Mısır Seferi
, 1798-1801 yılları arasında Fransa'nın Mısır ve do?u ticaret yolları uzerinde ustunluk elde etme amacıyla surdurdu?u askeri sefer;
1798-1802 Osmanlı-Fransız Sava?ı
ve
?kinci Koalisyon Sava?ı
'nda evre.
Mısır Seferi, donemin Fransa hukumetinin giri?imiyle gundeme gelmi?tir. Sefer, bu donemde Fransa ve Buyuk Britanya arasındaki mucadele ba?lamı cercevesinde de?erlendirilebilir. 1796-1797 arasında ?talya'da Fransa lehine ba?arılı bir askeri sefer yurutmu? olan General
Napolyon Bonapart
, 1797'de Fransa'ya donmu?tu. ?ubat 1798'de donemin Fransa hukumeti, Buyuk Britanya'nın Fransa tarafından i?gal edilmesi yonundeki planını General Bonapart'a iletti. Bonapart, yaptı?ı stratejik de?erlendirmeler sonrasında bu planın gercekci olmadı?ı sonucuna vardı ve dı?i?leri bakanı
Charles Maurice de Talleyrand-Perigord
'un da onerisiyle, hukumete Mısır'ın i?galini onerdi. Bu ?ekilde,
Osmanlı ?mparatorlu?u
'nun bir vilayeti olan Mısır'ın ele gecirilmesiyle
Buyuk Britanya
'nın Mısır ve do?u ticaret yolları uzerindeki etkisinin ortadan kaldırılması ve
Uzak Do?u
eri?iminin engellenmesi amaclanıyordu. Ayrıca seferin Fransa'nın
Akdeniz
ticaretinin Buyuk Britanya rekabeti kar?ısında guvenceye alınmasına da hizmet etmesi amaclanmı?tı. Mevcut yonetim, bir bakıma ?talya Seferi sonrasında kamuoyunca cok takdir edilen Napolyon Bonapart'ı Fransa'dan uzakla?tırmak icin oneriye ilgi gostermi?ti.
Fransız donanması Guney Fransa'nın
Toulon
limanından 19 Mayıs 1798 tarihinde ayrıldı. Seferi haber alan Buyuk Britanya hukumeti,
Akdeniz
'de devriye gezen Britanya donanmasına Fransa donanmasının durdurulması emrini verdi. Amiral
Horatio Nelson
komutasındaki Britanya donanması, Fransız donanmasının 9 Haziran tarihinde Malta adasını istila etmesine engel olamadı. 1 Temmuz'da Fransız birlikleri
?skenderiye
limanında
Mısır
topraklarına ayak bastı.
Piramitler Muharebesi'ni resmeden tablo.
Napolyon Bonapart komutasındaki 12 bin ki?ilik Fransa ordusu,
Piramitler Muharebesi
'nde 30 bin ki?ilik Osmanlı ordusunu yenilgiye u?rattı. Turk ordusunun yalnızca 3500 ki?ilik duzenli yeniceri birli?i vardı; geri kalan birlikler eyalet askerleri ve Arap a?iretlerinden toplanmı?tı. Modern Fransız ordusu kar?ısında yeniceri sistemi ancak bir saat dayanabildi. Daha uzun menzilli olan ve daha isabetli atı? yapabilen Fransız topcuları kar?ısında Osmanlı topcuları etkili olamadı. Fransız topcu bataryaları,
Memluk
gelene?ini izleyen suvari birliklerini da?ıttı, Osmanlı piyade kuvvetleri de benzer nedenlerle ba?arılı olamadı. Bonapart, askerlerini yuzleri dı?a donuk olarak kare duzeninde dizmi?, karenin ic bo?lu?una topcu bataryalarını yerle?tirmi?ti. Boylece topcu bataryaları her yonde atı? yapabilecek ama piyadenin yuksek atı? gucuyle guvende olacak ?ekilde yerle?tirilmi?ti. Sonucta Osmanlı ordusu 7 bin kayıp verdi ve tamamen da?ıldı.
Nil Muharebesi sırasında patlayan Fransız gemisi
L'Orient
'i resmeden tablo.
Nelson komutasındaki Britanya donanması 1 A?ustos 1798 tarihinde
Abukir
koyunda demirlemi? olan Fransız donanmasına saldırdı; bu ?ekilde ba?layan
Nil Muharebesi
’nde Britanya donanması parlak bir zafer kazandı. Nil Sava?ı, Abukir Deniz Muharebesi olarak da adlandırılmaktadır. Muharebe sonrasında, 2 Eylul 1798 tarihinde Osmanlı ?mparatorlu?u
Fransa
'ya sava? ilan etti.
Bonapart, Nil Sava?ı'nın ardından
Kahire
'ye ilerledi. Kahire'yle birlikte tum Mısır'a hakim olan Fransa, Osmanlı sarayı ile surtu?me icinde olan Memluk beylerini tasfiye etmek, sulama projeleri, okul ve hastane in?asına giri?mek gibi duzenlemelere ba?ladı. Yanında goturdu?u bir bilim heyeti de derhal arkeolojik kazılara ve bilimsel ara?tırmalara giri?ti. Aynı zamanda Akdeniz'le
Kızıl Deniz
'i birbirine ba?layacak bir suyolu kazılması konusunda fizibilite calı?maları ba?latıldı.
Ancak soz konusu in?a i?lerinde kullanılmak uzere bircok antik kalıntının ta?ları sokuldu. Bu yıkım sırasında bir rastlantı olarak bulunan
Rosetta Ta?ı
, Antik Mısır Hiyerogliflerinin cozulmesini sa?layacak olan temel belgedir.
