Asansorun ic kısmı
Asansor
, dikey olarak yuk ve insan ta?ımada kullanılan bir aractır. Daha yuksek ve derin yapıların yapılmasıyla, insanların ve yuklerin ust ve alt katlara ula?abilmesi ihtiyacı asansorleri zorunlu kılmı?tır.
19. yuzyılda bazı
maden ocakları
ve
fabrikalarda
,
komur
ve gerekli maddelerin ta?ınmasında
yuk asansorleri
kullanılıyordu. ?nsanların
can guvenli?ini
tehlikeye atmayan ilk asansorler 19. yuzyıl ortalarında yapıldı. Bu doneme kadar kentlerdeki yapılar insanların
merdivenle
yukarı cıkabilece?i yukseklikte, en cok be? altı katlı yapılıyordu.
Bu guvenli asansorler
buhar gucu
ile calı?ıyordu. Bu asansorlerde
buhar makinesi
bir
tamburu
donduruyor, asansor kabinini ceken
halat
da tıpkı makaralı balık oltalarında oldu?u gibi bu tamburun uzerine sarılıyordu. Asansoru
Elisha Graves Otis
icat etmi?tir.
Asansor kelimesi
Fransızca
"ascenseur" kelimesinden turetilmi?tir. Ascenseur,
mekanik yukselme aracı
anlamına gelmektedir. Bu kelimeyi ilk kullanan ki?inin 1867 yılında
Leon Edoux
oldu?u belirtilmi?tir.
[1]
[2]
Asansorun e? anlamlısı goturge sozcu?udur.
[3]
[4]
[5]
Eski asansorlerde kullanılan halat sarmalı tambur sistemi, buhar makinesi yerine bir elektrik motoruyla dondurulerek bugun de bazı asansorler de uygulanır. Ama elektrikli asansorlerin co?u artık cekmeli tiptedir. Bu asansorlerde, askı halatlarının bir ucuna asansor kabini, obur ucuna da kabinin a?ırlı?ını dengeleyen bir kar?ı a?ırlık ba?lanmı?tır. Askı halatlardan her biri, asansor bo?lu?unun tepesine yerle?tirilmi? bir
kasna?ın
ya da
makaranın
uzerindeki ayrı bir
yive
oturur. Bir elektrik motoruyla calı?an bu makara dondukce halatları hareket ettirir. Boylece asansor bir yone do?ru yol alırken kar?ı a?ırlık ters yonde hareket eder.
Bugunun asansorleri, kabinin cok hızlı inip cıkmasını ve en ust ya da en alt kat hizasını cıkmasını ve en ust ya da en alt kat hizasını gecmesini onleyen bircok
guvenlik
duzene?iyle donatılmı?tır. Bu duzenekler calı?masa bile, asansorun en ust katı gecerek tepedeki aygıtlara de?ecek kadar yukselmesi olanaksızdır. Cunku kabin en ust kata ula?tı?ında kar?ı a?ırlık, kuyu dibinde bulunan tamponların uzerine oturur boylece halatlar gev?edi?i icin kabini daha yukarı cekemez.
Modern asansorlerden bazıları da
pistonlu
-elektrikli tiptedir. Bunlar tıpkı eski hidrolik asansorler gibi calı?ır, yalnız
paslanmayı
ve
donmayı
onlemek icin
su
yerine
ya?
kullanılır. Silindirin icine elektrikli bir
pompayla
basılan ya? elektrikli vanalara bo?altılır. Bu asansorler cok yuksek olmayan yapılarda, ozellikle de a?ır yuklerin kaldırılması icin fabrikalarda ve
ucak gemileri
ile otomobil yıkama-ya?lama istasyonlarının yukseltici platformlarında kullanılır.
Elektrikli asansorlerin yaygınla?masından sonra bile, asansorun ini? cıkı?ını denetlemek ve kabin kapılarını acıp kapatmak icin uzun sure asansor gorevlilerine gerek duyuldu. Yolcuların kabindeki du?melere basarak asansoru kendi kendilerine calı?tırabilmeleri 1890'lara rastlar. Ba?langıctaki kucuk kabinli ve cok yava? olan bu asansorler ancak
konutlarda
ya da az sayıda insanın girip cıktı?ı birkac katlı
i? hanlarında
kullanılabiliyordu.
