한국   대만   중국   일본 
Eskimo halkları - Vikipedi ?ceri?e atla

Eskimo halkları

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Eskimolar
?nuit halklarından bir ?nyupik ailesi, Noatak, Alaska, 1930
Yupik halklarından kuzgun maskeli bir erkek Nunivak Cupi?i, Alaska, 1929
Onemli nufusa sahip bolgeler
Gronland , ABD , Kanada , Rusya
Diller
?nuit dilleri , Eskimo - Aleut dilleri , Rusca , Danca
Din
Hristiyanlık ( Katolik , Ortodoks , Protestan , Anglikan ), ?amanizm , ?nuit Dini
?lgili etnik gruplar
Aleut , Yupik
Cadır

Eskimolar ya da ?nuit ve Yupikler , Arktik bolgedeki dort ulkeye da?ılmı? olarak, Do?u Sibirya , Alaska , Kanada ve Gronland 'da ya?ayan ve Eskimo - Aleut dillerini konu?an Eskimo - Aleut halklarının en buyuk grubunu olu?turan avcı ve toplayıcı halk.

Yupik ve ?nuit olmak uzere iki ana gruba ayrılırlar. Sirenik Yupiklerinin dilleri di?er Yupik dillerinden belirgin bicimde farklıdır ve bu farklılı?a dayanarak Menov?cikov ( Меновщиков ) [1] gibi kimi uzmanlar Sirenik Yupikcesi ni Yupik dilleri dı?ında tutarak Sirenik Eskimocası adı altında Eskimo dillerinin ucuncu ana kolu olarak sınıflandırır.

Adlandırma [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Eskimo dilli halkların ( mor renkli ) birincil kom?uları Na - Dene dilli ( kahverengi ; Gucin, Dena?ina, Satu, Deneta...) Kızılderililerdir. Do?uda ikincil kom?uları ise Algonkin ( gri ; ?nnu, Cree...) Kızılderilileridir.

Eskiden kom?u halklar tarafından Eskimolara verilen adlar : [2]

Kom?u halklar Kom?u dillerde Eskimoların adı anlamı
Cukcice A´lvaye´lilit yabancı dilliler
Gucince Anda-kpoen .
Gucince Ta-kutchi deniz halkı
"Bastard Loucheux" Ara-k'e .
Satuca ( K’ashogot’ine ) En-na-k'e du?manlar
Denetaca En-na-k'ie du?manlar
Dena?inaca Ultsehaga koleler
?nnuca Ot'el'nna .
Senekaca Tcieck-runen fok halkı

Eskimoların kom?ularınca ?imdiki adları :

  • Ova Kricesi ( Plains Cree ): Ayaskimow ??????
  • Kwayaciiwin Anishinaabemowin (Oji-Cree) : Eshkiimewi ?????
  • ?nnuca ( Montagnais ): Aissimeu
  • Cheyenne : Ma'ometane ( neologism 'buz-insan'

Ova Kricesinde iglu anlamındaki askimew (eskimow) ????? kelimesi de vardır. [3]

"Eskimo" adının kokeni [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Batı dillerindeki “Eskimo” kelimesinin etimolojilerinden en yaygın olarak kabul goreni Smithsonian Institution 'dan Ives Goddard 'ın ileri surdu?u Algonkin dillerinden ?nnuca ( Montagnais ) “snowshoe-netter” (≪kar ayakkabısı [a? gibi] oren≫) anlamına gelen kelimedir. [4] ?nnucada assime·w kelimesi ≪she laces a snowshoe≫ anlamına gelir. [5] [6]

Yerel folklorda Eskimo sozcu?unun "ci? et yiyen ki?i" anlamına geldi?ine inanıldı?ı icin bu kelimenin kendilerini tanımlamak amacıyla kullanılmasını hakaret kabul ederler. Bununla birlikte Eskimo sozcu?u di?er dillerde hakaret ya da kucumseme anlamı ta?ımaz ve antropoloji ve arkeolojide yaygın olarak kullanılır. ?nuit ve ?nuk sozcukleri Kanada 'da resmi olarak Eskimo yerine kullanılmaktadır. [7]

Eskimo sozcu?unun kokeni tam bilinmemekle birlikte, Kızılderili lisanı Algonkian 'dan geldi?ine ve "farklı dilde konu?an ki?i" demek oldu?una inanılır. [8] Eskimo sozcu?unun Cree dilinde "ci? et yiyen ki?i" anlamına geldi?i savının do?rulu?una dair bir kanıt bulunamamı?tır.

