamı olarak kabul ederek Kilise otoritesini sarsmı?tır. Dolayısıyla, iman konusunda papaya mutlak bir yetki vermek, “Kutsal Kitap’ın Hristiyanlara tanıdı?ı ozgurlu?u yok etmek, butun Hristiyanları kole konumuna indirgemek anlamına gelir.” du?uncesi ile kiliseye sınırlı bir dini yetki verilmesi gerekti?ini ifade etmi?tir. Ayrıca Ockhamlı William, devletin insanlar tarafından ve insanlar icin oldu?undan hareketle monar?inin uygun bir yonetim ?ekli oldu?unu dile getirmi? ve devleti yoneten kralın, kendisini olu?turan insanların hakları ile ozgurluklerini korumakla yukumlu oldu?unu soyleyerek halkın huzurunun onemini vurgulamı?tır. Halkın refahını ve ozgurlu?unu savunmayan baskıcı ve zalim bir krala kar?ı direnmenin me?rulu?unu dile getirerek, siyasi iktidarın temeline halkı yerle?tirme cabaları ile Kilise ve kral otoritesini sınırlandırmayı amaclamı?tır. Butun bu geli?meler sonunda, filozof ve aydınların goru?lerinin de etkisiyle Avrupa'da Kilise dini ve siyasi du?uncesine kar?ı ayaklanmalar ve ce?itli yeni fikirler ortaya cıkmaya ba?lamı?tır.

Yuz Yıl Sava?ları 'ndan sonra Avrupa'da yıpranan devlet otoriteleri, Kilise ozelinde Papalık tarafından tumuyle ele gecirilmesiyle birlikte artan baskıcı du?unce sistemine kar?ı, Avrupa devletleri kendi ulusal kiliselerini ve inanc sistemlerini kurma yolunu sectiler. ?ngiltere, Fransa ve Almanya gibi zamanın buyuk Avrupa devletlerinde ba?layan ulusal kiliseler in?a sureci, zamanla Hristiyanlı?ın icerisinde kendisine geni? yer buldu. 14. yuzyılın ba?larından itibaren VIII Papa Boniface'nin teokratik siyasi baskısına kar?ı ba?layan direni? hareketleri; Parisli Jean, Aegidius Colonna Romanus, Dubois, Viterbolu Jacobus gibi du?unurler e?li?inde krallık otoritesinin me?rulu?unu gostermek icin kullanıldı. Bu yazar ve du?unurler, krallık veya halk otoritesinin yonetimde tek soz sahibi olması gerekti?i fikrini, Papalık oteritesini savunanların kullandıkları argumanları kullanarak ifade ettiler. Krallı?ın do?rudan Tanrı tarafından verildi?ini ve rahiplerin burokrat olarak devlete boyun e?meleri gerekti?ini acıklayarak, Kilise otoritesi ve baskısından kurtulmayı amaclayan ce?itli goru?leri dile getirdiler. Padovalı Marsilius , bu du?unurlerin goru?lerinin daha da ilerisine giderek, Kilise otoritesine kar?ı halk otoritesi ve yasaları on plana cıkartıp, Kilise’nin daha do?rusu Papanın sahip oldu?u ileri surulen otoritesini curutmeye yonelen calı?maları ile zamanın otesinde bir yakla?ıma sahip oldu. ^[2]

Halkın yonetimde soz sahibi olmak istemesi ve kralın otoritesini ba?ka bir guc veya erkle payla?mak istememesi ile kısaca ifade edilebilecek olan amac birlikteli?i, sonunda Kilise otoritesine kar?ı itiraz ve cıkı?ların olması fikrini do?urur. Papalık ve tek kilise anlayı?ına kar?ı yo?unla?an itirazlar neticesinde ulusal inanc birliktelikleri olu?maya ba?lar. Bu konuda en buyuk atılım Fransa’da gercekle?ir. Kendi cevresinde ulusal birlikteli?i ve halk deste?ini sa?layan ve boylece ulusal iktidarını guclendiren VII. Charles (1403-1461), Fransa Krallı?ı’nı Gallikanizm diye bilinen dinsel ve siyasal o?retiyle donatarak ulusal kiliselerin in?a surecini ba?latır.

Du?unce yapısı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gallikanizm, modern anlamda kral ve hukumdarların otoritesinin ya da devlet hukumet otoritesinin temsil etti?i populer sivil otoritenin Katolik Kilisesi uzerinde Papa'nın otoritesi ile kar?ıla?tırılabilir oldu?una dair inanctır. Gallikanizm, ultramontanizmin bir reddi; Bu, Anglikanizmin bir bicimini andırıyor gibi gorunse de, farklı bir bicimde Papa'nın otoritesini reddetmeksizin, Kral otoritesine (e?itler arasında birinci) kar?ı Kilise otoritesini Kral'a nisbetle a?a?ıya indiren yapısıyla tanınmaktadır. Bu nedenle Fransa, Gallikanizm sayesinde Roma Kilisesi’nden tumuyle kopmadan kendi “reform”unu gercekle?tirip bir bakıma ulusal Katolik Kilisesi’ni Gallikanizmle kurmu? oldu.

Gallikanizm ile resmile?en Hristiyanlıktaki ayrılık surecleri, dini anlamda inanc sistemlerinin de yerelle?mesine yol acmı? ve bu sayede kutsal metinlerin ce?itli aydınlar ve din adamlarının eliyle milli amaclar do?rultusunda yeniden yorumlanarak Hristiyanlık inancının aslından daha da uzakla?masını hızlandırmı?tır. Hristiyanlıktaki ayrılıkcı mezhep ve du?unceleri, inanc sistemlerinin farkkılı?ından ziyade tarihsel surec icindeki konumları baz alınarak, ekonomik ve siyasi anlamları e?li?inde de?erlendirmek daha do?ru bir yakla?ım olacaktır.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]