Ahmedi

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Ahmedi
Sayfa Iskender-name
Walters Sanat Muzesi
Kendi dilinde adı Arapca : ?????
Farsca : ?????
Do?um Tajeddin ?brahim
1334
Olum Ocak-?ubat 1413 (78-79 ya?larında)
Amasya
Ebeveyn(ler) Hayzır (baba)

Ahmedi (1334 - 1413 [1] ) divan ?airi ve hekim .

14. yuzyıl 'da Anadolu ’da yeti?mi? en buyuk divan ?airi kabul edilir. [2] Kaleme aldı?ı Turkce eserlerle Osmanlı donemi Turkcesi’nin yazı, edebiyat ve bilim dilinin ilk orneklerini vermi? ve dolayısıyla Turk dili 'nin geli?mesinde ve kullanılmasında buyuk katkı sa?lamı?tır. [3]

En unlu eseri ?skendername ’dir.

Hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Asıl adı Taceddin ?brahim bin Hızir’dır. [2] ?iirlerinde Ahmedi mahlasını kullanmı?tır. Do?um yeri ve tarihi kesin olarak bilinmemektedir. 1334 yılında do?du?u tahmin edilir. Do?um yeri kimi kaynaklara gore Sivas , kimi kaynaklara gore Germiyan’ın ba?kenti Kutahya , kimilerine gore U?ak ’ın Sivaslı koyudur [4] Bazı kaynaklarda ise Ahmedi'nin Amasyalı olması gerekti?ini belirtilir. [5] Timurlenk ile Ahmedi arasında gecen ve yanlı? olarak Nasreddin Hoca 'ya isnat olunan me?hur " Futa " [6] yani " Pe?temal " hikayesinin Kutahya'daki Kemer Hamamı 'nda cereyan etti?i Kutahya halkı tarafından tavaturen soylendi?i icin Ahmedi'nin de Kutahya'da vefat etti?i iddiasını da dikkate alarak kimi kaynaklarda Germiyanlı oldu?u iddiasının daha kuvvetli oldu?u one surulmu?tur.” [7]

Ahmedi memleketindeki tahsilinden sonra Mısır ’a giderek ?eyh Ekmeleddin’in o?rencisi oldu; Aydınlı Hacı Pa?a ve Molla Fenari ile arkada?lık etti. [2] Anadolu’ya dondukten sonra tarihleri kesin olarak bilinmemekle birlikte Aydıno?ulları, Germiyano?ulları ve Osmano?ulları’na ba?landı. Mısır’da tıp o?renimi gormu? olan Ahmedi’nin saraylarda yalnız musahip sıfatıyla mı yoksa aynı zamanda saray hekimi olarak da mı bulundu?u konusunda kesin bir ?ey bilinmez. [2]

Ahmedi, Aydıno?lu Isa Bey ’in o?lu Hamza icin ders kitapları yazmı?; Germiyano?lu Suleyman ?ah ’a ?iirler sunmu?tur. Osmanlı padi?ahı Yıldırım Bayezid ’in o?ullarından Emir Suleyman ’ın hizmetine girmi?tir. [8]

Ahmedi "tabi'an ?en, ho? sohbet, latifeci" bir ?air olup [9] 1413 yılında 80'li ya?larda iken kimi kaynaklara Kutahya'da, [9] kimi kaynaklara gore Amasya'da [3] [10] hayatını kaybetti.

