Unlu condottiero
Cesare Borgia
Condottieri
(
?talyanca
:
Condottieri
, tekil hali
condottiero
),
Orta Ca?
'da
Ronesans
donemi boyunca
Papalık Devleti
de dahil olmak uzere
?talyan
?ehir devletleri tarafından kullanılan sozle?me usulu calı?an
paralı asker
liderlerini ve kurumlarını anlatır.
?talyancada
condottiero
sozle?me kar?ılı?ı anla?ılan anlamına gelmektedir. Gunumuzde paralı asker komutanına kar?ılık gelmektedir. Tarihsel olarak askerlerin milliyetinden ba?ımsız bir terimdir.
13. ve 14. yuzyıllarda
denizci cumhuriyetler
ba?ta olmak uzere ?talya ?ehir devletleri olan
Venedik
,
Cenova
ve
Floransa
ozellikle ticaretten oturu cok zengin olmu?salar da etkilerinin cok gerisinde duzenli ordulara sahiptirler. Yabancı bir gucun askeri i?gal tehdidi veya kom?u devletlerin saldırıları soz konusu oldu?unda iktidardaki asiller kendileri adına sava?maları icin paralı askerlere ba?vururlardı. Devletle askerler arasında sava?ın ko?ulları ve hizmet bedelinin belirtildi?i bir sozle?me (condotta) yapılır, askerlerin komutanı da boylelikle
Condottiere
olarak adlandırılırdı.
Haclı Seferlerinin
tamamlanmasıyla beraber Ortado?u'da Muslumanlara kar?ı sava?mı? olan cok sayıda komutan Avrupa'da ve ozellikle ?talya'da boy gostermeye ba?lar. Cok ce?itli milliyetten olan bu paralı askerler zamanla orgutlenerek kucuk caplı ordulara donu?mu?tur.
Bu ?ekilde olu?turulan ve disiplinli kurallara sahip olan ilk paralı asker bollu?u Duk
Werner von Urslingen
ve Kont
Konrad von Landau
tarafından kurulan
Ventura Bolu?u
olur. Boluk ola?anustu disiplinli olması ve herkese rutbeden ba?ımsız olarak kardan e?it hisse da?ıtmasıyla unlenir. Komutanlı?ını bir ?talyanın yaptı?ı ilk paralı asker bolu?u ise
Aziz George Bolu?u
olur.
[1]
Paralı askerler ?talya'daki iktidar mucadelelerindeki guclerinin farkına varınca condottieri kendi ?artlarını dikte ettirir hale gelir. Bu sayede ba?ta
Braccio da Montone
ve
Muzio Sforza
olmak uzere cok sayıda condottieri cok guclu siyasetciler haline gelirler. Co?u sava? klasik e?itimi aldı?ı icin muharebeleri bilimsel yonden ele alıp, kimi geli?melere imza atarlar. Bu sayede
Orta Ca?
'daki sava? anlayı?ına cok sayıda yenilik getirirler. Condottieri ozellikle du?manın sava?ma kabiliyetini kırarak geri cekilmesini sa?lamayı tercih edip, sonucu belirsiz olumune dek muharebelerden kacınırdı.
Yuz Yıl Sava?ı
sırasında imzalanan 1360 tarihli
Bretigny Antla?ması
'nın ardından ?ngiliz paralı asker komutanı Sir
John Hawkwood
Beyaz Boluk adlı bir birlik kurarak ?talya'ya giderek buradaki sava?larda yer almı?tır. Bu tarihten sonra ?talyan ?ehir devletleri yarı paralı asker yarı ulusal unsurlardan olu?an kucuk ve mobil birlikleri tercih etmi?tir.
15. yuzyıla gelindi?inde condottieri topraksız ?talyan asillerden olu?maktadır. Bu donemde en tanınan condottieri
Forli
hukumdarı
Caterina Sforza
'nın o?lu
Giovanni dalle Bande Nere
'dir.
