Dort Yuce Gercek
, (
Pali
: catt?ri ariyas?ccani,
Sanskritce
: catv?ri ?ryasaty?ni, ??????? ???????????),
Gotama Buda
’nın aydınlanmaya ula?tıktan sonra o?retti?i ilk o?retidir. Tum Budist o?retinin temelini olu?turan bir anlayı?ı ifade eder. Dort Yuce Gercek o?retisi
Pali Derlemesi
'nde Samyutta Nikaya yazmaları icerisinde yer almaktadır. Bu dort gercek ?unlardır:
- Dukkha
-
Ya?am acı doludur.
- Samudaya
-
Acıların sebebi cehalet, acgozluluk ve ofkedir.
- Nirodha
-
Sebeplerin ortadan kalkması, acıların ortadan kalkmasını getirir.
- Magga
-
Acıların sona ermesinin yolunu
Sekiz Katlı Asil Yol
gosterir.
"Dort Yuce Gercek" en temel Budist o?retilerden biridir;
Theravada
okulunda dort yuce gerce?in o?retilmesi icin
Dhamma Cakka Pavattana Sutta
(Dharma Carkını Dondurme Ustune Vaaz) kullanılırken,
Mahayana
ve
Vajrayana
okullarında
Abhisamayalamkara
gibi Mahayana metinlerinden yararlanılmı?tır. Dolayısıyla yorumlarında kucuk farklılıklar bulunsa da, tum okullar icin kritik oneme sahip bir o?retidir.
Pali Derlemesinde ya?amın tum evrelerinde acıların var oldu?u goru?u yer almaktadır:
Do?um acıdır, ya?lanmak acıdır, hastalık acıdır; olum acıdır; ho?lanmadı?ın ile bir araya gelmek acıdır; ho?landı?ından uzak kalmak acıdır; istedi?ine ula?amamak acıdır; kısaca,
be? olgulara
ba?lanmak acıdır."
[1]
Dukkha kelimesinin farklı kaynaklarda “acı”, "ızdırap", "endi?e", "rahatsızlık" veya "tatminsizlik" olarak cevrildi?ini goruruz. Majjhima Nikaya 149:3 dukkha'nın kısa bir tarifini yapmaktadır:
Ki?i arzular tarafından kı?kırtılmı?, zincire vurulmu?, tutkuyla ba?lanmı?, zevk arayı?ına du?mu?se, ki?inin bedensel ve zihinsel sıkıntıları artar, ki?inin bedensel ve zihinsel acısı artar, ki?inin bedensel ve zihinsel ate?i cıkar ve ki?i bedensel ve zihinsel ızdırap deneyimler.
[2]
Budist okullarının buyuk co?unlu?u acıların temelini, cahilli?in olu?turdu?unu one surerler. Bu anlayı? olu?umun ikinci zincirinde yer almaktadır. Cahillik, her ?eye koru korune ba?lanarak, gerce?i anlayamama ve yanlı? davranı?larda bulunmaktır. Gerce?i anlayamamak, insanın, kendini ve nefsini yanlı? bilmesi, evrenin nesnelerden ibaret oldu?unu du?unmesidir.
Pali Kanon kaynaklarında Samudaya ile ilgili, acıların sebeplerini; nefret, pisbo?azlık ve cahilli?in olu?turdu?u goru?u yer almaktadır. En bilindik anlamda genel tanımı ise yeniden do?um iste?i, acı veren acgozluluktur. Ki?i kendini birtakım du?uncelerle oyalar:
1.Altı duyunun hazlarına yonelik aclık (kama-tanha)
2.Varolu? iste?i (bhava-tanha)
3.Yok olma iste?i (vibhava-tanha)
Bu istekler, ba?ımlılıklar, acgozluluk; farklı durumlardan meydana gelmektedir. Tanha, dukkha’nın olu?umundaki ilk ve tek sebep de?ildir. Arzular kendili?inden olu?maz, onları tetikleyen bir ?eyler elbette vardır.
Arzular sadece insanı mutlu eden zenginlik, guc gibi durumları icermez, aynı zamanda inanı?, o?reti, anlayı? gibi durumları da icermektedir.
Buda
’ya gore tartı?malar, en kucuk birim olan ailede ba?lar, daha sonra halkın icine, oradan da ulkelere sava? olarak yayılır. Bunun temelindeki tek sebep arzularımıza yenik du?memizdir.
?steklerin ve arzuların sona ermesi, acıları da ortadan kaldırır. Ruha acı veren duygulardan arınılmalıdır.
Acıları sona erdirmek mumkundur. Bu da ancak “Sekiz A?amalı Asil Yol” sayesinde olmaktadır: do?ru du?unce, do?ru amac, do?ru soz, do?ru anlayı?, namuslu kazanc, do?ru eylem, uyanıklık ve do?ru odaklanma.
- ^
Bikkhu Bodhi (translator),
Dhammacakkapavattana Sutta. Samyutta Nikaya LVI, 11. "Setting in Motion the Wheel of the Dhamma."
http://www.budsas.org/ebud/ebsut001.htm
16 Ocak 2013 tarihinde
Wayback Machine
sitesinde
ar?ivlendi
.
- ^
Bhikkhu Nanamoli (cevirmen) (1995),
The Middle Length Discourses of the Buddha: A New Translation of the Majjhima Nikaya
, Boston: Wisdom Publications.