Altay Cumhuriyeti

Altay Cumhuriyeti
Республика Алтай
Алтай Республика
	Altay Cumhuriyeti ; Республика Алтай ; Алтай Республика
Bayrak	Arma
	Milli Mar? : Altay Cumhuriyeti ulusal mar?ı
	Konum
	Altay Cumhuriyeti Altay Cumhuriyeti
	Yonetim
Ulke :	Rusya
Federal Bolge :	Sibirya
Ekonomik Bolge :	Batı Sibirya
Ba?kent :	Gorno-Altaysk
Devlet Ba?kanı:	Oleg Horohordin
Yasama organı :	Duma
	Genel bilgiler
Yuzolcum :	92.600 km² (35.753 sq mi)
- Rusya icinde :	35.
Nufus :	218.063 (06/2018)
- Yo?unluk :	2 /km² (6 /sq mi)
	Di?er bilgiler
Dili :	Altay Turkcesi , Rusca
Kurulu? tarihi:	3 Temmuz 1991 ; (1 Temmuz 1922)
Kodu:	04
ISO 3166-2:RU:	RU-AL
Resmi ; ?nternet sayfası :	altai-republic.ru

Altay Cumhuriyeti ( Rusca : Респу?блика Алта?й / Respublika Altay; Altay Turkcesi : Алтай Республика / Altay Respublika), Rusya 'nın en guneyinde yer alan, federasyona ba?lı bir ozerk cumhuriyet.

Orta Asya 'da Asya kıtasının co?rafi merkezinin hemen kuzeyinde ve Guney Sibirya'da yer almaktadır. Batı'da Kazakistan , kuzeyde Rusya , do?uda Tuva ve Hakas Cumhuriyetleri, guneyde Mo?olistan , Do?u Turkistan ve Kazakistan ile kom?udur.

Devlet Ba?kanı Olek Horohordin , Devlet Meclisi 'nin (El Kurultay'ın) ba?kanı German Cepkin 'dir.

Altay Cumhuriyeti 2003'ten beri TURKSOY (Uluslararası Turk Kulturu Te?kilatı) gozlemci uyesidir. ^[1]

?dari yapılanma [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?dari bolgeleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

№	Belediye bolgesi	Yonetim merkezi
1	Ko? Agac bolgesi	Ko? A?ac
2	Mayma bolgesi	Mayma
3	Ondoy bolgesi	Ondoy
4	Turacak bolgesi	Turacak
5	Ulagan bolgesi	Ulagan
6	Kan Oozı bolgesi	Kan Oozı
7	Koksuu bolgesi	Koksuu
8	Camal bolgesi	Camal
9	Coya bolgesi	Coya
10	?ebalin bolgesi	?ebalin

- Gorno-Altaysk (Горно-Алтайск)
Bolgeler :
- Camal (Чамал аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Coya (Чоя аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Ko?-Agac (Кош-Агаш аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 12 selsovet ile
- Mayma (Майма аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Ondoy (О?дой аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 10 selsovet ile
- ?ebalin (Шебалин аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 11 selsovet ile
- Turacak (Турачак аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 9 selsovet ile
- Ulagan (Улаган аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 7 selsovet ile
- Kan Oozı (Кан-Оозы аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 11 selsovet ile
- Koksuu (Кoк-Суу аймак)
  - Bolgelerin idaresi altındaki 9 selsovet ile

Altay Cumhuriyeti idari bolgeler haritası

Nufus [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Son nufus istatistiklerine gore Altay Cumhuriyetinin toplam nufusu 213 703 ki?idir (2015). ^[2]

	1939	1959	1970	1979	1989	2002	2010
Altay	39.285 (%24,2)	38.019 (%24,2)	46.750 (%27,8)	50.203 (%29,2)	59.130 (%31)	67.995 (%33,5)	69.963 (%34,5)
Rus	114.209 (%70,4)	109.661 (%69,8)	110.442 (%65,6)	108.795 (%63,2)	115.188 (%60,4)	116.510 (%57,4)	114.802 (%56,6)
Kazak	4.280 (%2,6)	4.745 (%3)	7.170 (%4,3)	8.677 (%5)	10.692 (%5,6)	12.108 (%6)	12.524 (%6,2)
Di?er	4.405 (%2,7)	4.736 (%3)	3.899 (%2,3)	4.365 (%2,5)	5.821 (%3,1)	6.334 (%3,1)	5.447 (%2,7)

