| GNU Ozgur Belgeleme Lisansı
|
|---|
 GNU FDL belirtkesi
|
| Yazar
| Ozgur Yazılım Vakfı
|
|---|
| Surum
| 1.3
|
|---|
| Yayımcı
| Ozgur Yazılım Vakfı
|
|---|
| Yayım tarihi
| Son surumu
:
3 Kasım 2008
|
|---|
| DFSG
uyumlu
| Evet
|
|---|
| FSF
onaylı
| Evet
|
|---|
| GPL
uyumlu
| Hayır
|
|---|
| Copyleft
| Evet
|
|---|
GNU Ozgur Belgeleme Lisansı
(
GNU FDL
veya basitce
GFDL
),
GNU
projesi icin
Ozgur Yazılım Vakfı
(FSF) tarafından tasarlanmı? bir lisans modelidir.
GNU GPL
'nin acık icerik kar?ılı?ıdır. Lisansın mevcut son surumu 1.3 olup, resmi metni
www.gnu.org/copyleft/fdl.html
adresinde bulunabilir.
Lisans; el kitapları, ders kitapları ve di?er kaynak ve yol gosterici materyaller icin tasarlanmı?tır. Ancak, konusu ne olursa olsun herhangi bir ders temelli calı?ma icin kullanılabilir. Materyalin herhangi bir kopyasının, de?i?tirilmi? dahi olsa, aynı lisansı ta?ımasını ?art ko?ar. Bu kopyalar satılabilir ancak e?er cok miktarda kopya uretilirse, daha sonra duzenlenebilecek (de?i?tirilebilecek) bir bicemde olmalıdır.
Lisans, herhangi bir "Belge"yi belgeye eklemlenmemi?, fakat on materyal veya ek olarak var olan "?kincil Bolumler"den acık olarak ayırır. ?kincil bolumler konuyla yazarın ya da yayımcının ili?kisine de?inen bilgiler icerebilir ancak kendi ile ilgili hicbir bilgi icermemelidir. Belgenin kendi de tamamen de?i?tirilebilir ve gerekli bicimde
GNU Genel Kamu Lisansı
'na denk olan (fakat her iki yonden de onunla ba?da?mayan) bir lisans kapsamında oldu?undan, ikincil bolumlerin bazıları, daha onceki yazarların katkılarına uygun olması icin daha onceden tasarlanan birtakım sınırlamalara sahiptir.
Ozellikle, daha onceki surumlerin yazarları kabul edilmelidir ve orijinal yazar tarafından belirlenen birtakım "de?i?mez bolumler" ve onun konuyu ele alı?ı de?i?tirilemeyebilir. E?er materyal de?i?tirildiyse, (onceki yazarlar ba?lı?ın korunması iznini vermemi?se) ba?lı?ı da de?i?tirilmelidir. Lisans aynı zamanda, "Tarihce", "Kabuller", "Katkılar" ve "Onaylar" bolumlerinin oldu?u kadar ders kitabının on-kapak ve arka-kapaklarının ele alınmasıyla ilgili ko?ullara da sahiptir.
Ticari olarak tekrar da?ıtımı yasak olan materyaller
, genellikle GFDL-lisanslı bir belgede kullanılamaz. Orne?in bir
Vikipedi
makalesi buna guzel bir ornektir, cunku lisans ticari tekrar-kullanmayı dı?lamamaktadır. Ancak bazı ozel durumlarda, ticari tekrar-kullanmalar
adil kullanım
(fair use) kapsamında de?erlendirilebilir. Bu durumda bu tur materyaller, e?er bu adil kullanım butun potansiyel sonraki kullanımları da kapsıyorsa, GFDL altında lisanslanmak zorunda de?ildir. Bu tur serbest ve ticari adil kullanımın guzel bir orne?i
parody
dir.
Pek cok insan ve gruplar, ozellikle de (
Debian Ozgur Yazılım Yonergeleri
'ye dayanan)
Debian
projesi, GFDL'yi ozgur-olmayan bir lisans olarak gormektedir. Bunun nedenleri, GFDL'nin de?i?tirilemeyen veya kaldırılamayan "de?i?tirilmez" metne izin vermesi ve gecerli kullanımları da etkileyen
dijital hakların yonetimi
(DRM) sistemlerine kar?ı olan yasaklarıdır.