Edebi hayatı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Batı Turkleri'nin ilk onemli ?iir kitabı olan ?skendername adllı mesneviyi Germiyano?lu Suleyman ?ah namına [9] ele alarak 1390’da tamamladı. Devrin tum ilimleri hakkında ansiklopedik bilgiler vermesi nedeniyle Turk dili ve edebiyatı acısından oldu?u kadar bilim tarihi bakımından da onem ta?ıyan bu o?retici eseri, sonuna “ Dasitan-ı Tevarih-i Muluk-ı Al-i Osman ” adlı bolumu ekleyerek Emir Suleyman’a sundu. ?skendername’ye ilave edilmi? bu bolum, ilk Turkce Osmanlı vek?yi‘namelerindendir. Ahmedi, omrunun sonuna kadar ?skendername uzerinde calı?ıp onu zenginle?tirmeyi surdurmu?tur. 1407-1408’de esere ilave edilen Mevlid, Turk edebiyatının bilinen ilk mevlididir. [3]

Ahmedi’nin Ankara Sava?ı ’ndan sonra Timurlenk ile tanı?ıp ona bir kaside sundu?u du?unulur. [3] Emir Suleyman’ın iste?i uzerine Selman-ı Saveci ’nin “ Cem?id u Hur?id ” adlı mesnevisini Turkce’ye ceviren ve ekledi?i yeni kısımlarla adeta yepyeni bir eser yaratan ?air bu calı?mayı 1403’te tamamladı. Arapca-Farsca manzum bir lugat olan Mir??tu’l-edeb adlı eserini Aydıno?ulları’ndan Isa Bey’in o?lu Hamza Bey icin yazdı. [10] Ayrıca Mir??tu’l-edeb ’e ba?lı olarak bir ders kitabı olarak Mizanu’l-edeb ve Mi’yaru’l-edeb adlı risaleleri yazdı. [10]

Emir Suleyman’ın 1411 yılında olumunden sonra kendisine yeni bir hami arayan Ahmedi, Mehmed Celebi ’nin cevresine girmeye calı?tı [10] Tıp konusunda bir mesnevi olan ve 1403-1410 arasında kaleme aldı?ı “ Tervihu’l-ervah ” adlı eserini bazı eklerle Celebi Mehmet’e sunmu?tur.

Ahmedi ayrıca, Germiyan’ın ileri ailelerinden birine mensup oldu?u du?unulen [11] me?hur ?eyhi Sinan 'ı Ahmedi yeti?tirmi?tir. [9]

Ba?lıca Eserleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • Ahmedi Divanı (8 tevhid, 5 na'at, 2 terci-i bend, 7 terkib-i bend, 2 muhammes, 75 kaside ve 772 gazelini icerir [3] )
  • Cem?id u Hur?id (Cem?id ile Hur?id arasındaki a?k hikayesini konu alan mesnevi)
  • ?skendername (mesnevi)
  • Tervihu’l-ervah (Tıp konusudna mesnevi )
  • Bedayi'u’s-si?r fi ?anayi'i’?-?i'r (Farsca Risale, edebi sanatların acıklamasını ve bu sanatlarla ilgili Arapca, Farsca ve Turkce ornekleri icerir.)
  • Mi’yaru’l-edeb (Kaside tarzında Farsca ders kitabı)
  • Mizanu’l-edeb (Kaside tarzında Farsca ders kitabı)
  • Mir??tu’l-edeb (Arapca-Farsca manzum bir lugat)

Atfedilen eserler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bazı kaynaklarda, Ahmedi’nin bunlardan ba?ka, tıbba dair bir “ Kitabu'r Revayih ”, “ Kaside-i Sarsari ?erhi ”, “ Hayretu'l-c Ukala ”, “ Yusuf ile Zuleyha ”, “ Esrar-name ” tercumesi, “ Vis u Ramin ”, “ Suleymanname ”, “ Cengname ”, “ Kanun ve ?ifa ” tercumesi, bir nushası Fatih'te Feyzullah Efendi kutuphanesinde bulunan ve sa?lı?ı koruma hakkında onemli bilgileri iceren, Muntehab-ı ?ifa’ gibi eserlerinin oldu?u bildiriliyorsa da bunların bazısı bu gune kadar ortaya konulamamı?, bazısının da ya isim benzerli?inden ya da yanlı? adlandırılmasından dolayı ba?kasına ait oldu?u tespit edilmi?tir. [3] Halk arasında "Kırk Vezir hikayesi" adıyla bilinen ve Topkapı Sarayı Muzesi Kutuphanesi Turkce Yazmalar Katalogu'ndaki bilgilere dayanılarak yanlı?lıkla Ahmedi tarafından Arapcadan Turkceye cevrildi?i sanılan bu eserin Ahmedi-i Mısri'ye ait oldu?u tespit edilmi?tir. [3]



* ?skendername:

* Cem?id u Hur?id:

* Tervihu’l-ervah:
.
* Bedayiu’s-si?r fi ?anayi-i?-?ir:

* Mir??tu’l-edeb:

* Mizanu’l-edeb:

* Mi?yaru’l-edeb:

* Kayıp olan ve di?er atfedilen eserleri:

Kaynakca ve dipnot [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Ta?kopruluzade Ahmed, ?aka’iku’n-Nu’maniye fi-Ulemai’d-Devletu’l-Osmaniye
  2. ^ a b c d "Ahmet Acıduman, ?air ve Hekim Ahmedi'nin Tervihu'l-Ervah adlı tıbbi mesnevisinde cocukların sa?lı?ının korunması uzerine , Cocuk Sa?lı?ı ve Hastalıkları Dergisi Sayı 56, Yıl 2013 " (PDF) . 23 Haziran 2015 tarihinde kayna?ından (PDF) ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 23 Haziran 2015 .  
  3. ^ a b c d e f g "Ali Temizel, Ahmedi'nin Beday'u's-Sihr Fi ?anayi'i'?-?i'r isimli eserindeki Turkce ve Farsca ?iirleri , Selcuk Universitesi Turkiyat Ara?tırmaları Dergisi Sayı 14, Yıl 2003 " . 23 Haziran 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 23 Haziran 2015 .  
  4. ^ Latifi ve Ali Ahmedi’nin Sivaslı oldu?u; Ta?koprizade, Mustakimzade, Mecdi, A?ık Celebi ve Hasan Celebi ise Germiyanlı oldu?u yonunde bilgi vermektedirler. Uzuncar?ılı Ahmedi’nin U?ak’ın koylerinden olan Sivaslı’da do?mu? olabilece?ini bildirmekte, ?ehsuvaro?lu ise 1975 yılında Do?u Berlin kitaplı?ında buldu?u XVII. yuzyıla ait bir yazmada Ahmedi’nin do?um yerinin acıkca Sivas olarak yazıldı?ını kaydetmektedir.
  5. ^ Tunca Kortantamer, Ahmedi’nin uc ?iirine atıfta bulunarak ve Brockelmann'ın, A?ık Pa?a ile aynı bolgeden oldu?u goru?une dayanarak Ahmedi'nin Amasyalı olması gerekti?ini belirtiyor
  6. ^ Gelibolulu Mustafa Ali , Kunhu'l -Ahbar
  7. ^ ?smail Hakkı Uzuncar?ılı, Kutahya ?ehri , ?stanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 216
  8. ^ Dusturname-i Enveri
  9. ^ a b c d Uzuncar?ılı, ?smail Hakkı, Kutahya ?ehri , ?stanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 216, 217
  10. ^ a b c d "Gunay Kut, Ahmedi , Turk Diyanet Vakfı ?slam Ansiklopedisi, Cilt 2, Yıl 1989 " (PDF) . 23 Haziran 2015 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 23 Haziran 2015 .  
  11. ^ "Faruk K. Timurta?, ?eyhi'nin Hayatı ve ?ahsiyeti , Turk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt 5, Sayı 5 (1953) " . 30 Kasım 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 19 Ekim 2015 .  

Dı? kaynaklar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  • Akdo?an, Ya?ar, "Ahmedi (Taceddin, Hızır)" (1999) Ya?amları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C. 1 s. 168-169, ?stanbul: Yapi Kredi Kultur Sanat Yayıncılık. ISBN 975-08090072-9

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahmedi&oldid=32708163 " sayfasından alınmı?tır