Ojibwa Kızılderili dillerinde "kar ayakkabısının a?larını ormek" anlamına geldi?ine inanılır. [9]

"Eskimo" adının kullanımı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kanada Eskimoları "Eskimo" adını kucultucu bulup kendileri icin kullanılmasını yasal olarak engellerken, Alaska Eskimoları kendilerine yasal olarak "Eskimo" denilmesinden rahatsızlık duymazlar. [10] [11] "Eskimo" adı Kanada'da gecerli olmasa da Alaska'da gecerlidir. [12]

Kanada ve Gronland 'da yalnızca ?nuit kolundan Eskimolar bulunur. Buradaki halklar icin "Eskimo" adının kullanılmaması karı?ıklık yaratmaz. Yupikleri de icine alan butunleyici adlandırma olarak "Eskimo" adından kacınılarak Inuit-Yupik ya da Inuit/Yupik biciminde bir ikili adlandırma tercih edilir.

Rusya 'da yalnızca Yupik kolundan Eskimolar bulunur. Buradaki halklar icin "Eskimo" adının kullanılmaması karı?ıklık yaratabilir. Sirenik Yupikleri kimi uzmanlarca Eskimoların ucuncu ana kolu olarak kabul edilmektedir ve bunlara "Sirenik Eskimoları" denerek Yupik olmadıkları belirtilmek istenmektedir.

Amerika Birle?ik Devletlerine ba?lı Alaska 'da Eskimoların ?nuit ve Yupik her iki kolu da bulunur. Buradaki halklar icin "Eskimo" adının kullanılmaması kesinlikle karı?ıklık yaratır.

Dil ve E?itim [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Eskimo dilleri

Tarih [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Beringiya  : Son buzul ca?ı sonrasında Bering Bo?azı cevresindeki buzulların erimesiyle kara ba?lantısı ortadan kalkar.
inuksuk (????? pl. ?????? inuksuit ) denen insan benzeri ta? yı?ınları, Inuksuk Point ( Inuksugalait ), Foxe Yarımadası, Baffin Adası, Nunavut, Kanada
inuksuk (????? pl. ?????? inuksuit ) denen insan benzeri ta? yı?ınları,Inunnguaq, Rankin Inlet, Nunavut, Kanada

Asya ile Amerika birbirine ba?lı kara parcaları iken, son Buzul Ca?ı 'nın bitimine do?ru (gunumuzden yakla?ık 12000 yıl once), Sibirya 'dan Alaska 'ya gecen avcıların torunlarıdır. Bununla birlikte bazı iddialara gore de MO 3000 yıllarında Bering Bo?azı uzerinden Amerika 'ya gecmi?lerdir. [13]

Dil verileri ve arkeolojik kalıntılar Eskimo halklarının Bering Bo?azı'nın buzlarla kaplanıp kara koprusu oldu?u zamanlarda gunumuzden 10.000 yıl once iki ayrı etnik grup (Eskimo ve Aleut) olarak Alaska'dan Kamcatka'ya kadar olan bolgede bulunduklarını gostermektedir. Eskimo ve Aleutların denizde avlanma tekniklerinin geli?tirilmesinden once bolunduklerini gosteren dil verileri arasında ok ve yay icin ortak kelimelerin bulunması, bunun yanında deniz avcılı?ı terimlerinin Eskimo ve Aleutlarda farklı olması gosterilebilir. Eskimo ve Aleutlar deniz avcılı?ını birbirlerinden ba?ımsız olarak geli?tirmi?lerdir. [14]

Rusya 'nın Cukotka kıyılarındaki antik uygarlıklar erken Proto-Eskimo kulturune ait uc donem olarak ele alınır: [15]

Eskimoların Ya?amı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ataları ce?itli bolgelere yerle?tikleri icin farklı kultur ozellikleri geli?tirmi?lerdir; ama bu cok ce?itli toplulukların gunumuzde de ya?ayan ortak ozellikleri vardır. ?nuitler, gunumuzde co?unlukla Gronland 'ın, Kanada 'nın, ABD 'nin ve Rusya 'nın yasal sınırlarının iki yanında ya?amaktadırlar.

