- Buyuk G harfi ile sembolize edilen
kutlecekim sabiti
ile karı?tırılmamalıdır.
Duz ve yatı?sız ucu?ta
ta?ıma
kuvveti a?ırlı?a e?ittir (L=W). 60° yatı?lı ufki donu?te gerekli olan ta?ıma, a?ırlı?ın 2 katıdır (L=2W). Pilot bu durumda 2g'ye maruz kalır.
[1]
Yatı? arttıkca g kuvveti de artar. ?ekildeki gibi dikey duzlemde dengede olan bir uca?ın cekti?i G kuvveti, a?ırlı?ının yatı? acısının
kosinusune
bolumudur.
g kuvveti
(?ngilizce: g-force), bir
kutleye
belirli bir durumda etki eden
hızlanma
(akselerasyon).
[2]
?ngilizce
gravitational
(kutlecekimsel) sozcu?unden gelen g kuvveti adı aslında bir misnomerdir (hatalı adlandırma) zira
kutlecekimini
de?il hızlanmayı belirtir.
[2]
Duz bir hatta sabit hızla ilerleyen veya hareketsiz duran bir cisme etki eden g kuvveti +1'dir.
[3]
g kuvveti serbest hareket eden bir nesnenin maruz kaldı?ı "kutlecekimsel olmayan" kuvvetlerin
vektorel
toplamıdır. Kutlecekiminden kaynaklanmayan hızlanmalara "gercek ivme" denir ve g kuvveti hesaplanırken sadece bunlar kullanılır. g kuvveti arttıkca nesne uzerindeki gerilim artar. Yuksek seviyelere ula?tı?ında g kuvvetlerinin etkileri yıkıcı sonuclar do?urabilir.
Vucuda etki eden g arttıkca ba? donmesi ve a?ırla?ma gibi ho? olmayan etkiler gorulur. Bu nedenle orne?in
lunapark
oyuncakları 4 g'yi gecmezler.
[
kaynak belirtilmeli
]
Normal eksen, vucudun tam ortasında ba?tan aya?a do?ru gecen hayali eksendir. Dunya uzerinde ayakta dururken normal eksen yeryuzu ile dik acı yapar. Ancak orne?in yatı?lı bir ucu?ta normal eksen yere dik de?ildir.
Pozitif g normal eksende yukarıdan a?a?ıya do?ru etki eden g kuvvetidir. Normal gunluk faaliyetler esnasında maruz kalınan g kuvveti pozitif 1 g'dir. Bu oranın orne?in 2 g'ye cıkması durumunda insan vucuduna etki eden kuvvet ikiye katlanır ve her g artı?ında maruz kalınan g de aynı oranda artar.
Normal (dikey) eksendeki +4 g'den yuksek g'lerde kan beyinden a?a?ıya do?ru hareket eder. Buna ba?lı
oksijen
yetersizli?i gorme kaybına ve daha ileri a?amalarda da oncelikle greyout'a (goru?un kısmi kararması) ve son olarak da blackout'a (bilinc kaybı) neden olur.
[1]
Negatif g pozitif g'nin aksi istikamette (ayaklardan ba?a do?ru) etki eden g kuvvetidir. Orne?in ucu? esnasında pilot
lovyeyi
aniden ileri hareket ettirip bu ?ekilde muhafaza ederse vucudundaki kan hızla ba?a do?ru hareket eder. A?ırı negatif g durumunda alt goz kapakları yukarı do?ru hareket eder ve redout (goru?un kırmızıla?ması) durumu ortaya cıkar.
[1]
?nsanın pozitif g limiti 9-10'lara kadar varsa da negatifte bu -3, -3,5 civarındadır.
[
kaynak belirtilmeli
]
Pozitif 1 g'yi yenecek kadar negatif g uygulandı?ında sıfır g durumu ortaya cıkar.
[
kaynak belirtilmeli
]
Av uca?ı
ve
aerobasi
pilotları g kuvvetinin etkisini azaltmak amacıyla
g suit
(g kıyafeti) denen ozel kıyafetler giyer. Bu kıyafet ?i?erek yuksek g kuvvetinin etkisiyle beyinden ayaklara do?ru hareket eden kanı yava?latma amaclıdır ve bu yolla pilotun bayılma ihtimali azaltılmı? olur. g suit +3 g'ye kadar tolerans sa?lar. Pilot manevra esnasında nefes alı?ını 3-4 saniyelik kesitler halinde yapar ve oksuru?e yakın bir tazyikle dı?arı verir. Boylece ic basınc yaratarak dı? basıncın etkisini hafifletir. Pilotun karın ve go?us kaslarının guclu olması g toleransını artırır. g suit ve nefes takti?i ile pilotlar yuksek g'lere tahammul edebilmektedirler.
[
kaynak belirtilmeli
]
Top fuel drag yarı?larında araclar cok kısa surede yuksek suratlere ula?ırlar. Bu durumda yarı?cılar 5 g'yi gecen g kuvvetlerine maruz kalabilirler.
[
kaynak belirtilmeli
]
Vucuda onden arkaya (veya tam tersi) ?ekilde etki eden g kuvvetidir. Otomobil yarı?cılarının ve kalkı? esnasında astronotların maruz kaldı?ı g kuvveti bu kategoridedir.
Uzaya fırlatılan bir roketin icindeki astronotlar 5 g'ye maruz kalırlar. Donu?te ise bu oran iki katına cıkmakta yani astronotlara 10 g'lik bir kuvvet uygulanmaktadır.
[
kaynak belirtilmeli
]
- Godwin, Peter, David Robson. ''
The Air Pilot's Manual 6: Human Factors & Pilot Performance.
'' 3. baskı. Cranfield. Aviation Theory Centre, 2006.