한국   대만   중국   일본 
Ermeni Kırımı'na Turk muhalefeti - Vikipedi ?ceri?e atla

Ermeni Kırımı'na Turk muhalefeti

Vikipedi, ozgur ansiklopedi

1915 ve 1917 yılları arasında en az 800.000 Ermeni'nin olduruldu?u Ermeni Kırımı [1] boyunca bircok Turk sivil, siyasetci ve askeri lider katliamlara ve ya?maya katılmayı reddedip Ermenilerin tehcir edilmesini ve katledilmesini durdurmaya calı?tı. Bu ki?ilerin co?u eylemlerinin sonucu olarak pozisyonlarını kaybettiler ve bazıları olduruldu.

Onemli muhalifler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ahmed Rıza [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız: Ahmed Rıza
Ahmed Rıza , 1909

?ttihat ve Terakki 'nin onde gelen kurucularından olan Ahmed Rıza , 1915'te Ermeni Kırımı'nı kınayan sayılı Osmanlı siyasetcilerinden biriydi. Ahmed Rıza, Tehcir Kanunu 'na da kanun Osmanlı Parlamentosu tarafından hicbir zaman oylanarak kabul edilmedi?i icin anayasaya aykırı oldu?unu soyleyerek kar?ı cıkıyordu. Daha sonra, tehcirlerin sava? sonrasına kadar askıya alınmasını talep eden ve sınır dı?ı edilenlerin guvenli?ini sa?lamayı oneren bir yasa tasarısı sundu. Ancak tasarı kabul edilmedi. [2] Bununla birlikte, Rıza'nın sebep oldu?u tartı?ma ve varlı?ını ortaya cıkardı?ı sorunlar, Tehcir Kanunu hakkında hicbir milletvekiline bilgi verilmedi?ini gosterdi. [3] Ahmed Rıza; 30 Kasım 1915'te, Ermeni mallarına el konulmasına ili?kin kanunla ilgili olarak parlamentoda "Kanunda belirtilen malları terk edilmi? mal olarak sınıflandırmak da yasal de?ildir, cunku bu malların sahipleri olan Ermeniler onları isteyerek terk etmediler, surgune gonderildiler, zorla kovuldular." dedi. [3] Bu tur bir musaderenin Kanun-ı Esasi 'ye aykırı oldu?unu belirterek sozlerine ?unları ekledi: "Beni silah zoruyla koyumden kov, sonra malımı sat: Bu asla hukuka uygun de?ildir. Hicbir Osmanlı vicdanı veya hukuku bunu asla kabul edemez". [4]

Ali Faik Ozansoy [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız: Ali Faik Ozansoy
Ali Faik Ozansoy

Ali Faik Ozansoy , Tehcir Kanunu 'nun cıkarıldı?ı zaman Kutahya mutasarrıfı olarak gorev yapıyordu. Tehcir Kanunu ilk cıkarıldı?ında, karde?i Suleyman Nazif , Ali Faik'e yazdı?ı bir mektupta onu "ailelerinin onuru icin" tehcirlere katılmaması icin ikna etmeye calı?tı. ?stanbul'dan kendisine tehcir emri verildi?inde Talat Pa?a 'nın baskılarına ra?men Ali Faik bunu uygulamayı reddetti; aksine, Kutahya uzerinden ba?ka yerlere tehcir edilen Ermenilerin Kutahya'ya geldiklerinde orada bekletilmelerini ve bu sure icerisinde kendilerine iyi davranılmasını soyledi. [5] Kısa sure sonra, davranı?larını acıklaması icin ?stanbul'a ca?rıldı. Hatıra yazarı Stepan Stepanian , Ali Faik'in Talat Pa?a ile kar?ıla?masını ?oyle anlatır: [6]

Talat, ona ?ehrinin Ermenilerini neden tehcir etmedi?ini sorar.

O, sanca?ının Ermenilerinin her zaman sadık Osmanlılar oldu?unu ve Turklerle hep karde? gibi ya?adıklarını soyler.

Talat, tehcir kararının tum Ermeniler icin oldu?una ve bu kararın bir istisnası olamayaca?ına i?aret eder.

Ali Faik Bey, "Oyleyse katil olmak istemiyorum. Lutfen istifamı kabul edin ve boyle bir politika uygulamaya istekli bir halef bulun" der.

Ancak o zaman Talat, "Peki, peki. Ermenilerinizi alın ve oturdu?unuz yerde oturun" der.