?gloo

Alaska 'da camur sıvalı dikdortgen evlerde, Gronland 'da ta?, toprak ve balina kemi?inden yapılmı? kubbeli evlerde, Kanada'da ise iglo denilen buzdan yapılmı? kubbeli evlerde ya?arlar. Bununla birlikte modern evlerde ya?ayan ?nuitler de vardır. Kara ula?ımını kopeklerin cekti?i kızaklarla, deniz ula?ımını " kayak " adı verilen kayıklarla ve kadınların kullandı?ı umiak adlı a?ac ve deriden yapılmı? botlarla sa?larlar. Ancak gunumuzde motorlu ta?ıtlar, motorlu kızaklar, ate?li silahlar ve modern kamp aletlerini de kullanmaktadırlar.

?nuitlerin ya?adıkları geni? tundra bolgesi, yılda sekiz - dokuz ay suren dondurucu kuzey kı?ından oturu tarıma elveri?li olmayan topraklarla kaplıdır. Bu yuzden Eskimo ekonomisi avcılık ve balıkcılı?a (ozellikle balina avcılı?ı) dayanmaktadır. Temel yiyecekleri balık , ren geyi?i ve sı?ındır .

Sosyal ya?am [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?glulardan olu?mu? koy, Frobisher Bay yakınları, Baffin Adası, Kanada, 1865

Aile [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bebek katli [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gecmi?te Eskimolarda bebek katli ( infanticide ) gorulurdu.

Yukon'daki Yupikler gibi Malimiut ?nyupikleri de yenido?an kız cocu?unun a?zına once ot doldurur sonra da olume terk ederlerdi [16]

Kanada ?nuitleri bebekleri buz uzerine bırakarak olume terk ederlerdi. [17]

Kuzey Gronland ?nuitleri erkek cocukları tercih eder, buna ra?men kız cocukları keyfi infanticide yapılmaz, co?u kez aclık zamanlarında uygulanırdı. [18] Kutup Eskimolarının cocukları yere fırlatarak ya da deniz atarak oldurdukleri de kaydedilmi?tir [19]

Eskimolar kız cocuklarının do?ar do?maz katledilmesi gelene?i Batı kulturleriyle tanı?tıktan sonra 1930'lu ve 1940'lı yıllarda terk edilmi?tir. [20]

Koy odası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yarısına kadar yere gomulu olan ve kı?ın yalnızca erkeklerin kullandı?ı koy odası ya da ?nyupik Qargi'si, Point Hope, Alaska, 1885; a?ac kıtlı?ında Gronland balinasının kemikleri yapı malzemesi olarak kullanılmı?
Qargi giri?inde Eskimolar, Stebbins, Alaska, 1900

Eskimo koy odası ( ?ngilizce community house, traditional community house, communal men's house, men’s community house, men's house, ceremonial house, council house, dance house, communal gathering place ): Alaska'da ?nyupikler ile Yupiklerde ve Sibirya'da ise yalnızca Naukan Yupiklerinde gorulen geleneksel yapı ve yapılanmadır. Yalnızca erkeklerce kullanılan, genelde yarı yarıya topra?a gomulu tek odalı geni? ve buyuk evdir . [21] [22]

Koy odası yapılanmasının goruldu?u Eskimo halkları ve bu yapılanma icin kullandıkları adlar:

dil tekil ikil co?ul
Naukan Yupikcesi Qaygi . .
Alaska Yupikcesi Qasgi / Qasgiq . Qasgit
Chevak Cupikcesi Qaygiq . Qaygit
Nunivak Cupikcesi Kiiyar . .
?nyupikce Qargi Qargik Qargich / Qargit
Batı Kanada ?nuitcesi Qadjgiq
Do?u Kanada ?nuitcesi Qaggiq