E?itim [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ulkede 193 ortaokul, 3 teknikum ve 1 universite bulunmaktadır. Altay Turkcesi ile yılda 37 kitap, 1 gazete ve 2 dergi yayınlanmaktadır. Ortaokullarda 35 bin, teknikumlarda 43 bin, ulkenin tek universitesinde ise 2600 o?renci o?renim gormektedir. ^[3]

Co?rafya [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Relyef [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Cumhuriyetin toprakları da?lık bir gorunum arz eder. Cok sayıda akarsu ve goller gorulur. En yuksek da? ? (Rusca: Beluha ) olarak soylenen yore Turk dillerinde ise (Altayca: (Uc-Sumer (3 tepeli), Kadınbajı), (Kazak Turkcesi: (Muztav ?ını) ^[4]^[5]) ? 4506 m, Sibirya co?rafyasının en yuksek noktasıdır.

Akarsu ve golleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Altay Cumhuriyeti'ndeki en buyuk akarsular Altay Turkcesinde kadın diye soylenen Katun Biy-su (Bey suyu) iken en buyuk gol ? Teles ( Altın-kol ) su yuzeyi alanı 230,8 km² ve derinli?i 325 metredir.

"Manas" destanında Altay hakkında [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Altay (al ? ruh, mukaddes; tay ? da?)? Kutsal da? ya da Altında? denilen bir manada soylenilmi?tir. Dunyanın en uzun destanı olan ≪Manas≫ destanının butun varyantlarında gelene?e gore korunan ve ozlenen bir yerin adıdır. Destanın metinlerinde ≪Ertı?, Orkun ? iki akarsudur. Gerek tarihi kaynaklarda gerek destan metinlerinden anla?ıldı?ı kadarıyla Altay bolgesinde belirli bir sure Mo?ol soylu Kalmak (Kalmık) toplulu?u hakim olmu?tur. Kırgızlar, Altaylar, Hakaslar ba?ta olmak uzere Turk soylu halklara cok eziyet yapmı?lardır. Metinlerde du?man veya zarar veren ulus diye bahseder. Destanda bazı toponomler boyunca bilgiler verir. Manas'n do?um yeri hakkında:

Adamdın cetpes dabaası,

Altaydın Salkın-suunda

Anda tuulgan neme deyt,

Kırgızdın kıraan Manası.

Ertı?tın suun cerdegen,

eregi?ken adamdar

Egerde anı cenbegen ^[6] (Сагымбай Орозбаков, Кол жазмалар фондусу, 1790-инв., 360-б.).

Ozu Altayda tuuldu,

Bilsen Kadır tun keldi.

Bul Altaydın tuzuno ^[7]

? diye yazılmaktadır. ^[8]

Turizm [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Turizm, Altay Cumhuriyeti'nin kilit sektorlerinden biridir. Onemli bir ekonomik gelirdir. Zengin do?ası turizmin en onemli cekicili?idir. Yılda bir milyondan fazla turistin u?rak yeridir. ^[9] Turk Hava Yolları'nın Rusya Federasyonu'nda Novosibirsk ?ehrine ?stanbul ve Ankara ?ehirlerimizden do?rudan ucu?ları bulunmaktadır. ^[10] Novosibirsk'ten Gorno-Altaysk ?ehrine haftanın belirli gunleri (haftalık 3 kez) Rusya havayolu ?irketleri tarafından ucu?lar yapılmaktadır. Novosibirsk ?ehrinden Altay Cumhuriyetine karayolu ile gidilebilir. Altay Cumhuriyetinde demiryolu yoktur. Kazakistan ve Tuva Cumhuriyeti'ni ba?layıcı rol oynayan Altay Cumhuriyeti demiryolları ve havayolları yonunden ke?fedilmemi?tir. Sibirya demiryolu hattı kuzeyde Altay Cumhuriyetinin sınırları dı?ında Biysk'ten gecer. P-256 feodal Cuy otoyolu ulke topraklarından gecer.

Tanınmı? ki?iler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Grigoriy Gurkin (1870 ? 1937) ? Altay Turklerinden sanatcı, 1917?1919 yıllarında Altay Turklerinin Karakorum kamu e?itim bakanı.