Ali Faik'in ?stanbul'a ca?rılmasını bir fırsat olarak goren Kutahya polis ?efi Kemal Bey ?ehirdeki Ermenileri e?er ?slam'a gecmezlerse tehcire maruz kalacakları konusunda tehdit etti. Ermeniler dinlerini de?i?tirmeye karar verdiler. Ali Faik geri dondu?unde ve bunu o?rendi?inde durumu ofkeyle kar?ıladı. Polis ?efini gorevinden aldı ve Ermenilere hala ?slam'a gecmek isteyip istemediklerini sordu. Biri haric butun Ermeniler Hristiyan kalmaya karar verdiler. Ali Faik'in karde?i Suleyman Nazif , Ali Faik'i Ermenileri koruması icin ikna etmekte etkiliydi. ?stifa ba?vurularına ra?men Ali Faik, gorevinden alınmadı ve Kutahya mutasarrıfı olarak gorev yapmaya devam etti. Bu donem icerisinde Kutahya'nın tum Ermeni nufusunu korudu. [7] [8] [9]

Ermeni Kırımı sonrasında Ali Faik, Ermeniler tarafından kendisine verilmek istenen 500 altından olu?an bir hediyeyi reddetti ve bunun yerine altını Ermeni multecilerin ya?am ko?ullarını iyile?tirme calı?malarına harcadı. [8] Altınlar bir a?evi ve bir okul kurmak icin kullanıldı. [8] Ali Faik, Stepan Stepanian'ı acılan okulun ilk muduru olarak atadı. [9] Ermeni Kırımı'ndan sonra Kutahya'nın Ermeni toplulu?u, Faik Ali icin Kutahya Ermeni Kilisesi'ne bir ?ukran kitabesi koydu. [10] Gunumuzde her yıl 24 Nisan gunu Kutahya'nın Ermeni toplumunun uyeleri mezarı ba?ına gelip hatırasına saygılarını sunmaktadır. [11]

Hasan Mahzar Bey [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

18 Haziran 1914'te Ankara valisi olarak atanan Hasan Mahzar Bey , tehcir emirlerini uygulamayı reddeden Osmanlı valilerinden biriydi. Bu yuzden A?ustos 1915'te Ankara'daki valilik gorevinden alındı ve yerine Te?kilat-ı Mahsusa 'nın onde gelen bir uyesi olan Atıf Bey getirildi. Daha sonra Mazhar bu olayı ?oyle anlattı: [12]

Bir gun Atıf Bey yanıma geldi ve otoritelerin tehcir sırasında Ermeniler'in oldurulmesine dair talimatını sozlu olarak iletti. "Hayır, Atıf Bey. Ben bir valiyim, haydut de?il, bunu yapamam, bu gorevi bırakaca?ım ve istersen sen gelip bunu yapabilirsin" dedim.

?  Hasan Mahzar Bey

Mazhar, gorevinden alınmasından sonra, "bolgede, hem memurlar hem de halk tarafından Ermeni mallarının ya?malanmasının inanılmaz boyutlara ula?tı?ını" rapor etti. [13]

Huseyin Nesimi Bey [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Huseyin Nesimi Bey

Kırım sırasında Diyarbekir Vilayeti valisi olan Mehmed Re?it Bey , uzun ve zahmetli bir tehcir yerine Diyarbekir bolgesindeki Ermenileri hızlı bir katliam ile imha etmeyi tercih edip Diyarbekir'deki tum Ermenilerin toplu katlini duzenledi. Bu sırada Lice kaymakamı olan Huseyin Nesimi, toplam nufusları 5.980 olan Lice Ermenilerini Re?it Bey tarafından gonderilen birimlere teslim etmeyi reddetti ve onları korudu. [8] [14] Bunun uzerine Re?it, Huseyin Nesimi 'yi konu hakkında tartı?mak icin Diyarbakır'a ca?ırdı, ancak bir grup Cecen askeri Nesimi'yi yoldayken durdurup oldurmesi icin tuttu. [15] [16] 15 Haziran 1915'te Huseyin Nesimi Cecen askerler tarafından olduruldu ve cesedi yol kenarındaki bir cukura atıldı. [17] O gunden beri, cinayetin ya?andı?ı bolge Turbe-i Kaymakam olarak bilinir. [8] Nesimi Bey'in olumuyle birlikte, Lice'deki Ermenilerin katli ba?ladı ve binlerce Ermeni olduruldu. [5]

Mehmed Celal Bey [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız: Mehmed Celal Bey
Mehmed Celal Bey , 1911

Mehmed Celal Bey , Ermenilerin kuzey ve batı Anadolu'dan Suriye Colu 'ne tehcir edildi?i yolların merkezi olan Konya Vilayeti 'nin valisiydi. Konya valili?i gorevinden once Halep Vilayeti 'nde de valilik yapan ve bu sırada Ermenilerin kaderine tanık olan Celal Bey, Ermenilerin bu yollar uzerindeki tehcirlerinden sa? kurtulup Deyrizor Kampları 'na ula?maları durumunda ne ya?ayacaklarını biliyordu. ?ttihat ve Terakki liderlerini Anadolu ve Halep'te bir Ermeni isyanının var olmadı?ını ve bu yuzden Ermenilerin tehcir edilmesi icin hicbir gerekce olmadı?ını soyleyerek ikna etmeye calı?mı?tı. [8] Ancak Celal Bey'in Zeytun'daki astlarından birinin bu sırada bolgede ba?layan Ermeni isyanı uzerine Zeytun ve Mara?'ta birkac onde gelen Ermeni'yi tutuklaması ve infaz etmesi durumu kızı?tırdı. Bunun bir sonucu olarak, Celal Bey Halep valili?i gorevinden alındı ve Konya'ya nakledildi. [18] Oradaki gorevine ba?ladı?ında, Bab-ı Ali 'den tekrarlanan emirlere ra?men Konya'daki Ermenilerin tehcirini planlamayı ve duzenlemeyi reddetti ve defalarca kez otoritelerden yerlerinden edilen Ermeniler icin sı?ınak sa?lanmasını talep etti. Bu taleplerin yanı sıra, Bab-ı Ali'ye "Ermenilere kar?ı alınan tedbirlerin her acıdan anavatanın yuksek menfaatlerine aykırı oldu?unu" belirten bircok telgraf ve protesto mektubu gonderdi. Ancak talepleri ve protestoları goz ardı edildi. [19] Celal Bey, ba?ka vilayetlerden tehcir edilirken Konya uzerinden gecen bazı Ermenileri de korumayı ba?ardı. [20] Bu donem icerisinde kendisine Bab-ı Ali tarafından gonderilen bir elcinin Ermenilerin tehcirinin bir "milli mefkure" oldu?unu soylemesi uzerine Celal Bey ?unları soyledi: [21]

Hangi milli mefkure? Turkler ve Muslumanlar, bu cinayetlerden dolayı kan a?lıyor, fakat engellemek icin care bulamıyorlardı. Boyle zulumlere milli mefkure demek, millet icin en buyuk iftira ve hakarettir.

?  Mehmed Celal Bey

3 Ekim 1915'te Konya valili?i gorevinden alınmasına dek Celal Bey, binlerce Ermeni'nin hayatını kurtardı. [18] Gorevinden alınmasından sonraki 3 gun icerisinde bolgede geriye kalan 10.000 Ermeni tehcir edildi. [22] [23] 10-13 Aralık 1918 tarihlerinde Vakit 'in ba? sayfasında yayınladı?ı 3 bolumluk yazısında Ermeni vatanda?ların tehcir sırasında u?radıkları kotu muameleyi onlemek icin elinden geleni yaptı?ını fakat bunları onleyemedi?i icin gorevinden ayrılmak zorunda kaldı?ını belirtti. [24] Konya valili?i hakkındaki hatıralarında Celal Bey, kendisi hakkında ?unları soyledi: [25]

Bir nehrin yanında oturan ve ondan birini kurtarmasının hicbir yolu olmayan bir ki?iydim. Nehirde kan akıyordu; binlerce masum cocuk, hatasız ya?lı ve caresiz kadın nehirden unutulmaya do?ru akıyordu. Cıplak ellerimle kurtarabildi?im herkesi kurtardım ve geri kalanlar asla geri donmemek uzere nehirde inmeye devam ettiler.