Muzik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Davul [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Keman [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Eskimo kulturune yabancı olan telli calgılar Batılıların calgılarına oykunmeyle ortaya cıktı?ı sanılıyor. Kanada ?nuitlerinin Ernest William Hawkes tarafından 1916 yılında tanımlanan kanun benzeri muzik aleti tautirut (Eskimo kemanı) ile Alaska Yupiklerinin 1971 yılında Ronald Walcott tarafından kaydedilen lavta ya da keman benzeri calgısı Kelutviaq (ya da Qelutviaq) bilinen iki Batı kaynaklı taklit calgılardır ve fazla yayılmamı? lokal ya da bireysel ornekler olarak kalmı?tır.

Dans [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?arkı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?enlik ve Torenler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Nalukataq bayramında zıplatma gosterisi yapan ?nyupikler, Barrow, Alaska, 2006

Avcılık ve toplayıcılık [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kayak icinde ?nuit kutup ayısı avcısı, 1904, Gronland
Kayak kokpitinde bir ?nyupik, Edward S. Curtis tarafından cekilen foto?raf, Noatak, Alaska, 1929
Zıpkınla fok avlayan ?nuit, 1880-1890
Kanada ?nuitleri beyaz balinan derisini maktak yapmak icin soyarken, Hudson Korfezi, 2007

Eskimolarda av erkeklerce ya da kadınlarla birlikte yapılır ve avlanan buyuk avlar erkeklerce yuzulur ve parcalanır. Fakat avın aile ve akrabalar ile ihtiyacı olan yabancılar arasında payla?ımı yalnızca kadınlarca yapılır.

Din [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Maskeli bir erkek, Nunivak, 1927
Nunivak davulu, 1927

?amanizm [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Eskimo - Aleut ?amanizmi
( Kutup ı?ıkları ), Bear Lake, Alaska

Eskimoların co?u ?aman ya da Hristiyan inanclarına sahiptirler. Hristiyan Eskimolar " Gronland Evanjelik Lutherci Kilisesi ile Moravian ve Anglikan kiliselerine mensupturlar. [13]

Geleneksel eskimo inanı?ı ise ?aman denilen din adamları etrafında organize olmu?, karma?ık ve sozlu olarak nesilden nesile nakledilen bir inanc sistemidir. Destanlar ve ?arkılı ?iirli atı?malar kulturlerinde onemli bir yer tutar. [13]

?skandinav Arkti?indeki Laponların ?amanizmiyle Eskimo ?amanizmi arasında benzer yonler bulunur. [23]

?amanın yardımcı ruhu (?ng. shaman's helping spirit ; Sibirya Yupikcesi tughneghaq , Alaska Yupikcesi tuunraq , ?nyupikce tuun?aq , Do?u Kanada ?nuitcesi tuurngaq , Batı Gronland ?nuitcesi toornaq ): ?amanlara yardımcı olan ruhlardır. Gunumuz Eskimo dillerinde bu anlamdaki kelimeler artık Hristiyanlı?ın etkisinde "devil" olarak kullanılmaktadır. [24]

Maske [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Eskimo maskeleri
Ana madde: Yupik maskeleri

Eskimo maskeleri , hem Yupik hem de ?nuit kolundan Eskimoların dans ya da ?amanistik torenlerde kullandıkları maskelerdir . Malzeme olarak kuru odun , deri , kemik , boynuz , tuy , sac gibi ?eyler kullanılır ve genelde parlak boyayla boyanır. Erken Paleo-Eskimo ve erken Dorset kulturunden kalan morsun fildi?inden yapılma minyatur maskeler bulunmu?tur [25] . Gunumuzde Eskimo maskeleri arasında ozellikle Yupik maskeleri one cıkar.