Elektronik
bilimi ilerledikce, i?lek yapılarda kullanılan hızlı asansorler icin
otomatik
denetim sistemleri geli?tirildi. Bu otomatik elektronik aygıtlar, birkac asansoru olan yapılarda aynı zamanda gorev da?ıtımı yapan bir "komuta tablosu" i?levini gorur. Bu aygıtlar verilen
programa
uygun olarak asansorlerin ini? cıkı? yonunu yolcu trafi?ine gore duzenler. Yakla?ık 30 yıldır yuksek yapılardaki asansorlerin co?u tam otomatiktir. Bu asansorler insan eliyle denetlenen asansorlerden cok daha
verimli
,
hızlı
ve
guvenilirdir
.
Otomatik asansorlerin kabininde, kapının bir ya da iki yanında yerle?tirilmi? bir
panelde
yapının her katı icin numaralı bir
du?me
bulunur. Asansore binen ki?inin yapaca?ı tek ?ey cıkmak ya da inmek istedi?i katın du?mesine basmaktır. Sonradan binen yolculara asansorun hangi
katta
duraca?ını haber vermek icin, basılan du?menin icinde bir ı?ık yanar. Du?meye basıldıktan sonra cok kısa bir sure sonra kapılar otomatik olarak kapanır ve asansor kendili?inden harekete gecer. Duraca?ı kata yakla?ırken de gene otomatik olarak yava?lar ve kat kapısıyla aynı duzeye geldi?inde durur. Asansor yukarı cıkarken, yapının koridorlarındaki asansor kapılarının yanında bulunan panelin cıkı? du?melerine basan ba?ka yolcuların bulundu?u katlarda da durur. A?a?ı inerken de ini? ca?rılarına yanıt verir. Otomatik denetim duzene?i butun ca?rıları sırayla yanıtlamak uzere belle?inde sakladı?ı icin, aynı ini? ya da cıkı? sırasında asansorden cok sayıda yolcu yararlanabilir.
Asansor kat duzeyine gelip durdu?unda kapılar otomatik olarak acılır; yolcuların butun ini? cıkı?ları bitince de yava? yava? kapanır. Tum kapılar kapanırken iki kanadın arasında bir yolcu kalmı?sa, elektronik bir aygıt bu durumu saptayarak kapıların yolcuya carpmadan durmasını sa?lar. Ama bu yalnızca bir anlık bir duraklamadır. E?er herhangi birisi kapıları zorlayarak acık tutmaya calı?ırsa, kapı kanatları aradaki yolcuyu hafifce iterek uzakla?tırır ve asansorun yoluna devam etmesini sa?lar.
Cok sayıda asansoru olan yuksek yapılarda butun asansorlerin calı?ması
bilgisayarlara
ba?lı otomatik
aygıtlarla
yonlendirilir. Bu aygıtlar, asansorlerin ini? cıkı?larını yolcu trafi?ine gore duzenleyecek bicimde programlanmı?tır. Cok i?lek bir yapıda sabah ve ak?am saatleri arasındaki yolcu trafi?inin akı?ına uygun olarak genellikle altı ayrı program uygulanır. Gunun erken saatlerinde insanlar i?yerlerine yeti?mek icin acele ettiklerinden asansorlerin co?u cıkı? yonune calı?tırılır. Sabahın geri kala bolumunde cıkı? ve ini?ler dengelidir. ?nsanların
o?le yeme?ine
gitti?i saatlerde ini?ler, o?le yeme?inden donu?te cıkı?lar daha yo?undur. Sonra yine uzun bir sure ini?ler ve cıkı?lar dengelenir. ?? gunun bitiminde asansorlerin co?u bu kez ini? yonunde calı?acak ?ekilde programlanır. En sonunda, gece
hizmetine
ayrılan bir ya da iki asansor dı?ında elektronik sistem butun asansorleri otomatik olarak durdurur.
Asansor emniyet devresi
Temel Britannica Asansor Maddesi
- ^
"asansor"
.
Ni?anyan Sozluk
. 19 Aralık 2011 tarihinde
kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi: 6 Aralık 2020
.
- ^
"Asansor Kelime Kokeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji"
.
www.etimolojiturkce.com
. Eri?im tarihi: 6 Aralık 2020
.
[
olu/kırık ba?lantı
]
- ^
"PAU ?ngilizce Sozluk"
. 26 Temmuz 2023 tarihinde kayna?ından
ar?ivlendi
. Eri?im tarihi:
23 Ekim
2020
.
- ^
E? Anlamlı Kelimeler Sozlu?u
- ^
Bulmaca Sozlu?u