Mustafa Azizo?lu Bey [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Mustafa Azizo?lu Bey , tehcirin ba?ladı?ı donemde tehcir yollarının uzerinden gecti?i bir ?ehir olan Malatya'da mutasarrıf olarak gorev yapıyordu. Tehcirleri engelleme calı?malarında ba?arısız olsa da, kendi evinde birkac Ermeni'yi saklamayı ba?ladı. Mustafa'nın ?ttihat ve Terakki'nin sadık bir uyesi olan o?lu, "gavurlara baktı?ı icin" kendi babasını oldurdu. [18] [26]

Mustafa Kemal (Ataturk) [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ayrıca bakınız: Mustafa Kemal Ataturk
Mustafa Kemal (Ataturk) , 1923

Donemin bir gazete haberine gore, Turk Kurtulu? Sava?ı sırasında, Nureddin Pa?a tarafından TBMM 'ye Anadolu'da hayatta kalan veya bolgeye geri donen tum Ermeni ve Rumları oldurme onerisi sunuldu. Oneri Mustafa Kemal (Ataturk) tarafından reddedildi. [12] Rauf Orbay 'ın hatıralarında belirtti?ine gore de Mustafa Kemal "Ermeni katlini takbih ediyordu". [27]

Cezalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Talat Pa?a, 4. Ordu 'ya Hristiyanlarla i?birli?i yapan her Musluman'ın askeri mahkemeye cıkarılması emrini verdi. Benzer olarak, 3. Ordu komutanı Mahmut Kamil Pa?a , askerlerine "bir Ermeni'yi koruyan her Muslumanı evlerinin onune asmalarını" soyledi. [28]