Hristiyanlık [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Asya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Alaska [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Alaska Yupikleri : Ortodoks hegemonyası 1885 yılında Kuskokwim Irma?ı kıyısındaki Bethel'de Moravian misyonunun kurulması ile ba?lar. [26]

Sibirya Yupikleri (Alaska): St. Lawrence Adasındaki ilk Hristiyan misyonerler 1887 yılında Anglikan Reformed Episcopal Church adına faaliyet gosterdiler. Bunların ilk misyonerlik binası da 1890 larda iki direkli gemiyle getirilen malzemeyle yapılmı?tır. [27]

?nyupikler (Alaska): Rus Alaskası doneminde Rusların bile yerle?emedi?i Arktik bolgede Kuzey Alaska ?nyupikleri, Batılıların kulturuyle, diliyle ve diniyle en gec tanı?an Eskimolardır. 1890 yılında Kuzey Alaska'ya Batılılar geldi?inde ?nyupikler arasında tek bir Hristiyan yoktu. Yirmi yıl gibi kısa bir sure icerisinde dramatik geli?me ya?andı ve misyonerlik faaliyetleriyle eski dinleri ?amanizm buyuk olcude yıkıldı. 1910 yılına gelindi?inde ise Hristiyanlık ?nyupikler icin de evrensel olmu?tu. Wales 'de Protestan olan Congregational misyonu ve okulu 1890 yılında acıldı. Point Hope 'de Anglikan olan Episcopal misyonu 1890 yılında acıldı. Barrow 'da Protestan olan Presbyterian misyonu 1890 yılında acıldı. Kotzebue 'de Anglikan olan Friends misyonu 1897 - 1902 yıllarında faaliyet gosterdi. [28]

Nunivak Cupikleri (Alaska): Hristiyanlıkla tanı?maları 1936 yılında Mekoryuk ( Mikuryarmiut ) kasabasında Evangelical Covenant Church Kilisesinin kurulmasıyla olmu?tur. Mekoryuk'un ilk ordained minister i olan Jacob Kenizk'in adaya gelmesiyle Eskimo usulu dans etme ve ?arkı soyleme ve maske yapımı ile birlikte butun ?amanistik torenler yasaklanmı?tır.

Kanada [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gronland [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Giyim Ku?am [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Giyecek [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?nuit ayakkabıları

Takı ve beden suslemesi [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dovme [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dovmeli ?nyupik kadınları, King Adası, Alaska, 1910
Frobisher Koyu, Nunavut, Kanada, Eskimolardaki dovmenin ilk kaydının yapıldı?ı yer

Kolsuz bacaksız insan bicimli uzeri dovme desenli fildi?i oyma bebeklerin Arktik'teki tarihi 3.500 yıl oncesine uzanıyor. Bering Bo?azı ve Gronland'da dovmeli mumyalara rastlanmı?tır. 3.500 yıl oncesi Dorset kulturune ait yuz maskesinde dovme izleri gorulmektedir. [29]

Dovme butun Eskimo halklarında yaygın bir gelenek olup daha cok kadınlarda gorulur. Eskimolardaki ilk dovme kaydını 1576 yılında Kanada'da Sir Martin Frobisher (1535 ya da 1539 - 1594) daha sonra kendi adıyla anılacak olan koyda Eskimolardan yapmı?tır. [29]

Mutfak [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Eskimo mutfa?ı

Gunumuzdeki durumu ve gelece?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Inuit Circumpolar Council tarafından sıklıkla dile getirilen kuresel ısınma ve buna ba?lı iklim de?i?iklikleri butun Eskimo halkları gibi ?nyupiklerin de geleneksel ya?am tarzlarını tehdit eden en onemli etkendir. [30] [31] [32] Eskimolar iklim de?i?ikli?inden etkilenen halkların ba?ında gelir ve Arktika icin iklim de?i?ikli?i artık teori de?il gercektir. [32] Buzlanmanın gecikmesi ve olanların da ince olması deniz buzu uzerindeki fok avcılı?ını olanaksız kılacak kadar zorla?tırabilmektedir. [32]

