David Livingstone
(d. 19 Mart 1813,
Blantyre
,
Lanarkshire
,
?skocya
- o. 1 Mayıs 1873,
Chitambo
,
Barotseland
, (gunumuzde
Zambiya
)), ?skoc misyoner ve ka?if. Livingstone,
Afrika
'nın guney, orta ve do?u kesimlerinde 30 yıl boyunca yuruttu?u misyonerlik ve ke?if calı?malarıyla Batı'nın Afrika'ya yonelik yakla?ımlarını buyuk olcude bicimlendirmi?tir.
Yoksul ve dindar bir ailenin o?luydu. On ya?ında aile gelirine katkıda bulunmak amacıyla bir pamuklu bez fabrikasında calı?maya ba?ladı.
?skocya Kilisesi
'nin benimsedi?i
Kalvenci
inancla yeti?tirildi ve ergenlik ca?ına geldi?inde katı disiplin uygulayan ba?ımsız bir
Hristiyan
cemaatine katıldı. Daha sonraki yıllarda sa?lık konusunda misyonerlik calı?maları yapmaya karar verdi ve bir yandan fabrikadaki calı?masını surdururken bir yandan da
Glasgow
'da iki yıl
Yunanca
,
ilahiyat
ve
tıp
o?renimi gordu. 1838'de Londra Misyoner Derne?i'ne kabul edildi.
Guney Afrika
'da gorev yapan tanınmı? ?skoc misyoner Robert Moffat'tan etkilenerek bu ulkeye gitmeye karar verdi. Kasım 1840'ta misyoner olarak Guney Afrika'ya atandı ve yıl sonunda yola cıkarak 14 Mart 1841'de
Cape Town
'a ula?tı
[2]
.
31 Temmuz 1841'de Moffat'ın Cape sınırında bulunan
Kuruman
'daki misyonerlik merkezine gitti ve kısa bir sure kaldıktan sonra Hristiyanlı?ı yaymak amacıyla nufusun daha kalabalık oldu?u sanılan kuzey bolgesine yoneldi. 1842 yazında
Kalahari
'nin iclerinde beyazların o gune de?in gidebildi?i en kuzey noktaya ula?tı. Bu arada yerel diller ve kulturlerle ilgili bilgisini artırdı. 1844'te bir misyonerlik merkezi kurmak icin
Mabotsa
'ya yaptı?ı yolculuk sırasında bir
aslanın
saldırısına u?rayarak yaralandı.
2 Ocak 1845'te Robert Moffat'ın kızı Mary ile evlendi. Sonraki yolculuklarının birco?una karısı da katıldı. 1 A?ustos 1849'da
Ngami Golu
'nun ke?fine yaptı?ı katkılardan dolayı ?ngiliz Kraliyet Co?rafya Derne?i'nce altın madalya ve para ile odullendirildi.
Livingstone, 11 Kasım 1853'te
Makololo
topluluklarının ya?adı?ı
Zambezi
yakınlarındaki
Linyanti
'den sınırlı malzeme ve kucuk bir Afrikalı grubuyla birlikte kuzeybatıya do?ru yola cıktı. Amacı
kole ticareti
yerine yasal ticaretin geli?mesini sa?lamak ve Makololo topluluklarıyla ili?ki kurabilmek icin
Atlas Okyanusu
kıyısına ula?an uygun bir yol bulmaktı.
Boer
'lerin 1852'de
Kolobeng
'deki evini yıkarak Afrikalı dostlarına saldırmı? olmasından dolayı Boer topraklarından gecmek istemiyordu. Zor bir yolculuktan sonra, 31 Mayıs 1854'te batı kıyısındaki
Luanda
'ya ula?tı. 20 Ekim 1854'te donu? yolculu?una ba?layarak 11 Eylul 1855'te
Linyanti
'ye vardı. 3 Kasım'da do?uya do?ru yola cıkarak Zambezi bolgesinde ke?if calı?maları yaptı ve 20 Mayıs 1856'da
Mozambik
'teki
Quelimane
'ye vardı. 17 Kasım 1855'te ula?tı?ı Zambezi'deki ca?layanlara ?ngiltere kralicesi
Victoria
'nın adını verdi. 9 Aralık 1856'da ulusal bir kahraman olarak
?ngiltere
'ye dondu.
David Livingstone
,
Frederick Havill
1857'de yayımladı?ı
Missionary Travels and Researches in South Africa
(Guney Afrika'da Misyonerlik Yolculukları ve Ara?tırmaları) adlı yapıtı kısa surede 70 binden cok satarak gerek ke?if ve misyonerlik alanında, gerekse yayıncılık tarihinde onemli bir yer edindi. Gelirlerini ve ununu buyuk olcude artıran Livingstone
Londra Misyoner Derne?i'
nden ayrıldı. Kitabını bitirdikten sonra altı ay boyunca Britanya Adaları'nın her yanını dola?arak konu?malar yaptı. 4 Aralık 1857'de
Cambridge Universitesi
'nde Senato Binası'nda yaptı?ı konu?mada genc universitelileri Afrika'da kendisinin ba?ladı?ı gorevi tamamlamaya ca?ırdı.
Dr. Livingstone's Cambridge Lectures
(1858; Dr. Livingstone'un Cambridge Konu?maları) adlı yapıtı da onceki kitabı kadar buyuk ilgi uyandırdı. Cambridge'e yaptı?ı ziyaret sonucunda, 1860'ta Universiteler Orta Afrika Misyonu olu?turuldu.