Ermenilerin tehcirine ve katliamına kar?ı cıkan siyasetciler ve askeri liderlerin co?unlukla gorevlerinden alındı, bazıları ise daha sonra ?ttihat ve Terakki veya Ermeni katliamlarını gercekle?tirmeye istekli di?er liderler tarafından olduruldu. Kırım'a kar?ı cıkan di?er liderleri gorevlerinden almakla ve oldurmekle bilinen isimlere bir ornek Diyarbekir valisi Mehmed Re?it Bey idi. Cermik kaymakamı Mehmet Hamdi Bey, Savur kaymakamı Mehmet Ali Bey, Silvan kaymakamı ?brahim Hakkı Bey, Mardin kaymakamı Hilmi Bey ve sonraki Mardin kaymakamı ?efik Bey; 1915 yılında Re?it Bey tarafından tehcir kararlarına uymadıkları icin kovulan siyasetciler arasındaydı. [8] Once Midyat ve daha sonra Derik kaymakamı olarak gorev yapan Nuri Bey, tehcir kararlarına uymadı?ı gerekcesiyle Re?it Bey tarafından kovuldu ve daha sonra Re?it Bey'in muhafızları tarafından olduruldu. [8] 15 Haziran 1915'te, Lice Ermenilerini koruyan Huseyin Nesimi Bey de Re?it Bey tarafından bazı Cecen askerler aracılı?ıyla kendisine duzenlenen bir saldırıda olduruldu. [15] [17] ?smail Mestan gibi tehcirlere muhalif bazı gazeteciler de Re?it Bey tarafından oldurulenler arasındaydı. [8] Ermenileri koruma calı?malarında bulunan mutasarrıflardan biri olan Mustafa Azizo?lu Bey, kendi o?lu tarafından "gavurlara baktı?ı icin" olduruldu. [26]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Suny, Ronald Grigor (2015). "They can live in the desert but nowhere else" : a history of the Armenian genocide (?ngilizce). Princeton. ss. 245, 330. ISBN   978-1-4008-6558-1 . OCLC   903685759 . 28 Temmuz 2023 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 30 Nisan 2021 .  
  2. ^ Dadrian, Vahakn N. (2003). The history of the Armenian genocide : ethnic conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus . 4th rev. ed. New York: Berghahn Books. s. 384. ISBN   1-57181-666-6 . OCLC   702181955 .  
  3. ^ a b Powell, Christopher John (2011). Barbaric civilization : a critical sociology of genocide . Montreal [Que.]: McGill-Queen's University Press. s. 260. ISBN   978-0-7735-8556-0 . OCLC   806255370 .  
  4. ^ Kieser, Hans-Lukas (2018). Talaat Pasha : father of modern Turkey, architect of genocide . Princeton, New Jersey. s. 269. ISBN   978-1-4008-8963-1 . OCLC   1031214381 .  
  5. ^ a b Kevorkian, Raymond H. (2011). The Armenian genocide : a complete history . Londra: I.B. Tauris. s. 564-565. ISBN   978-0-85771-930-0 . OCLC   742353455 .  
  6. ^ Alboyajiyan, Arshak (1961). Memorial Book of Kutahya Armenians (Ermenice). Donikian Publishing House. ss. 218-228.  
  7. ^ "Serhan Yedig, Ersin Kalkan, Osmanlı'nın Sıradı?ı Burokratı Faik Ali Ozansoy, Hurriyet Gazetesi , 22.04.2007" . 2 Nisan 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 30 Nisan 2021 .  
  8. ^ a b c d e f g h i Opcin, Tuncay (2007). "Ermenilere Kol Kanat Gerdiler". Yeni Aktuel , 142 .  
  9. ^ a b Seropyan, Sarkis (23 Nisan 2013). "Ali Faik Bey'in vicdan direni?i" . Agos. 2 Mayıs 2013 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi.  
  10. ^ " ' Bu cinayetleri i?lemeyece?ime gore istifamı kabul buyurun! ' " . Agos . 30 Mart 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 3 Eylul 2022 .  
  11. ^ ?lgili BBC Turkce video haberi 26 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . 26 Nisan 2021 tarihinde eri?ilmi?tir
  12. ^ a b Akcam, Taner (2006). A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility . New York: Metropolitan Books. ISBN   0-8050-7932-7 . 29 Temmuz 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 25 A?ustos 2018 .  
  13. ^ Hull, Isabel V. (15 ?ubat 2013). Absolute Destruction: Military Culture and the Practices of War in Imperial Germany (?ngilizce). Cornell University Press. s. 273. ISBN   978-0-8014-6708-0 . 13 Ocak 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi .  
  14. ^ Resisting genocide : the multiple forms of rescue . Jacques Semelin, Claire Andrieu, Sarah Gensburger. New York: Columbia University Press . 2011. s. 45. ISBN   978-0-231-70172-3 . OCLC   500818338 .  
  15. ^ a b Bilican, Yılmaz Murat (21 Nisan 2015). "Soykırım, Lice Kaymakamı Huseyin Nesimi Bey, Walter Benjamin ve yuzle?me" . T24 . 22 Nisan 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi.  
  16. ^ Ungor, Ugur Umit (2012). The Making of Modern Turkey : Nation and State in Eastern Anatolia, 1913-1950 . Oxford: OUP Oxford. ISBN   978-0-19-161908-3 . OCLC   784886710 .  
  17. ^ a b I?ık, ?hsan (2006). Resimli ve Metin Ornekli Turkiye Edebiyatcılar ve Kultur Adamları Ansiklopedisi .  
  18. ^ a b c Akcam, Taner (2006). A shameful act : the Armenian genocide and the question of Turkish responsibility . 1st U.S. ed. New York: Metropolitan Books. ISBN   0-8050-7932-7 . OCLC   64844685 . 14 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 30 Nisan 2021 .  
  19. ^ Derogy, Jacques (1990). Resistance and revenge : the Armenian assassination of the Turkish leaders responsible for the 1915 massacres and deportations . New Brunswick, U.S.A. s. 32. ISBN   978-1-4128-3316-5 . OCLC   971493703 .  
  20. ^ Gercek, Burcin (26 ?ubat 2006). "Celal Bey ve di?erleri". Radikal .  
  21. ^ Hur, Ay?e (28 Nisan 2013). "1915 Ermeni soykırımında kotuler ve iyiler" . Radikal . 5 Haziran 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi.  
  22. ^ Gercek, Burcin; Akcam, Taner. "Report on Turks who reached-out to Armenians in 1915" (PDF) . International Raoul Wallenberg Foundation . 28 Aralık 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 1 Mayıs 2021 .  
  23. ^ Gercek, Burcin. "Celal Bey" . Aurora Prize . 100 Lives. 1 Mayıs 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi.  
  24. ^ Vakit gazetesi ar?ivleri, 10-13 Aralık 1918 (Rumi: 10-13 Kanunuevvel 1334), Sayfa:1, ?stanbul.
  25. ^ Donef, Racho (Kasım 2010). "Righteous Muslims during the Genocide of 1915" (PDF) . Assyrian Information Management . 25 ?ubat 2021 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 1 Mayıs 2021 .  
  26. ^ a b "1915'te Ermenileri koruyan Turk ust duzey yetkilileri" . Ermeni Haber Ajansı . 29 Mayıs 2015. 1 Haziran 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi.  
  27. ^ Rauf Orbay'ın hatıraları, 1914-1945 . Osman Selim Kocahano?lu. ?stanbul: Temel Yayınları. 2005. ISBN   975-410-086-1 . OCLC   64374161 .  
  28. ^ Ungor, U?ur Umit (2008). "Seeing like a nation-state: Young Turk social engineering in Eastern Turkey, 1913?50". Journal of Genocide Research . 10 (1). s. 24. doi : 10.1080/14623520701850278 .  
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermeni_Kırımı%27na_Turk_muhalefeti&oldid=32796163 " sayfasından alınmı?tır