Asya Eskimoları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Asya Eskimoları
Cukotka Ozerk Okrugunda Yupik Eskimo co?rafyası
6 = Cukci Rayonu ( Чукотский район ) ve Lavrentiya ( Лаврентия ; Eskimoca ?ышы ) kasabası. Rayonun kuzeydo?usundaki uzantı Naukan koyudur
4 = Provideniya Rayonu ( Провиденский район ) ve Provideniya ( Провидения ) kasabası. Bu rayonun guney kıyılarında Sirenik Yupikleri, do?u kıyılarında ise Sibirya (Caplino) Yupikleri bulunur

Asya Eskimoları , Rusya 'ya ba?lı Cukotka Ozerk Okrugunda bulunan Cukci Yarımadasında ya?ayan Eskimo halklarının hepsi de Yupik kolundandır: Sibirya Yupikleri (Caplino Yupikleri), Naukan Yupikleri ve Sirenik Yupikleri .

Yarımadanın kuzeydo?usunda Naukan adlı tek bir koyde ya?ayan Naukan Yupikleri So?uk Sava? doneminde koylerinin olası bir ABD saldırısına kar?ı 1958 yılında tahliyesi yapılmı? ve di?er Eskimo koylerine yerle?tirilmi?lerdi. Bu tehcir, Naukan Yupiklerinin kulturlerinin yok olması surecini hızlandırmı?tır. Naukan Yupikcesinin konu?anların sayısı 2005 yılında 50 [33] ki?i idi.

Yarımadanın guney ve guneybatı kıyılarında birkac noktada ya?ayan Sirenik Yupikleri , Yupik dilleri icinde en farklı dile sahip oldu?u icin kimileri Eskimoların Yupik ve ?nuit dı?ında ucuncu kolu olarak sınıflandırır. Anadilini konu?an son ki?i 1997 yılında olmu?tur. Bugun co?u Sibirya Yupikcesi ( Ungazik ?ivesi ) konu?ur ya da Rusca ile birlikte ikidillidir.

Yarımadanın do?u kıyılarında yo?unla?an ve nufuslarıyla Asya Eskimolarının baskın unsuru olan Sibirya Yupikleri , di?er iki gruba gore anadillerini konu?an ki?i sayısı fazladır.

Yıllarca Cukcilerin kulturel asimilasyonu altında kalarak co?u Cukcile?mi?lerdir. Kıyı Cukcilerinin de Cukcile?mi? Yupik oldukları tahmin ediliyor. [14] UNESCO tarafından 1990 yılında yayımlanan Arctic Languages, An Awakening adlı cok yazarlı toplama calı?mada Asya Eskimolarının toplam sayısı 1.500 olarak verilirken, bunların ancak 917 si anadillerini konu?tu?u kaydedilmi?tir. En yo?un Eskimo nufusunun goruldu?u yerle?imler Novoye Caplino, Sireniki ve Uelkal koyleridir. Gunumuzde ya?lı ku?ak yalnızca anadillerini konu?urken, orta ya?lılar ikinci bir dil de konu?maktadır. Gecmi?te Eskimoca ve Cukcice ikidillilik yaygınken, bugun bu ikidillilikte Cukcicenin yerini daha cok Rusca almı? bulunmaktadır. Genclerde ise Ruscaya e?ilim fazladır. [1] Kulturel yozla?ma ile birlikte i?sizlik, alkol ve buna ba?lı yuksek suc oranları Asya Eskimolarının bugunku toplumsal sorunlarıdır. [1]