(
Creative Commons
lisansı gibi) alternatif lisanslar kullanılmasını oneren bazı ele?tirilerle birlikte, GNU FDL'ye hatta GNU GPL'ye yonelik bir dizi itiraz getirilmi?tir. Debian projesinin itirazlarının detaylarını iceren
[1]
ve
Nathanael Nerode'un itirazlarını ozetledi?i
[2]
sayfaları vardır. GFDL'ye kar?ı sıkca kullanılan argumanlar ?unlardan olu?maktadır:
Genel DRM (Dijital Haklar Yonetimi) hukumleri
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
GNU FDL a?a?ıdaki cumleleri icerir.
- Okumayı veya yaptı?ınız ya da da?ıttı?ınız kopyaların daha sonra kopyalanmasını kontrol edemez ya da engelleyici teknik onlemler kullanamazsınız.
Bu dile yonelik bir ele?tiri cok geni? bir ifade olmasıdır, cunku yapılan ancak da?ıtılmayan ozel kopyalara da uygulanır. Bu demektir ki, 'yaptı?ınız' dokuman kopyalarını bir ozel dosya formatında veya ?ifreleme kullanarak saklamanıza izin verilmez.
Richard Stallman
[3]
yukarıdaki cumle hakkındaki goru?leri ve
debian-legal
e-posta listesi:
"Bu demektir ki, kopyaların sahiplili?ini sınırlamak icin DRM sistemleri altında yayımlayamazsınız. Kendi kopyanızın dosya eri?im kontrolu veya ?ifrelemenin kullanımına gonderme yapmamanız gerekir. Avukatlarımla goru?up bu cumlenin daha acık bicimde ifade edilmesinin gerekli olup olmadı?ına bakaca?ım."
GNU FDL, GPL'nin her iki yonuyle de ba?da?maz: yani GNU FDL materyali bir GPL programına konulamaz ve bir GNU programından alınan metin GFDL'ye konulamaz. Bu nedenle, kod ornekleri genelde cift-yonlu lisanslanır ki dokumantasyonda gorunebilsinler.
Bu lisans altındaki bir dokumanın cıktısını alırken GNU FDL ?unların yapılmasını da ister: "bu Lisans, telif hakkı ikazı ve Dokumana bu Lisans uygulanmaktadır diyen bir lisans uyarısı, butun sayfalarda yer almalıdır". Bunun manası, e?er Wikipedia'daki bir makalenin cıktısını alıyorsanız, buna aynı zamanda bir telif hakkı ikazı ve GNU FDL'nin fiziki bir cıktısını eklemelisiniz.
FDL, 1999'un sonuna do?ru goru? alınmak uzere taslak halinde cıkarılmı?tır. Duzeltmelerden sonra, surum 1.1
Mart 2000
'de, surum 1.2
Kasım 2002
'de yayımlanmı?tır. Belge daha sonra 1.3 surumune 3 Kasım 2008 tarihinde gecmi?tir. Bu yeni surum eski surume eklenen ve GPL lisansının 3. surumu ile uygun olmasını sa?layan bazı duzenlemelere ve GFDL'den Creative Commons lisansına goce izin vermektedir. Buna gore ilk defa bir "cok sayıda kullanıcı tarafından yaratılan sitelerde" GFDL lisansı ile yayınlanan ya da 1 Kasım 2008 tarihinden once ba?ka bir yer de ilk defa yayınlanıp da bu tip sitelere aktarılan metinler hakkında e?er o "cok sayıda kullanıcı tarafından yaratılan web sitesinin" istemesi durumunda 1 A?ustos 2009'a kadar tum bu dokumanlar CC-BY-SA lisansına goc ettirilebilecektir.
?cinde de?i?tirilemez metin bulunan ya da kapak yazısı zorunlu tutulan GFDL lisanslı bu belgeler bu goc izninin dı?ında tutulmu?tur.
Bunların bir kısmı, GNU FDL'den ba?ımsız olarak geli?tirilmi?tir, di?erleri ise GNU FDL'deki algılanan kusurlara kar?ılık olarak geli?tirilmi?tir.
GFDL'nin uygunlu?unu tartı?an kaynaklar:
|
|---|
| Tarihce
| | |
|---|
| Lisanslar
| |
|---|
| Yazılım
| |
|---|
| Sozculer
| |
|---|
| Di?er konular
| |
|---|