Ermenistan-Turkiye ili?kileri

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Ermenistan?Turkiye ili?kileri
Haritada gösterilen yerlerde Armenia ve Turkey

Ermenistan
Turkiye

Ermenistan-Turkiye ili?kileri , Ermenistan ile Turkiye 'nin 1918 yılından bu yana surdurdu?u uluslararası politikaları icerir.

Tarihce [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turk-Ermeni ili?kileri Turklerin 11. yuzyılda Anadolu 'ya goc etmeleriyle ba?lamı? cok eski bir ili?kidir. Bahsedilen Turk gocu sonrası Ermeniler, Turklerin ?imdiki adıyla Erzurum, Bitlis ve Van gibi ?ehirleri de kapsayan Ermeni Krallı?ı 'nda [1] [2] kurdukları devletlerde ya?amı? ve ba?ta Osmanlı Devleti ile olmak uzere bircok kar?ılıklı catı?maya girilmi?tir. Osmanlı Devleti'nin son yıllarındaki parcalanma surecinde ili?kiler daha da bozulmu?, Ermeniler eski Ermeni Krallı?ı topraklarında tekrar ba?ımsız bir Ermeni devleti kurmak istemi?lerdir. Bazı kaynaklara gore Osmanlı ?mparatorlu?u'nun I. Dunya Sava?ı esnasındaki ?ttihat ve Terakki iktidarı doneminde Ermeni tebaasına kar?ı soykırım uygulanmı?tır. [3] Bu olumler Ermeni Kırımı [3] [4] [5] adı altında tartı?ılmaktadır.

1918 yılında imzalanan Brest-Litovsk Antla?ması , Ermenilerin Kafkaslar 'da Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti adı altında ba?kenti Erivan olan ba?ımsız bir devlet kurmalarını sa?ladı. Kurulan bu devlette Ermeni Krallı?ı 'nda bulunan ve Ermeni nufusu yuksek olan Van, Bitlis ve Erzurum gibi ?ehirleri icermedi?inden Turklere kar?ı bir ba?ka tepki uyandırmı?tır. [1] [2]

Bu sırada Osmanlı ?mparatorlu?u I. Dunya Sava?ı 'nda yenilmi? ve Anadolu'yu i?gal eden ?tilaf Devletleri guclerine kar?ı Mustafa Kemal 'in onderli?i altında Turk Kurtulu? Sava?ı ba?lamı?tı. Kurtulu? Sava?ı'nın Do?u Cephesi kumandanı Kazım Karabekir'in Ermeni kuvvetlerini yenilgiye u?ratması sonucu 2 Aralık 1920 tarihinde Demokratik Ermeni Cumhuriyeti ile TBMM arasında Gumru Antla?ması imzalandı ve boylece Turkiye ile Ermenistan arasındaki sava? sona erdi. Aynı tarihlerde Sovyetler Birli?i Ermenistan 'ın egemenli?ini ele gecirdi. Ermenistan SSC kuruldu.

Modern donem [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

11. Cumhurba?kanı Abdullah Gul ve Ermenistan Cumhurba?kanı Serj Sarkisyan futbol diplomasisi kapsamında Erivan 'da, 6 Eylul 2008

Sovyetler Birli?i'nin parcalanması uzerine 21 Eylul 1991 tarihinde de Ermenistan ba?ımsızlı?ını ilan etti. Turkiye, 16 Aralık 1991'de Ermenistan'ın ba?ımsızlı?ını tanıyan ilk devletlerden biri oldu. Ancak Ermenistan 'ın Azerbaycan 'a ba?lı Da?lık Karaba? Ozerk Oblastı 'nı i?gal etmesi yuzunden Ermenistan'la Azerbaycan arasında patlak veren sava? Turkiye'yle Ermenistan arasındaki ili?kilerin bozulmasına neden oldu. 1993 yılında Turkiye Ermenistan'la olan sınır kapılarını insan ve mal trafi?ine kapattı. Azerbaycan'la Ermenistan arasındaki sava? Ermenistan'ın Azerbaycan topraklarının %20'sini [6] ele gecirmesinden sonra 1994 yılında yapılan ate?kes anla?masıyla sona erdi.

