Finansal kriz
veya
ekonomik kriz
, terimi finansal kurulu?lar ya da mal varlıklarının buyuk bir bolumunun aniden de?erini kaybetmesi gibi ce?itli durumlar icin kabul gormu? bir terimdir. 19. yuzyıldaki ve 20. yuzyılın ba?ındaki bircok finansal kriz, banka panikleri ve bu paniklerle birlikte
ekonomik durgunlukların
rastla?ması ile ilgilidir. Finansal kriz olarak isimlendirilen di?er durumlar genelde
borsa coku?lerinden
ve di?er
ekonomik balonlardan
,
nakit para krizlerinden
ve hukumetlerin ekonomik yukumluluklerini yerine getirmemesinden patlak verir.
[1]
[2]
Finansal krizler, direkt olarak ka?ıt uzerindeki varlı?ın kaybı sonucunu do?urur. Onlar, ekonomik durgunluklar ya da depresyonlarla devam etmedikce gercek ekonomiye direkt olarak etki etmezler.
Literaturde finansal krizle ilgili bircok farklı tanım bulunmaktadır. Mishkin’e (1996) gore, “finansal kriz; finansal piyasaların ters secim ve ahlaki tehlike (moral hazard) sorunlarının gittikce kotule?mesi nedeniyle, fonların en uretken yatırım olanaklarına kanalize edilememesi sonucu ortaya cıkan do?rusal olmayan bozulmadır.”
Finansal kriz terimi, genellikle, bazı finansal kurum veya varlıkların aniden de-?erlerinin buyuk bir kısmını kaybetti?i ce?itli durumlar icin kullanılır. Goldsmith (1982) finansal krizi, “finansal gostergelerin tumunun veya co?unun ? kısa vadeli faizler ile hisse senedi, gayrimenkul, arsa gibi varlıkların fiyatları, ticari iflaslar ve finansal ku-rumların ba?arısızlıkları - keskin, kısa ve ultra - dongusel bicimde bozulması” olarak tanımlamaktadır.
Finansal kriz, kısa vadeli faiz oranları, varlık fiyatları, odemelerin bozulması ve ?irketlerin batması ile finansal kurumların iflası gibi finansal gostergelerin tumunun veya co?unlu?unun ani, keskin ve acık bir bicimde bozulması veya konjonkturun tepe noktasındaki donu?un temel bir unsuru ve onceki geni?lemenin kacınılmaz bir sonucu olarak da tanımlanmı?tır (Klein, 1947).
Ondokuzuncu yuzyılda ve yirminci yuzyılın ba?larında, bircok finansal kriz, bankacılık krizleri biciminde meydana gelmi? ve ekonomik gerileme donemleri ya?an-mı?tır. Ayrıca, borsa coku?leri ve ekonomideki “balonların patlaması” ile doviz krizleri de finansal krizler arasında yer almaktadır (Kindleberger and Aliber, 2005).
Kaminsky, Lizardo ve Reinhart (1998), finansal krizlerin en onemli nedenlerinden birinin ani hucumlar nedeniyle doviz kurunun a?ırı de?er kaybı, doviz rezervlerinde buyuk miktarda meydana gelen du?u?ler veya bu ikisinin bile?imi oldu?u goru?unu savunmaktadırlar.
Bankacılık krizleri, para piyasası ve doviz piyasası krizleri, odemeler dengesi krizleri, balonlar ve borsa krizleri genel olarak finansal kriz kapsamında incelenmektedir.
[3]
Bircok ekonomist finansal krizlerin nasıl geli?ti?i ve onların nasıl onlenebilece?ine dair teklifler sundu. Bununla beraber, finansal krizlerin dunya capında duzenli olarak ortaya cıktı?ına dair kucuk bir fikir birli?i vardır.
Ekonomik faaliyetlerinden ba?lamasından itibaren ce?itli ulkelerde donem donem cıkan krizler ulkeleri sadece ekonomik olarak de?il sosyal acılardan da zor durumda bırakabilmektedir. Genel olarak ekonomilerde kar?ıla?ılan ba?lıca kriz turleri ise ?unlardır:
- Para Krizleri
- Doviz Krizleri
- Bankacılık Krizleri
- Dı? Borc Krizleri
[4]
- ^
Charles P. Kindleberger and Robert Aliber (2005),
Manias, Panics, and Crashes: A History of Financial Crises
, 5th ed. Wiley,
ISBN 0-471-46714-6
.
- ^
Luc Laeven and Fabian Valencia (2008),
'Systemic banking crises: a new database'
14 Nisan 2011 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.. International Monetary Fund Working Paper 08/224.
- ^
Murat Kaykusuz, Gecmi?ten Gunumuze Finansal Krizler (1619-2014), Ekin Basım Yayın Da?ıtım, 2014.
- ^
Adem Yılmaz, 2015, s306