Altay Cumhuriyeti'nden gorunumler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Altay Cumhuriyetinin kuzey bolumunde Katun akarsuyu
Altay Cumhuriyetinin Ker Kecu kampı
Altay Cumhuriyetinin Kajurlı veya Kudurlu golu
Altay Cumhuriyetinde bir gol
Karakol kultur devrini yansıtan arkeloljik bir anıt: Kulada
Uc-Enmek. Karakol vadisi manzarası

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ "ALTAI REPUBLIC (RF) :: TURKSOY" . www.turksoy.org . 22 Ekim 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 27 A?ustos 2021 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 18 Mart 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 25 A?ustos 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" (PDF) . 13 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2022 .
^ "Горная страна Алтай | В Походе" . 23 ?ubat 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 ?ubat 2014 .
^ (Sagımbay Orozbakov, Kol Cazmalar fondusu, 1790-inv., 360-s.).
^ Sayakbay Karalayev, 1. 155
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 29 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2022 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 16 Mart 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .
^ "Ar?ivlenmi? kopya" . 28 Nisan 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 10 Ekim 2020 .

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Timur B. Davletov, ALTAY CUMHUR?YET? ve ALTAY TURKLER? 27 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (Turkiye Turkcesi)
Altay Cumhuriyeti (Da?lık Altay) Resmi Sitesi 16 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (Rusca)
Altay Cumhuriyeti Turizm Cekicilikleri 11 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (Rusca)
Altay Kime kalacak Алтай к?мге ?алады? (Kazak Turkcesi)
В Altay Cumhuriyetindeki festival El Oyun ile ilgili (foto) 26 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
Bolgelerarası Altay toplumunun festivali ≪El Oyun≫ (Эл Ойын) 28 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .
Altay Cumhuriyetinde spor etkinlikleri
Milli festival El-Oyun (Halk oyunu) Festivali hakkında genel bilgiler 25 ?ubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .

[1] "ALTAI REPUBLIC (RF) :: TURKSOY" . www.turksoy.org . 22 Ekim 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 27 A?ustos 2021 .

[2] "Ar?ivlenmi? kopya" . 18 Mart 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .

[3] "Ar?ivlenmi? kopya" . 25 A?ustos 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .

[4] "Ar?ivlenmi? kopya" (PDF) . 13 Kasım 2012 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2022 .

[5] "Горная страна Алтай | В Походе" . 23 ?ubat 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 ?ubat 2014 .

[6] (Sagımbay Orozbakov, Kol Cazmalar fondusu, 1790-inv., 360-s.).

[7] Sayakbay Karalayev, 1. 155

[8] "Ar?ivlenmi? kopya" . 29 Ekim 2020 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 4 Mayıs 2022 .

[9] "Ar?ivlenmi? kopya" . 16 Mart 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 A?ustos 2015 .

[10] "Ar?ivlenmi? kopya" . 28 Nisan 2019 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 10 Ekim 2020 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Rusya'nın federal bolumleri
Cumhuriyetler	Adige Altay Ba?kurdistan Buryatya Cecenistan Cuva?istan Da?ıstan Hakasya ?ngu?etya Kabardino-Balkarya Karelya Kırım ³ Komi Kalmukya Karacay-Cerkesya Mari El Mordovya Kuzey Osetya-Alanya Saha Tataristan Tuva Udmurtya
Kraylar	Altay Habarovsk Kamcatka Krasnodar Krasnoyarsk Perm Primorskiy Stavropol Zabaykalskiy
Oblastlar	Amur Arhangelsk Astrahan Belgorod Bryansk Celyabinsk ?rkutsk ?vanovo Kaliningrad Kaluga Kemerovo Kirov Kostroma Kurgan Kursk Leningrad Lipetsk Magadan Moskova Murmansk Nijniy Novgorod Novgorod Novosibirsk Omsk Orenburg Oryol Penza Pskov Rostov Ryazan Sahalin Samara Saratov Smolensk Sverdlovsk Tambov Tomsk Tula Tver Tumen Ulyanovsk Vladimir Volgograd Vologda Voronej Yaroslavl
Federal ?ehirler	Moskova Sankt-Peterburg Sivastopol ³
Ozerk oblastlar	Yahudi
Ozerk okruglar	Cukotka Hantı-Mansi ¹ Nenets ² Yamalo-Nenets ¹
¹Tumen Oblastı 'na ba?lıdır. ²Arhangelsk Oblastı 'na ba?lıdır. ³ Kırım 'ın ve Sivastopol ?ehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır . Ukrayna Kırım'ın kendisinin ozerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise ozel statulu ?ehir olarak tanımakta, di?er taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi , Sivastopol'u ise kendi federal ?ehri olarak tanımaktadır.