19 Ocak 2007 tarihinde silahlı bir saldırı sonucu oldurulen Turkiye Ermenisi gazeteci Hrant Dink 'in ?stanbul'daki cenaze torenine Ermenistan Dı?i?leri Bakanı Vartan Oskanyan da katıldı. Ancak bu ziyaret ili?kilerde herhangi bir geli?meye yol acmadı.

Ermenistan Devlet Ba?kanı Serj Sarkisyan 2011 yılının Temmuz ayında Ermeni dili ve edebiyatı yarı?masında o?rencilerden birinin, “Batı topraklarımızı A?rı Da?ı 'yla birlikte geri alabilecek miyiz?” sorusuna yanıt olarak, "Karaba?'ı biz aldık, A?rı'yı size bıraktık" diyerek Ermeni gencli?ine A?rı'yı Ermenistan topraklarına katmayı hedef gostermi? ve bu suretle Ermenistan'ın Turkiye uzerindeki toprak iddiasını yinelemi?tir. [7] Ermenistan Cumhuriyeti'nin Turkiye toprakları uzerindeki iddiası bu ulkenin Anayasa'sında da yerini almı?tır. Ermenistan devlet armasının tanımlandı?ı Anayasa'nın 13. maddesinde, armanın ortasında Ermenilerin "Ararat" dedikleri A?rı Da?ı'nın tasvirinin yer aldı?ı ifade edilir. [8] Nitekim Osmanlı doneminde bu bolgedeki ?ehirle?me 1860 yılında Pakrevand (Uckilise) piskoposu Hovhannes onderli?indeki Bitlisli Ermeni ticaret gruplarının Karakilisa (Kara Kilise) adını verilerek ba?lamı?tır. Bir mulkte 10-15 dukkan kurularak ba?latılan ?ehirle?me sonrası Milli Mucadele 'nin ardından kent adı "Karakose" adıyla de?i?tirilmi?tir. 1946 yılında ise adı A?rı yapılmı?tır. Bu nedenlerle Ermenistan bolgede hak iddia etmektedir. [9]

II. Da?lık Karaba? Sava?ı ve takip eden donem [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ermenistan Ba?bakanı Nikol Pa?inyan , eski Turkiye Ba?bakanı Binali Yıldırım , Azerbaycan Cumhurba?kanı ?lham Aliyev ve e?i Mihriban Aliyeva Cumhurba?kanlı?ı Kulliyesinde , 3 Haziran 2023

2020 Da?lık Karaba? Sava?ı sırasında Ermenistan kuvvetleri fiilen Da?lık Karaba? Cumhuriyeti'nin yanında sava?mı? iken, Turkiye Azerbaycan'ı desteklemi?tir. Turk kuvvetlerin catı?malara katılmı? oldu?u Ermenistan tarafından iddia edilmi?tir. Sava?, Azerbaycan'ın askeri ve diplomatik zaferi ile sonuclandı.

10 Kasım 2020 tarihinde Ermenistan ba?bakanı Nikol Pa?inyan 'ın Twitter'dan ate?kesi imzaladı?ını duyurunca, Turk medyası Ermenistan ile Turkiye ili?kilerinde yeni bir donem ba?layabilece?ini belirtti [ kaynak belirtilmeli ] ve sınır kapılarının acılabilece?ini belirtti. Fakat ?u an Turkiye'nin Ermenistan'da buyukelcili?i veya konsoloslu?u bulunmamaktadır. Aralık 2021'de Turkiye Dı?i?leri Bakanı Mevlut Cavu?o?lu iki ulke arasında normalle?me surecinin ba?latıldı?ını ve do?rudan goru?melerin Azerbaycan ile isti?are halinde yurutulece?ini duyurdu. Turkiye muzakere surecinde eski Washington buyukelcisi Serdar Kılıc 'ı ozel temsilci olarak atarken, Ermenistan hukumeti Meclis Ba?kan Yardımcısı Ruben Rubinyan 'ı Ermenistan temsilcisi olarak gorevlendirdi. Ocak 2022'de, Turkiye ve Ermenistan ozel temsilcileri Moskova 'da bulu?arak ili?kilerin kesilmesinden 13 yıl sonra ilk yuz yuze diplomatik teması gercekle?tirildi. [10] Normalle?me sureci kapsamında Ermenistan, Turk urunlerine getirdi?i yasa?ı kaldırdı ve iki ulke 2020'de kesilen do?rudan ucu?ları tekrar ba?latma kararı aldı. [11] [12]

Sorunlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ermeni Kırımı'nın tanınması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız: Ermeni Soykırımı'nın inkarı ve Ermeni Soykırımı'nın tanınması

Ermenistan Turkiye'nin 1915 yılında Osmanlı Devleti tarafından gercekle?tirilen Ermeni Kırımı 'nın bir soykırım oldu?unu ve bundan sorumlu oldu?unu kabul etmesini talep etmektedir. Bu istek Turkiye tarafından reddedilmektedir.

Da?lık Karaba? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ermeni Kırımı'nın tanınmasının yanı sıra Ermenistan'ın hukuken Azerbaycan'a ait olan Da?lık Karaba? 'ı i?gal altında bulundurması iki ulkenin diplomatik ili?kilerini ilerletmesini engelleyen onemli faktorlerden biri olarak tanımlanmı?tır. Turkiye'nin Ermenistan'la olan sınırlarını kapatması Ermenistan ekonomisini olumsuz yonde etkilemektedir. Ermenistan bu sınır trafi?inin yeniden acılmasını talep etmektedir. Fakat Turkiye, Ermenistan'ın i?gal altında bulundurdu?u Azerbaycan topraklarını terk etmedi?i surece sınırı acmayaca?ını ilan etti. [13]

Metzamor Nukleer Santrali [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ana madde: Metzamor Nukleer Santrali

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Wikimedia Commons 'ta Relations of Armenia and Turkey ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ a b Time Almanac , page 724 by Editors of Time Magazine
  2. ^ a b The New Review, page 208. Edited by Archibald Grove, William Ernest Henley
  3. ^ a b United Nations Sub-Commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities , Armenian Genocide, 2 Temmuz 1985, 24 Aralık 2010 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi , eri?im tarihi: 30 Ocak 2012   .
  4. ^ Taner Akcam, ?nsan Hakları ve Ermeni Sorunu: ?ttihat ve Terakki'den Kurtulu? Sava?ı'na , ?mge Kitabevi, Mart 1999, ISBN 975-533-246-4
  5. ^ Do?an Avcıo?lu, Milli Kurtulu? Tarihi 1838'den 1995'e , Ucuncu Kitap, Tekin Yayınevi, 1998, ISBN 975-478-081-1 , s. 1138.
  6. ^ "Ermenistan'la Sınır Kapıları 2009'da acılabilir" . hurriyet.com.tr. 23 Aralık 2008. 28 Ocak 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 1 Eylul 2015 .  
  7. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 30 Nisan 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Aralık 2017 .  
  8. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 21 Ocak 2012 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Aralık 2017 .  
  9. ^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 28 Ocak 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Aralık 2017 .  
  10. ^ "Turkiye Ermenistan ?li?kilerinde Diasporasının Etkisi" . Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish . 15 Ocak 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 18 Ocak 2022 .  
  11. ^ "Turkiye ve Ermenistan arasındaki ucu?lar ba?ladı" . BBC Turkce . 2 ?ubat 2022. 4 ?ubat 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 ?ubat 2022 .  
  12. ^ "Pegasus Airlines, FlyOne to begin Turkey-Armenia charter flights in February" . Reuters . 13 Ocak 2022. 3 ?ubat 2022 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 ?ubat 2022 .  
  13. ^ "Karaba? sorunu cozulmeden sınır acılmaz" . hurriyet.com.tr. 11 Nisan 2009. 14 Nisan 2009 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 1 Eylul 2015 .  
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermenistan-Turkiye_ili?kileri&oldid=32796231 " sayfasından alınmı?tır