Donemsel olarak bazı condottieri maa?ları bilinmektedir:
- 1432,
Floransa
'daki
Micheletto Attendolo
:
[2]
Aylık 1.900
florin
- 1448, Montferratlı William: Aylık 6.600 florin
- 1505, Floransa'daki Francesco Gonzaga'nın emrindeki 250 ki?i icin yıllık 33.000
scudi
- 1505, Floransa'daki Francesco Maria della Rovere'nin emrindeki 200 ki?i icin yıllık 100.000 scudi
Condottieri komutanları bunyelerine alacakları askerleri secerek alır, her birisiyle ayrı bir sozle?me yapılırdı. Bolu?un i?verenle sozle?mesi tamamlanınca aspetto adı verilen bekleme surecine girilirdi, bu surecte i?veren kontratı yenileyebilirdi. Antla?ma yenilenmezse paralı asker bolu?u o i?veren ?ehir devletine iki yıl boyunca saldıramazdı. Antla?manın ?artları harfiyen yerine getirilirdi cunku paralı askerler icin i?verenlerin gozundeki saygınlıkları cok onemliydi. 15. yuzyıla gelindi?inde ?talya'daki condottieri sava? alanındaki hakimiyetlerini percinlerler, bu donemde i?galci Osmanlı, ?svicre, Macar, Alman, Fransız ve Avusturya birlikleri yenilmi?tir. Donem
Machiavelli
tarafından ?oyle anlatılır:
| “
|
15. yuzyılda hicbir ?ehir devleti kendi silahlı kuvvetine sahip de?ildi. Bu yuzden ?talya daha kucuk prensliklerin veya topraksız orduların egemenli?i altındaydı. Prensler sadece mulk edinmek icin silaha ba?vururken topraksız ordular da ba?ka bir sanat sahibi olmadıklarından ganimet ve ?ohret icin sava?maktaydı.
|
?
|
?Macchiavelli History I. vii.
|
Vatikan'da nobet tutan ?svicreli Muhafızlar
Zamanla condottieri mali ve siyasi cıkarları sava? alanını olumsuz etkileyecek ?ekilde evrilmi?tir. Paralı asker komutanları saf de?i?tirmeye meyilli, sava?tan kacınma yanlısı ve herhangi bir taraftan alaca?ı ru?vete razı hale gelirler. 16. yuzyılın ba?larına do?ru ?ehir devletleri kucuk prensleri yutup, ?talya toprakları genel Avrupa siyasetinin do?rudan etkisine guclu Fransız, ?spanyol ve Alman ordularıyla maruz kalınca condottieri yetersiz kalmı? ve zamanla yok olmaya ba?lamı?tır.
Condottieri askerleri neredeyse tamamen zırhlı suvari birliklerden olu?maktaydı. 15. yuzyıl boyunca sava?tıkları du?manlarla hicbir ortak ozellikleri yoktur. Daha yuksek ucret icin hemen saf de?i?tirebilecek haldedirler. Sava? sanatında ustala?tıkları icin dun birlikte sava?tıkları bir arkada?ı yarın kar?ı orduda yer alabilecektir. Ayrıca paralı askerler icin bir esir olu bir du?mandan daha de?erli oldu?u icin muharebeler genelde az kanlı ve taktiksel olmaktaydı. Saatlerce suren ancak buna ra?men kaybın ya?anmadı?ı muharebeler oldu?u bilinmektedir.
[3]
Condottieri coku?unu hızlandıran en onemli geli?me 1494 yılında ba?layan Fransız i?gali olmu?tur. Buyuk ordusuyla ?talya'ya giren kral
VIII. Charles
dengeleri altust etmi?tir. ?ehir devletlerine bolunmu? olan ?talya'da condottieri de yabancı ulkelerin hizmetindedir.
[4]
Surec sonunda condottieri tam olarak sona ermese de onemini kaybedecektir. Gunumuzde
Vatikan
'daki ?svicreli Muhafızlar bu gelene?in kalıntısıdır.
-
Farinata degli Urbetti
-
Bartolomeo Colleoni
-
Sir John Hawkwood
-
Artemisia Gentileschi
-
Sigismondo Malatesta
-
Angelo Tartaglia
Prens
kitabındaki ki?i, konu ve olaylar
|
|---|
|
| |