Ba?lı?ın di?er anlamları icin
Daman
sayfasına bakınız.
Hyracoidea
|
|---|
 |
|
|
|
|
|
|
Daman
,
kırsıcanı
veya
hiraks
olarak da bilinir, yakla?ık
tav?an
buyuklu?unde
otcul
hayvanlardan olu?an
memeli
familyası
Procaviidae
uyelerine verilen genel ad. Procaviidae, birbirinden cok farklı vucut yapısına sahip hayvanlardan olu?an
Afrotheria
ust takımına ait
Hyracoidea
takımının tek familyasıdır. Bazı sınıflandırmalarda ya?ayan en yakın akrabaları
filler
(Proboscidea) ve
deniz inekleri
(Sirenia) ile
Paenungulata
(eski ad: Uranotheria) adlı grupta toplanırlar.
Gunumuzde ya?ayan daman turleri gayet kucuk boy memelilerdir. 30 ila 60 cm uzunlu?a ve en fazla 3,5 kg a?ırlı?a ula?ırlar. Kuyruk neredeyse gorunmuyecek kadar kısa, en fazla 3 cm uzunlu?unda olur. Kaslı, kuvvetli ve uzunumsu bir vucut yapısı, ancak kısa boyunları olur.
Turden ture renkleri acık ile koyu kahverengi arası de?i?ir. Cene, kulaklar ve bacaklar kısadır. On ayaklarında bulunan dort parma?ın ucları toynakla?mı?tır. Arka ayaklarda uc parmak olur. Orta parma?ın bukuk bir tırnak varken di?er ikisi toynak halini almı?tır. Ama damanlar bu toynakların uzerinde de?il cıplak tabanları ustunde yurur. Ayaklarından cıkan bir sekret tabanları daima nemli tutar. Bunun sayesinde tabanlarını iceri do?ru bukerek ayaklarında bir vakum olu?turup cok yamac kayalıkların uzerinde bile rahatlıkla tutunur ve yuruyebilirler.
Ucurum ve calı damanı kayalık yerlerde (dolayısıyla kaya damanı olarak anılılırlar), a?ac damanı ise ormanda ya?ar. Memleketleri Afrika kıtasıdır, ancak Ucurum damanı
Guneybatı Asya
'da da ya?ar.
Damanlar cok hızlı ve hareketlidir. A?ılması zor bolgelerde bile gayet hızlı ilerleyebilirler. Familyanın tum turleri cok iyi tırmanır.
A?ac damanının ya?am ?ekli, di?er iki cinsten cok farklıdır. Di?er iki cins gunduz aktif olup gune?lenmeyi severken, A?ac kırsıcanımsısı gece aktiftir ve daha saklı ya?ar. Yerde ya?ayan cinsler buyuk gruplar icinde ya?arken, A?ac kırsıcanımsısı yalnız veya kucuk bir aile icinde ya?ar.
Tum damanlar
otoburdur
. Besinlerinden yeterince sıvı elde edebildikleri icin su icmeye gerek duymazlar. Kucuk boylarından dolayı bircok yırtıcı hayvan tarafından avlanırlar;
yılanlar
,
yırtıcı ku?lar
ve
buyuk kediler
sadece birkac ornek olarak sayılabilir. Yırtıcı ku?lar arasında ozellikle
Kaffer kartalı
neredeyse tamamen damanlar ile beslenir.
Damanları ara?tıran ilk do?a bilimciler onları
kemirici
olarak sınıflandırmı?tır. Ancak henuz 19'uncu yuzyılda, vucut yapılarından dolayı toynaklı hayvanlarla ba?ları olması gerekti?i fikirleri one surulmu?, hortumlular ve deniz inekleri ile birlikte
Paenungulata
taksonuna
konulmu?lardır. Yeni yapılan molekulergenetik ara?tırmalar da bu takımların birbirleri ile akrabalı?ını kesin olarak kanıtlamı?tır.
Bugun ya?ayan tum damanlar Procaviidae familyası icinde toplanır. Evrim tarihinde soyu tukenmi? olan turlerden ayırt edebilinmesi icin bazen "Tırmanan damanlar" olarak da adlandırılırlar. Familya 3 ayrı cinsten olu?maktadır:
- Martin S. Fischer:
Hyracoidea
. Handbuch der Zoologie, Band VIII, Teilband 58. Walter de Gruyter 1991.
ISBN 3-11-012934-5
- Ronald M. Nowak:
Walker's Mammals of the World
. Johns Hopkins University Press 1999
ISBN 0-8018-5789-9
- Martin S. Fischer:
Die Stellung der Schliefer im phylogenetischen System der Eutheria
. 1996
ISBN 3-510-61178-0
- Herbert Hahn:
Von Baum-, Busch- und Klippschliefern, den kleinen Verwandten der Seekuhe und Elefanten
. 1959
ISBN 3-7403-0193-7
- Edward R. Ricciuti:
What on Earth is a Hyrax?
. Blackbirch Press 1996
ISBN 1-56711-100-9
- Donald R. Prothero, Robert M. Schoch:
The Evolution of Perissodactyls
. Oxford University Press 1990
ISBN 0-19-506039-3
- A. Lavergne, E. Douery & al.:
Interordinal Mammalian Relationships: Evidence for Paenungulate Monophyly Is Provided by Complete Mitochondrial 12S rRNA Sequences
In:
Molecular Phylogenetics and Evolution
Okt 1996, Band 6, Nr. 2, S. 245-258.
 |
Wikimedia Commons'ta
Daman (hayvan)
ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
|