Do?rudan demokrasi
, halkın egemenli?ini bizzat ve do?rudan do?ruya kullandı?ı demokrasi turudur. Do?rudan demokrasi, halkın halk tarafından yonetilmesini ongormektedir. Dolayısıyla do?rudan demokrasi dizgesi, demokrasinin ulkusel anlamına en yakın olan halidir. Siyasi kararların, co?unluk esasına gore, yurtta?ların oy coklu?u ile, do?rudan do?ruya ?ehir halkı tarafından alındı?ı yonetim ?ekline, do?rudan do?ruya demokrasi denir. Do?rudan demokraside, halk herhangi bir aracı veya temsilci olmadan politikalara karar verirken,
temsili bir demokraside
insanlar daha sonra politika giri?imlerini yururlu?e koyan temsilcilere oy verirler. Kullanılan belirli bir sisteme ba?lı olarak, do?rudan demokrasi yurutme kararlarının gecirilmesini, sıralamanın kullanılmasını, yasaların yapılmasını, yetkililerin do?rudan secilmesini veya gorevden alınmasını ve yargılamaların yapılmasını gerektirebilir. Do?rudan demokrasinin onde gelen iki bicimi
katılımcı demokrasi
ve muzakereci demokrasidir.
Temsilcilerin gunluk yonetimi yonetti?i, ancak vatanda?ların egemen kaldı?ı yarı do?rudan demokrasiler, uc tur halk eylemine izin verir: referandum (plebisit), inisiyatif ve geri ca?ırma. ?lk iki bicim ? referandumlar ve giri?imler ? do?rudan yasama ornekleridir. 2019 itibarıyla, otuz ulke, ulusal duzeyde halk tarafından ba?latılan referandumlara izin verdi.
Zorunlu bir referandum, siyasi seckinler tarafından hazırlanan yasayı ba?layıcı bir halk oylamasına tabi tutar. Bu, do?rudan mevzuatın en yaygın ?eklidir.
Bir halk referandumu, vatanda?lara, mevcut mevzuatı vatanda?lar tarafından oylamaya ca?ıran bir dilekce verme yetkisi verir. Kurumlar, gecerli bir dilekce icin zaman dilimini ve gerekli imza sayısını belirtir ve azınlık cıkarlarını korumak icin ce?itli topluluklardan imza isteyebilir. Bu do?rudan demokrasi bicimi, oy kullanan halka,
?svicre
'de oldu?u gibi, secilmi?
yasama organı
tarafından kabul edilen yasalar uzerinde etkili bir veto hakkı verir.
Vatanda? tarafından ba?latılan bir referandum (giri?im olarak da adlandırılır), genel halkın uyelerine, dilekce yoluyla, hukumete belirli yasal onlemler veya anayasal reformlar onerme yetkisi verir ve di?er referandumlarda oldu?u gibi, oylama ba?layıcı veya sadece tavsiye niteli?inde olabilir. Giri?imler do?rudan veya dolaylı olabilir: do?rudan inisiyatifle, ba?arılı bir teklif do?rudan oylamaya tabi tutulacak oy pusulasına yerle?tirilir (Kaliforniya'nın sistemi tarafından orneklendi?i gibi). Dolaylı bir inisiyatifle, ba?arılı bir oneri ilk once de?erlendirilmesi icin yasama organına sunulur; ancak, belirli bir sure sonra kabul edilebilir bir eylemde bulunulmazsa, oneri do?rudan halk oylamasına gecer. ?svicre, Lihten?tayn veya Uruguay'daki anayasa de?i?iklikleri boyle bir dolaylı inisiyatif biciminden gecmektedir.
Muzakereci bir referandum, amaclı kurumsal tasarım yoluyla halkın muzakeresini artıran bir referandumdur.
Geri ca?ırma yetkisi, halka, secilmi? yetkilileri belirlenmi? standart gorev surelerinin bitiminden once gorevden alma yetkisi verir.