Alaska Eskimoları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Alaska yerlileri be? ana kultur grubuna ayrılır [34] ve bunların ilk ucu Eskimo-Aleut halklarıdır: 1. Aleutlar (Unangan) ve Supikler (Alutiiq); 2. Alaska Yupikleri ; 3. Sibirya Yupikleri ve ?nyupikler . Alaska'da hem ?nuit ( ?nyupikler ) hem de Yupik ( Yupikler , Nunivak Cupikleri , Sibirya Yupikleri , Supikler ) kolundan Eskimolar bulunur. Bunların ekonomik durumları 1971 yılından sonra yukseli?e gecti?i gibi anadillerinde e?itim olana?ını da elde etmi?lerdir. Rus Amerikası doneminde ABD 'nin Ruslarla birlikte idare etti?i Alaska 'yı 1867 yılında Rus ?mparatorlu?undan satın almasından bu yana 100 yıldır cozulemeyen yerlilerinin (Eskimo ve Kızılderililerin ) toprak taleplerini cozmek uzere ABD Kongresinde 18 Aralık 1971 tarihinde ba?kan Richard Nixon tarafından imzalanarak yurulu?e giren ve ABD tarihinin en buyuk toprak talebini kar?ılayan yasa olan Alaska Yerli Talepleri Cozumleme Yasası (ANCSA, Alaska Native Claims Settlement Act ) gere?ince kurulan 13 yerli bolge ?irketinden 8 tanesi ?nyupiklere aittir ve bu bolge ?irketleri de yerli koy ?irketlerine ayrılır. Koy ?irketleri topraklarının yuzey hakkına sahiptir, fakat bolge ?irketleri hem koy ?irketlerinin hakkına hem de toprakların yeraltı hakkına sahiptir. Alaska Eskimolarını tehdit eden sorunlar arasında alkolizm ve i?sizlik ba?ta gelir.

Kanada Eskimoları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mackenzie Deltası, Banks Adası, Merkezi Kanada ?nuitleri ve Labrador ?nuitleri gibi kultur gruplarına ayrılan Kanada Eskimoları (ya da Kanada'da yaygın adlarıyla ?nuitler) Kuzeybatı Topraklarında Batı Kanada ?nuitleri ile Nunavut , Nunavik ve Nunatsiavut 'ta Do?u Kanada ?nuitleri olmak uzere dil temelinde iki ana gruba ayrılırlar. Kanada'da Yupik kolundan Eskimo bulunmaz, hepsi ?nuit kolundandır.

Gronland Eskimoları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Danimarka 'ya ba?lı ozerk Gronland 'da Yupik kolundan Eskimo bulunmaz, hepsi ?nuit kolundandır.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dipnotlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ a b c Г. А. Меновщиков (1997), Сиреникских эскимосов язык 15 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Языки мира. Палеоазиатские языки. - М., 1997. - С. 81-84 ( = Генетически С.э.я. относится к эскимосско-алеутской семье; по всей вероятности, он представляет собой последний сохранившийся осколок третьей ветви эскимосских языков, наряду с юпикской и инуитской. Он характеризуется значительным сходством синтаксиса и отчасти морфологической структуры с языками юпикской группы; вместе с тем, лексика и в какой-то степени фонетика включает значительное число отличающихся элементов. ) )
  2. ^ "Eskimo of Canada" . 2 Ekim 2008 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  3. ^ Onion Lake Cree Nation [ olu/kırık ba?lantı ]
  4. ^ Israel, Mark. "Eskimo" . Alt-usage-english.org. 16 Mayıs 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 13 Haziran 2012 .  
  5. ^ Goddard, Ives (1984). "Synonymy." In Arctic , ed. David Damas. Vol. 5 of Handbook of North American Indians , ed. William C. Sturtevant, pp. 5?7. Washington, D.C.: Smithsonian Institution. Cited in Campbell 1997
  6. ^ Campbell, Lyle (1997). American Indian Languages: The Historical Linguistics of Native America , pg. 394. New York: Oxford University Press
  7. ^ "Inuit, Inuk." Oxford Dictionary of English 2e , Oxford University Press , 2003.
  8. ^ Oxford ?ngilizce Sozluk, Eskimo
  9. ^ Lawrence Kaplan, Inuit or Eskimo: Which names to use? 1 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (= this name is considered derogatory in many other places because it was given by non-Inuit people and was said to mean "eater of raw meat." Linguists now believe that "Eskimo" is derived from an Ojibwa word meaning "to net snowshoes."
  10. ^ Hiroko Ikuta (2010), Eskimo Language and Eskimo Song in Alaska: A Sociolinguistics of Deglobalisation in Endangered Language 25 A?ustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Pragmatics, Vol 20, No 2, pp. 171-189 (2010)
  11. ^ Nuniwarmiut Piciryarata Tamaryalkuti : We are Cup'it 11 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (= We are called Eskimo by Westerners. Although this is a term that some disapprove of, it does not bother us. There are many "Eskimo" groups, so nowadays we prefer to be identified as Cup'ig)
  12. ^ Lawrence Kaplan, Inuit or Eskimo: Which names to use? 1 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
  13. ^ a b c Robert Winston (Editorial Consultant), Human, the Definitive Visual Guide , s.353 ISBN 1-4053-0233-X
  14. ^ a b "Edward J. Vajda, Siberian Yupik (Eskimo)" . 28 Ekim 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  15. ^ Nikolai N. Dikov (1977), Archaeological Sites of Kamchatka, Chukotka, and the Upper Kolyma 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. The Russian text of Arkheologicheskie pamiatniki Kamchatki, Chukotki i Verkhnei Kolymy by N. N. Dikov (Moscow: Nauka, 1977) was translated into English by Richard L. Bland, U.S. Department of the Interior, National Park Service, Shared Beringian Heritage Program, Anchorage, Alaska, 2003
  16. ^ Garber, Clark (1947). "Eskimo Infanticide" . Scientific monthly . Cilt 64. s. 98.  
  17. ^ Langer, William L. (1974). "Infanticide: a historical survey". History of Childhood Quarterly . 1 (3). ss. 353-366. PMID   11614564 .  
  18. ^ Gilberg, Rolf. "Inughuit." Encyclopedia of World Cultures. 1996. Encyclopedia.com. 13 Ara 2012 < http://www.encyclopedia.com 28 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .>
  19. ^ Fridtjof, Nansen (1894). Eskimo Life . Londra: Longmans, Green & Co. ss.  152 .  
  20. ^ Balikci, Asen (1984). "Netslik". Damas, David (Ed.). Handbook of North American Indians (Arctic) . Washington DC: Smithsonian Institution . s. 427.  
  21. ^ "Subsistence-Nerangnaqsaraput" . 23 Haziran 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  22. ^ "Qaygiq (Men's House),by Dr. John Pingayak ( Cupiklerde )" . 25 Temmuz 2011 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  23. ^ "Lauren Meyer, Sami Noaidi and Inuit Angakoq: Traditional Shamanic Roles and Practices" . 1 Haziran 2011 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 25 Eylul 2010 .  
  24. ^ Anna Berge and Lawrence Kaplan (2005), Contact-induced lexical development in Yupik and Inuit languages 24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Etudes/Inuit/Studies , vol. 29, n° 1-2, 2005, p. 285-305
  25. ^ Hessel & Hessel 1998: 12?13
  26. ^ Ann Fienup-Riordan (2000), Hunting Tradition in a Changing World: Yup'ik Lives in Alaska Today
  27. ^ Early Work on St. Lawrence Island 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .)
  28. ^ "Ernest S. Burch, Jr (1994), The Inupiat and the Christianization of Arctic Alaska" (PDF) . 24 Aralık 2012 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  29. ^ a b "The Arctic by Lars Krutak" . 14 Kasım 2010 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 22 Eylul 2010 .  
  30. ^ "Inuit Circumpolar Council: Indigenous people describe real perils of global warming" . 25 Haziran 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 Kasım 2012 .  
  31. ^ "Inuit Circumpolar Council: Inuit Petition Inter-American Commission on Human Rights to Oppose Climate Change Caused by the United States of America" . 5 Ekim 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 Kasım 2012 .  
  32. ^ a b c Patricia A.L. Cochran (2008), The Arctic: Indicator of Global Change 21 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., A Presentation for the International Expert Group Meeting on Indigenous Peoples & Climate Change, April 2-4, 2008, Darwin, Australia
  33. ^ Steven A. Jacobson (2005), History of the Naukan Yupik Eskimo dictionary with implications for a future Siberian Yupik dictionary 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Etudes/Inuit/Studies 29 (1?2):149-161
  34. ^ "Alaska Native Heritage Center" . 14 Ocak 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 11 A?ustos 2012 .  

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eskimo_halkları&oldid=32797087 " sayfasından alınmı?tır