Bu noktada sava? bir acmaza donu?mu?tu. Fransa Cumhuriyeti Mısır'ı ele gecirmi?ti, fakat donanmanın yok olması nedeniyle Mısır ve Fransa arasındaki ba?lantı kurulamıyordu. Bu yuzden Bonapart komutasındaki ordu sava?ın devam etmesi icin gereken lojistik ve askeri deste?i de alamıyordu. Britanya donanması da denizlere hakim olmasına ra?men donanmalarının Mısır onunde konu?lanmı? olmasından dolayı Fransız ordusunu Mısırdan cıkartacak kara ordusunu Britanya'dan getiremiyorlardı. Bu acmazın farkında olan Bonapart Mısır'a kara yonunden gelebilecek tehditleri engellemek icin Suriye'ye do?ru harekete gecti. Ordularını
Filistin
yonunde yuruyu?e kaldırarak Osmanlı ?mparatorlu?u uzerine yurumeye ba?ladı.
Osmanlı eyalet ordusu 18 Mart 1799 tarihinde kucuk bir liman kenti olan
Akka
onlerine toplanmı?tı. Akka kalesinde konu?lanan
Cezzar Ahmet Pa?a
komutasındaki Osmanlı kuvvetleri 1200 kadar yeniceri, 2.500 bin suvari ve 20 bin duzensiz Arap sava?cısını iceriyordu. 25.000 ki?ilik Osmanlı ordusu 12.000 ki?ilik Fransız ordusu kar?ısında uste uste ma?lubiyet aldı. Fakat bir hafta sonra
III.Selim
'in modern tarzda e?itilmi? ve Britanya tarafından silahlandırılmı? yeni Nizam-ı Cedit ordusu 8 bin 500 ki?i mevcudiyeti ile Akka onlerine geldi. Bundan sonra gece gunduz surdurulen topcu ate?i ve art arda giri?ilen taarruzlar Akka savunmasında bir gedik acamadı. Bonapart, 21 Mayıs tarihinde ku?atmayı kaldırıp Kahire’ye cekildi. Mısır'daki ılımlı i?gal tutumu, Fransız ordularının
Filistin
yonunde ilerlemeleriyle bozulmu?tur. Akka’dan cekilirken sava? esirlerinin oldurulmesi, yerli halk uzerindeki mali yukumluluklerin arttırılması, bir sure sonra isyanlara yol acacaktır.
Bonapart, Akka yenilgisini takiben Kahire'ye dondukten kısa bir sure sonra 1 A?ustos 1799 tarihinde Abukir Muharebesi'nde Osmanlı ordusunu yenilgiye u?rattı. Bu olaydan kısa bir sure sonra Fransa'daki siyasi bunalımı haber aldı ve 3 bin Fransız askerini Mısır’da bırakarak Fransa'ya dondu. 23 A?ustos 1799'da Fransa'ya ula?tı ve 9 Kasım tarihinde bir hukumet darbesiyle "Konsul" unvanı alarak ba?a gecti.
Bonapart'ın donu?unden sonra Mısır'da konu?lanmı? olan Fransa kuvvetlerinin komutası General Jean-Baptiste Kleber'e gecti. Kleber Osmanlı ?mparatorlu?u ile 24 Ocak 1800 tarihinde
El-Ari? Sozle?mesi
'ni imzaladı, bu sozle?menin hukumleri uyarınca Fransa kuvvetleri Mısır'dan cekilecekti. Ancak Osmanlı ?mparatorlu?u'nun muttefiki konumunda olan Britanya bu sozle?meyi imzalamayı reddetti. Britanya deste?iyle Osmanlı ordusu Fransa kuvvetlerine saldırdı. 20 Mart 1800 tarihinde Osmanlı ve Fransa orduları arasında yapılan Heliopolis muharebesini Fransa kazandı. Kleber komutasındaki ordu Kahire'ye dondu. Ancak ordunun tutumu Mısır halkının tepkisini cekmeye ba?lamı?tı. Kleber'in 14 Haziran 1800'de Suriyeli bir o?renci tarafından oldurulmesinden sonra Mısır kuvvetlerinin komutası General
Jacques de Menou
'ya gecti. Menou komutasındaki Fransa ordusu 21 Mart 1801'de Abukir'de yapılan muharebede Britanya kuvvetleri kar?ısında yenik du?tu. 27 Haziran 1801 tarihinde Fransa birliklerinin
Mısır
'dan geri cekilmesini duzenleyen bir sozle?me imzalandı. 9 Ekim 1801'de imzalanan
Paris Barı? Senedi
ile iki devlet arasındaki barı?ın ?artlarını ortaya koyuyordu. Osmanlı ?mparatorlu?u ve Fransa arasındaki nihai barı? antla?ması niteli?indeki
Paris Antla?ması
25 Haziran 1802'de imzalandı.
Napolyon'u
Buyuk Gize Sfenksi
'nin onunde resmeden tablo.
Mısır Seferi'nde Fransa Mısır'ı ele gecirmi?, ancak onu elde tutmayı ba?aramamı?tır. Mısır Seferi her ne kadar Fransa acısından ba?arısızlıkla sonuclanan bir sefer de olsa, cok daha ciddi bir sonuca i?aret etmektedir. Buyuk Britanya'nın denizlerdeki hakimiyeti, Fransa'yı Kıta Avrupası'nda kalmak durumunda bırakmı?tır. Fransa'nın deniza?ırı seferlere giri?mek konusunda yeterli olamayan bir donanmaya sahip oldu?u ortaya cıkmı?tır. Fransa'nın Kuzey Amerika'daki Louisiana kolonisini 1803 yılında
Amerika Birle?ik Devletleri
'ne satması da bu donemde Fransa'nın dı? politikasının deniza?ırı perspektiften vazgecmesinin bir gostergesi olarak de?erlendirilebilir.