Buyuk Coku? , evren biliminde Evren 'in nasıl sonlanaca?ıyla ilgili uc olası senaryodan biridir. Bu uc senaryo, Rus bilim insanı Aleksandr Fridman tarafından 1922 yılında ortaya atılmı?tır. Buyuk Coku? Senaryosu'na gore Evren'in geni?lemesi, kutlecekimi etkisiyle giderek yava?layarak, Evren'in geni?leme hızı ve Evren'deki toplam kutle miktarına gore belirli bir gelecekte duracak ve daha sonra da icine cokmeye ba?layarak ba?langıc anındakine benzer bir tekilli?e donecektir.

Genel bakı? [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Evrenin geni?leme hızı kurtulma hızını a?mazsa, tum maddenin kar?ılıklı yercekimselleri sonunda sonucta kasılmaya neden olacaktır. daralma a?amasında entropi artmaya devam ederse (bkz. Ergodik Hipotez ), daralma, geni?lemenin zamanla tersinden cok farklı gorunur. Erken evren oldukca tek bicimli iken, bir buzulen evren gittikce yıpranacaktı. Nihayetinde tum maddeler kara deliklere donu?turecekti, bu da sonra birle?ecek, birle?ik bir kara delik veya buyuk daralma tekilli?i uretecekti.

Teorinin arkasındaki du?unce, evrenin geni?lemesinin Buyuk Patlama tarafından uretilen enerjiyle ba?lantılı olması ve boylece madde, di?er cisimlerin cekim veya yercekimi vasıtasıyla patlama noktasından uzakla?tıkca azalmasına neden olmu?tur. Birlikte hareket eden bu safha, sonunda geni?lemenin durmasına yol acar. Daha sonra cisimler cekerken ve maksimum geni?leme noktasının otesinde bir ?ey olmazsa, madde orijinal patlama bolgesine geri donerek yolu tersine cevirir.

Nihai coku?ten once ya?anacak olayların ayrıntıları hem geni?leme evresinin hem de onceki daralma evresinin uzunlu?una ba?lıdır; Her ikisi de ne kadar uzarsa, giderek geni?leyen evrende gercekle?mesi beklenen olaylar o kadar artar; Bununla birlikte, ı?ı?ın hızından kaynaklanan gecikme nedeniyle varsayımsal gozlemciler tarafından buzulme evresinin hemen fark edilmeyece?ini, kozmik mikrodalga arka plan sıcaklı?ının onceki geni?leme evresine gore simetrik daralma sırasında artaca?ını ve olayların Buyuk Patlama sırasında gercekle?en bu durum ters sırada olacaktır. Kompozisyonda bizimkine benzer bir daralan evrene gore, ustkumelerin kendi aralarında birle?ip galaksi kumeleri ve daha sonra galaksilerin birle?ece?i bekleniyor. Yıldızların birbirine cok yakın oldu?u zaman aralarında carpı?maların sık oldu?u zamanlar, kozmik mikrodalga arka plan sıcaklı?ı o kadar artmı?tı ki, yıldızlar kendi ic ısısını dı?arı atamıyordu, patlayana kadar yava? yava? pi?iyorlardı. Artan sıcaklık nedeniyle atomları kurucu atom altı partikullerine parcalayacak heterojen gaz, Buyuk Daralma'nın kendisinden once zaten birle?en kara delikler tarafından yutulacaktı.

Hubble yasaları , evrendeki mevcut geni?leme durumunu olcer ve yercekimi kuvvetinin kuvveti, evrendeki maddenin yo?unlu?una ve basıncına, di?er bir deyi?le evrenin kritik yo?unlu?una ba?lıdır. Evrenin yo?unlu?u kritik yo?unlu?un uzerindeyse, yercekim kuvvetinin gucu, evrenin geni?lemesine engel olur ve evren, kendine do?ru geri coker. Bir kozmolojik sabit gibi itici bir kuvvetin bulunmadı?ını varsayarsak tersine, e?er evrenin yo?unlu?u kritik yo?unlu?un altında ise, evren geni?lemeye devam edecek ve cekmesi, evrenin geni?lemesini durduracak yeterli olmayacaktır. Bu senaryo, evren geni?ledikce so?udu?u ve entropi durumuna ula?tı?ı Buyuk Donma ile sonuclanır. ^[1] Bir teori, evrenin ba?ladı?ı devinimeye kadar cokebilece?ini ve daha sonra ba?ka bir Buyuk Patlama ba?lataca?ını ve bu ?ekilde evrenin sonsuza dek surece?ini, ancak geni?leme a?amalarına daralmaya neden olaca?ını onermektedir. Ba?ka bir senaryo ise, kritik yo?unluk do?ru oldu?unda ortaya cıkan duz bir evrene neden olur. Bu durumda evren her zaman yava?lar ve sonucta bir sure sonra durur. ?imdilik kritik yo?unluk olculmu? ve duz bir evren oldu?u tespit edilmi?tir. ^[2]

Goru?ler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ozellikle uzak supernova gozlemleri ve yuksek cozunurluklu kozmik mikrodalga arka plan ı?ıması analizleri olmak gore gozlemsel veriler, Evren'in buyumesinin kutlecekimi etkisi sonucu yava?lamadı?ını, tam tersine giderek hızlandı?ını tutarlı olarak gostermektedir. Dolayısıyla buyuk coku? kuramı gunumuzde sorunlu bir kuram olarak de?erlendirilmektedir. Bununla birlikte hızlanmaya neden oldu?u du?unulen karanlık enerjinin ne oldu?u bilinmedi?inden bu enerjinin etkisinin bilinmeyen bir gelecekte ters donmesinin ve Evren'in hızlı bir coku?une yol acmasının da mumkun oldu?u du?unulmektedir. ^[3]

Di?er olası sonuclar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• ?kinci olasılık, Evren'in geni?lemesinin sonsuza de?in surmesi ve Evren'de bir ısı olumu ya?anmasıdır. Bu durumda, Evren'de herhangi bir ı?ık kayna?ı kalmadı?ı icin Evren tam bir karanlıktadır. Butun yıldızlar kara deliklere donu?erek etraflarındaki tum ı?ı?ı ve cisimleri yutarlar.
• Ucuncu olasılık ise Evren'in kutlesinin tam olarak geni?lemeyi durduracak, ama coku?u ba?latamayacak kritik bir de?erde olması ve sonucta Evren'in belirli bir buyuklu?e ula?ıp geni?lemenin durmasıdır.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]