Bahreyn Ku?atması
Osmanlı-Portekiz Sava?ları
Bahreyn ve Basra Korfezi kıyılarını gosteren 1745 tarihli harita
Tarih 1559 Bolge Bahreyn ve Lahsa Eyaleti Sonuc Ku?atma ba?arısız oldu, Bahreyn'de Portekiz etkinli?i arttı
Taraflar
Osmanlı ?mparatorlu?u	Bahreyn Emirli?i Portekiz ?mparatorlu?u Hurmuz Emirli?i
Komutanlar ve liderler
Mustafa Pa?a Mehmed Bey	Murad Reis Alvaro de Noronha Alvaro d. Silveira Pero Pexoto Nureddin Reis
Gucler
200 suvari, 1.000 piyade, 2 kadırga, 1 yelkenli, 70 nakliye gemisi	400 Fars paralı askeri, 200 Portekiz askeri
Kayıplar
~ 1.000	en az 70 olu, 30 esir

Bahreyn Ku?atması , 1559 yılında Lahsa Valisi Mustafa Pa?a'nın ?stanbul 'a haber vermeden Osmanlı Devleti 'ne ba?lı bir emirlik olan Bahreyn 'i i?gal etmeye yonelik ba?arısız giri?imi.

Arka plan [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Esasen Lahsa bolgesinin merkezi Katif ve Bahreyn 'in emirleri Kanuni Sultan Suleyman 'ın 1534 yılında Ba?dat'ı fethinin ardından padi?aha elci gondererek ba?lılıklarını bildirmi?ler ve bolge ?eklen Osmanlı egemenli?ine girmi?ti. ^[1]

Askeri harekat [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Lahsa Valisi Mustafa Pa?a'nın harekatı merkezden emir alarak yaptı?ına dair bir kayıt bulunmamaktadır. 1 Temmuz 1559 tarihinde Katif 'ten ayrılan Turk filosu ve 1.200 ki?iden olu?an birlikler 2 Temmuz'da Bahreyn 'e cıkartma yaptılar ve Manama kalesini ku?atma altına aldılar.

26 Haziran'da Portekizliler Ada'nın Turklerin eline gecmesini engellemek uzere Basra Korfezi 'ne 22 sava? gemisi gonderdiler. Bunların 12'si Bahreyn'e yonelirken, 10'u Basra 'ya saldırdı. Burada iki buyuk ve 70 kucuk gemiyle Portekiz gucleri puskurtulduyse de di?er filo 9 Temmuz'da Turk cıkarma gemilerini yakmayı ba?ardı ve iki Turk kadırgasını ele gecirdi. Filo komutanı Merhmet Bey hayatını kaybederken, bazı askerler de esir du?tuler.

Bu durumda Mustafa Pa?a komutasındaki birlikler Bahreyn adasında mahsur kalıp Manama Kalesini ku?atmaya devam ederken bir taraftan da Basra 'ya yonelik Portekiz saldırısı sonrasında teyakkuz halindeki Ba?dat ve Basra 'dan takviye gonderilmesini beklemeye ba?ladılar. Yardım gelmemesi ve Portekizlilerin karaya asker cıkarması uzerine Mustafa Pa?a Bahreyn Hakimi Murad Reis ile temasa gecti ve birliklerinin Bahreyn gemileriyle tekrar Lahsa 'ya nakli kar?ılı?ında yuksek miktarda para teklif ettiyse de teklif kabul olunmadı.

Bunun uzerine Mustafa Pa?a birliklerini Portekiz gemilerinin top menzilinden uza?a adanın iclerine cekti. Portekizliler de ate?li hastalıklar getiren do?u ruzgarları ba?lamadan sonuca ula?mak istiyordu. Bunun uzerine, 200 ki?ilik Portekiz birli?i Murad Reis'in emrindeki 300 ?ranlı askerle birlikte Turk birliklerine kar?ı taarruza gecti. 200 ki?ilik Turk suvari birli?inin pususuna du?en ve cevrilme tehlikesi ya?ayan bu birlikler buyuk yenilgiye u?radı. Portekizliler 70 olu ve 30 esir verirken, 200 ki?ilik Portekiz birli?ine komuta eden Alvaro da Silveira olenler arasındaydı. Bahreyn'i abluka altında tutan Portekiz filosunun komutasını Pero Peixoto devraldı.