Quelimane
konsoloslu?una atanan Livingstone Afrika'nın do?u ve orta kesimlerinde ara?tırmalar yapmakla gorevlendirilen bir ke?if ekibinin ba?ında 12 Mart 1858'de Afrika'ya dondu. Ke?if ekibinde aralarında karde?i Charles ve Edinburgh'lu bir doktor olan John Kirk de olmak uzere 6 Avrupalı ve 10 Afrikalı vardı. Bu yolculuk daha once tek ba?ına yaptı?ı yolculuklarla kar?ıla?tırılmayacak olcude iyi duzenlenmi?ti. Ama bir sure sonra ekipteki Avrupalılar arasında anla?mazlıklar cıkması uzerine iclerinden bazıları gruptan atıldı.
Zambezi Irma?ı
'nda gemiyle yolculu?u surduremeyen Livingstone,
Portekiz
topraklarından gecmeden
Ruvuma (Rovuma) Irma?ı
yoluyla
Nyasa (Malavi) Golu
cevresindeki bolgelere ula?an bir yol bulmayı da ba?aramadı. Gene de ekibiyle birlikte bu topraklara ula?an (17 Eylul 1859) ilk ?ngiliz olarak bolgenin kolonile?tirilmesinin temelini attı. Bu arada Afrika'ya gelen karısı 27 Nisan 1862'de
Zambezi Irma?ı
uzerindeki Shupanga'da oldu. Buyuk o?lu Robert ise
ABD
'ye giderek 5 Aralık 1864'te
Amerikan ?c Sava?ı
'nda Kuzey icin carpı?ırken oldu. 1863'te ?ngiliz hukumeti, Zambezi bolgesindeki ara?tırmalarda umulan geli?melerin sa?lanamadı?ı gerekcesiyle ke?if ekibini geri ca?ırdı. Ama Livingstone Lady Nyassa adlı kucuk teknesiyle
Hint Okyanusu
uzerinden
Bombay
'a 2.500 millik tehlikeli bir yolculuk yaptı. Daha sonra 1864 yazında
?ngiltere
'ye dondu ve karde?i Charles'la birlikte ikinci kitabı olan
Narrative of an Expedition to the Zambesi and Its Tributaries and of the Discovery of Lakes Shirwa and Nyassa 1858-1867'
yi (1865; Zambezi ve Kollarındaki bir Ke?if yolculu?uyla Shirwa ve Nyassa Gollerinin Ke?finin Oykusu 1858-1867) yazdı.
Daha sonra
Bombay
'a yaptı?ı kısa bir ziyaretin ardından Britanya genel konsolosu olarak 28 Ocak 1866'da Afrika'ya dondu. Amacı Hristiyanlı?ı yaymanın ve
Do?u Afrika
kıyılarında kole ticaretine son vermeye calı?manın yanı sıra
Orta Afrika havzası
'yla
Nil Nehri
'nin ana kaynaklarını ke?fetmekti. Ke?if ekibine yalnızca Afrikalı ve Asyalıları alarak do?u kıyısındaki
Mikindani
'den yola cıktı. Ama Portekiz topraklarından ve
Nyasa Golunun
kuzeyinden gecmeden
Tanganika Golu
'nun cevresindeki bolgeye ula?ma planını
Angoniler
'in saldırıları yuzunden gercekle?tiremedi. Eylulde kendisini terk eden bazı ki?iler
Zengibar
'a donduklerinde cezalandırılmaktan kurtulabilmek icin Livingstone'un
Angoniler
tarafından olduruldu?unu yaydılar.
Ama Livingstone, Nyasa Golunun guney ucundan kuzeye do?ru yolculu?unu surdurdu. 8 Kasım 1867'de
Mweru Golu
'nu ve 18 Temmuz 1868'de
Bangweulu Golu
'nu ke?fetti.
Arap
tuccarların yardımıyla ?ubat 1869'da
Tanganika Golu
'ne ula?tı. Hastalı?ına kar?ı yolculu?una devam ederek 29 Mart 1871'de kuzeybatıda ula?abildi?i en uc nokta olan
Lualaba Irma?ı
uzerindeki
Nyangwe
'ye vardı.
23 Ekim 1871'de Tanganika Golu'nun do?u kıyısındaki
Ujiji
'ye dondu?unde oldukca hasta durumdaydı.
New York Herald
'ın muhabiri
Henry Morton Stanley
ona buyuk gereksinim duydu?u yiyecek ve ilacları sa?ladı. Biraz duzeldikten sonra Stanley'nin Tanganika Golu'nun kuzey bolgelerindeki ke?if ara?tırmalarına, ardından da 320 km do?udaki
Unyanyembe
'ye yaptı?ı yolculu?a katıldı. Ama 14 Mart 1872'de Afrika'dan ayrılan Stanley ile birlikte ?ngiltere'ye donmeyi kabul etmedi. Nil'in kaynaklarını aramayı surdurmek ve kole ticaretini ortadan kaldırmak amacıyla yeniden guneye hareket etti. Ama Mayıs 1873'te Afrikalı hizmetcileri, bugunku
Zambiya
'nın
Ilala
bolgesinde Chitambo'da yata?ının kenarındaki olusunu buldular.
Mumyanalacak
olan olusunden cıkardıkları kalp ve ic organları Afrika topra?ına gomduler. ?ngiltere'ye goturulen olusu Victoria donemine ozgu gorkemli bir
Westminster Katedrali
'ne gomuldu (18 Nisan 1874).
Aynı yıl, H. Waller'ın derledi?i, iki ciltlik
The Last Journals of David Livingstone in Central Africa, from 1865 to His Death
(1865'ten Olumune De?in David Livingstone'un Orta Afrika'daki Son Gunlukleri) yayımlandı.