?stanbul Kasımpa?a semtindeki yanında aslan ile
Cezayirli Gazi Hasan Pa?a Anıtı
Cezayirli Gazi Hasan Pa?a
, 18. yy'ın ikinci yarısında
Kaptan-ı derya
ve
sadrazam
olarak gorev yapan Palabıyık lakaplı
Osmanlı
devlet adamıdır.
[1]
Gurcu
kokenli olan Hasan Pa?a kucuk ya?ta ?ran sınırında satın alınarak bir kole tuccarı tarafından Tekirda?'daki bir tuccara satıldı ve efendisinin gozetiminde ya?amaya ba?ladı.
[2]
Birkac yıl sonra azat edilen Hasan Pa?a, ticarete atılıp
Tekirda?'dan
ayrıldı.
1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Sava?ı
surecinde
Yeniceri
oca?ına katıldı. Ozellikle Belgrad Ku?atması'nda
[
hangileri?
]
kahramanlık gosteren Hasan, Tekirda?'a tekrar donup kendisini azat eden tuccar efendisinin kızıyla evlendi. ?leriki yıllarda ele gecirdi?i bir gemiyle ?ohretini duydu?u Cezayir yi?itlerine katılmak adına Cezayir'e giden Hasan orada ba?langıcta kabul gorup kendisine ele gecirdi?i gemi ba?ı?landı ve bir zaman sonra
Tilimsan
?ehrinin sancak beyli?ine getirildi. ??ler iyi giderken de muhalifleri olan Hasan Bey, Cezayir'de kısa zamanda sert tepkiler almaya ba?ladı ve kaygılanarak Avrupa uzerinden ?stanbul'a geri dondu. Cezayir dayısının kendisini ihbar etmesi nedeniyle ?stanbul'da tutuklanan Hasan Pa?a, daha sonra aklandı.
[1]
1761'de
Osmanlı donanmasına
kalyon kaptanı olarak alınan Hasan Bey, bir sene sonra piyale rutbesine ve nihayet 1767'da kapudane olarak pa?a unvanı aldı.
1768-1774 Osmanlı-Rus Sava?ı
icinde olan Akdeniz bunyesindeki deniz carpı?malarında Rus donanmasıyla kar?ı kar?ıya gelen Osmanlı donanmasının ba?ındaydı. Rus amiral Spiridof ile olan mucadelede her iki kaptanın da gemisi battı ve catı?ma sonucsuz kaldı. Daha sonra iki donanma da cekildi, ama Osmanlı donanması hareket kabiliyetini kısıtlayacak ?ekilde Ce?me Limanı'na girdi ve bunun uzerine Rusların gonderdi?i yakıcı gemilerle kıstırılmı? donanma yakıldı ve 6 Temmuz 1770
Ce?me Baskını
ya?andı. Bozgun haberini derhal
Bab-ı Ali
'ye aktarmak icin
Canakkale Bo?azı
'na kadar gelen Hasan Pa?a'ya
Beylerbeyi
rutbesi verildi.
[1]
Ce?me Faciası sonrası inisiyatifi ele geciren Rus donanması
Limni Adası'nı ku?attı
, yetersiz deste?e ra?men harekete gecen Hasan Pa?a, bir gonullu grubuyla gizlice adaya gitti ve Rusları kayıp verdirerek puskurttu (22 Ekim 1770). 1770 yılının Kasım ayında vezaret rutbesiyle
Kaptan-ı derya
ilan edilip gazi unvanı verildi ve bo?az bolgesinde ba?komutan tayin edildi. Sultan
III. Mustafa
olunce donanma komutanlı?ından alındı ve Ruscuk seraskeri gorevine atandı.
[1]
1774 sonrası yeniden Kaptanı derya gorevine getirildi ve bilhassa
I. Abdulhamid
devrinde devlet idaresinde buyuk bir nufuza sahip oldu. Bu sure zarfında devletin merkezi idaresini ele aldı ve
Suriye/Filistin
(1775),
Mora
ve
Mısır
'daki (1786-1787) isyanları bastırdı. 1779 yılında Mora'da vergi toplayıcılı?ı (muhassıllık) hakkı elde etti.
Avusturya ve Rusya ile olan sava? nedeniyle payitahta ca?rıldı. 1787 tarihinde ba?layan
Osmanlı-Rusya
&
Osmanlı-Avusturya
sava?larında Rus cephesine atanan Cezayirli Gazi Hasan Pa?a, Ozi Kalesi'nin mudafaası icin mucadele edip ba?langıcta yenilse de sonradan Rus donanmasına kar?ı zafer kazandı; ancak Ozi'nin du?u?u engellenemedi. Bu kayıp pa?anın ?ohretini sarstı ve Ozi'nin du?u?u sonrası felc gecirip olen I. Abdulhamid yerine tahta gecen
III. Selim
tarafından Kaptan-ı derya makamından alınıp ?smail Kalesi'ne serasker olarak atandı. Bu kararın, III. Selim'in ?ehzadeli?i sırasında tahta gecmek icin yaptı?ı hamleyi donemin sultanı I. Abdulhamid'e ihbar edenin Hasan Pa?a olmasından kaynaklandı?ı iddia edilse de III. Selim'in onu daha sonra sadrazamlı?a getirmesi sonucu bu iddia eksik kalmaktadır.
[1]
Serasker olarak atandı?ı ?smail Kalesi'nde Rusları ma?lup etti ve ?smail Kalesi'ni kurtaran Hasan Pa?a, iki kez Ruslara yenilen 3 Aralık 1789'da Kethuda Hasan Pa?a yerine sadrazam ve serdar-ı ekrem tayin edildi. Sava? suresinde III. Selim'den sınırsız yetki aldı ve sert tedbirler uyguladı. Yakla?ık 4 aylık sadrazamlık donemini tamamen cephede geciren Hasan Pa?a buyuk ba?arılar kazansa da, cok sert tedbirler aldı?ı ve a?ırı cezalara kactı?ı icin cokca ele?tirildi. 30 Mart 1790'da ?umnu'daki merkez karargahta hayatını kaybetti ve ?ehirdeki Bekta?i
tekkesine
defnedildi.
[1]
Klasik devirde co?rafya ve denizcilik faaliyetlerinin orneklerini sunan Osmanlı Devleti'nde 18. yuzyılın sonlarında Rus donanmasının Baltık'tan Akdeniz'e gelip gelemeyece?i tartı?ılmaktaydı. Hatta Bab-ı Ali, Fransız elcisi Comte de Saint-Priest'nin Rus donanmasının gelebilece?ine donuk sonucsuz uyarıları da kayda gecti. Bu olay sonucunda Ce?me Baskını'yla biten Osmanlı-Rus deniz sava?ı ya?andı. Bu bozgunun akabinde Gazi Hasan Pa?a, tavsiye ve uyarılarla padi?ahı bilgilendirdi. Ozellikle donanma personelinin eksik bilgi ve tecrubesi, gemilerin hatalı tasarımı ve teknik anlamda du?mandan geri kalınması konularında fikir belirtti.
III. Mustafa
'ya olan tavsiyesiyle 1773'te ?stanbul Teknik Universitesi'nin de atası olan Muhendishane-i Bahr-i Humayun'un kurulmasını sa?ladı. Sadrazam Halil Hamid Pa?a doneminde, Hasan Pa?a okula yabancı hocaları getirterek ozellikle istihkam, top dokumu ve topculuk alanında onemli derslerin verilmesi sa?ladı.
[1]
Ki?isel servetini devlete hizmet icin harcayan Hasan Pa?a Kasımpa?a'da leventleri itaat altına almak adına kıyıda Kalyoncu Kı?lası'nı ve camisini in?a ettirdi. Tekirda?'da cami, hamam ve ce?me; adalarda ce?meler ve Truva harabelerinin bulundu?u yerde bir hisar in?a ettirdi. Ayrıca katıldı?ı seferler hakkında bilgiler iceren bir eser Cakeri-i Yemeni tarafından
Gazavat-ı Hasan Pa?a
adıyla kaleme alındı.
[3]
|
|---|
| 14. yuzyıl
| |
|---|
| 15. yuzyıl
| |
|---|
| 16. yuzyıl
| |
|---|
| 17. yuzyıl
| |
|---|
| 18. yuzyıl
| |
|---|
| 19. yuzyıl
| |
|---|