Bu kazanımlar uzerine Mustafa Pa?a Murad Reis ile yeniden temasa gecerek esirlerin iadesi kar?ılı?ında birliklerinin Lahsa 'ya naklini teklif ettiyse de Bahreyn hakiminden kayıtsız-?artsız silahların kendisine teslim edilmesi gerekti?i kar?ılı?ını aldı. Muzakereler, Hurmuz 'deki Portekiz Komutanının Bahreyn Hakimine takviye kuvvet taahhudunde bulunmasıyla sekteye u?radı.

Bu olaylar olurken Basra Valisi ?stanbul 'u Lahsa Valisinin izinsiz seferinden ve kar?ıla?ılan sıkıntılardan haberdar etti. 1 Ekim 1559 tarihinde bizzat Kanuni Sultan Suleyman muhurlu fermanla Lahsa Valisi Mustafa Pa?a gorevinden azledildi, Murad Reis 'in Bahreyn hakimli?i teyit edildi ve kendisinden Turk birliklerinin Lahsa 'ya serbestce gonderilmesi istendi. Bu sırada ise Mustafa Pa?a aldı?ı yaralardan hayatını kaybetti. Yerine gecen Katif Sancakbeyi Mehmed Bey Portekizlililere 10 yuk Pa?a Akce (1 milyon dirhem) tazminat odedi ve 200 ki?ilik Turk askerleri 6 Ekim 1559 tarihinde 5 Portekiz gemisiyle seferin ba?ladı?ı Katif 'e ta?ındı.

XIX. yuzyılda Manama Limanı

Sonuclar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bahreyn Ku?atması, her ne kadar merkezin emri olmadan bolgedeki bir eyalet valisinin gercekle?tirdi?i bir giri?im olsa da, Diu Ku?atması (1538) ve Hurmuz Ku?atması (1552) gibi Osmanlıların denizden karaya yaptıkları taarruzlarda kar?ıla?tıkları bir ba?ka ba?arısızlık oldu. Bahreyn uzerindeki Portekiz nufuzu azaltılamadı?ı gibi, Osmanlı Devleti 'nin fiili hukumranlı?ı gucunu kaybetti. 1570'li yıllarda Bahreyn'in zapt edilmesi fikri tekrar gundeme gelse de hayata gecirilemedi.

1578 yılında ?ran 'a kar?ı uzun yıllar surecek ve kaynaklarını tuketecek sava?lar serisine giri?en Osmanlı Devleti bu sava?ların gidi?atına ba?ı olarak Basra Korfezi 'ndeki gucunu giderek kaybetti. 1624 yılında Ba?dat 'ın Safeviler 'in eline gecmesiyle Korfez'le kara ba?lantısı da kopan Osmanlı Devleti 1638'de Irak 'taki egemenli?ini yeniden kursa da 1663-69'da Beni Halid kabilesi kar?ısında gerileyerek Lahsa 'dan tamamen cekildi. Bu ?ekilde, 1630 yılında Yemen 'deki Turk idaresinin de Zeydilerin eline gecmesiyle Osmanlıların Hint Okyanusu 'yla ba?lantısı Kızıldeniz 'le kısıtlı kaldı. XVIII. yuzyılın ba?larında ise Basra 'daki merkezi yonetimin zayıflayarak eyaletin idaresinin fiilen Memluklerin eline gecmesi sonucunda Osmanlı Devleti'nin Basra Korfezi 'ndeki varlı?ı XIX. yuzyılın ortalarına kadar bir anlamda tamamen sona erdi.

Portekiz de Basra Korfezi 'ndeki kudretini uzun sure koruyamadı. 1580 yılında ?spanya 'nın i?gali altına giren Portekiz 1602 yılında Bahreyn 'deki hakimiyetini ?ah Abbas doneminde gucunun zirvesine ula?an ?ran 'a kaybetti. 1622 yılında da Hurmuz 'un ?ran-?ngiliz ittifakına kaybıyla da Portekiz bir anlamda Basra Korfezi denkleminden du?tu. ?ran, ?ngiliz ve Hollanda'nın etkinlikleri arttı.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Bahrain in 1559?A Narrative of Turco-Portuguese Conflict in the Gulf." Journal of Ottoman Studies 3 (1982): 91?104. 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Jon Mandaville, "Al-Hasa, Outpost of Empire", Aramco World internet sitesi
• Hala Mundhir Fattah, "The Politics of Regional Trade in Iraq, Arabia, and the Gulf, 1745-1900" State University of New York (1997), s. 95 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
• Hamad bin ?sa Al-Khalifa, "First Light", Kegan Paul International, New York (1994), s. 21-23 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .