Tarihi
Selanik
agorası
Agora
(
Yunanca
:
?γορ?, Agora
), antik
Yunan
kentlerinde, ?ehirle ilgili politik, dini, ticari her turlu faaliyetin gercekle?ti?i, tum kamu binalarının etrafında sıralandı?ı halka ait geni? acık alan olup,
Helenistik
donemde ?ekillenip
Roma ?mparatorlu?u
’nda ortaya cıkan forumların onculudur.
Klasik agoranın onculleri arkaik ca?larda da vardı, ancak henuz seckin bir mimari bicime sahip de?illerdi. Ba?langıcta son derece basit olup, oturma yeri olarak hizmet veren birkac ta? sırasının bulundu?u mekanlardı. Dini icerikli ?enlikler, co?kulu konu?malar ve
tiyatro
gosterileri de ilk zamanlar agorada duzenleniyordu.
Helenistik donem boyunca bu meydanlar daha da buyumu?tur. Gec Helenistik doneme gelindi?inde, her tarafı sutunlarla cevrilmi? ve boylece peristil avlu ?eklinde tamamen kapalı bir mimari birim olu?turmu?lardır. Roma doneminden beri agoralar, dort tarafı revaklarla cevrili bir alan ?eklini almı?tır.
Minos
kentlerinde bulunan tiyatroya benzeyen alanlar da agoranın onculleri olabilirler. Anadolu’da Pergamon (
Bergama
) ve Nysa agoraları
Helenistik
,
Aizanoi
, Asos, Ephesos (
Efes
) agoraları Roma doneminden kalmadır.
Agoralar MS 6. ve 7. yuzyıla kadar kullanılmaya devam edilmi?tir.
[1]
Agora, kentin ortasında ya da liman yakınında bulunmakta olup, etrafı dukkanlar, sutunlar, heykel ve a?aclarla cevrilirdi.
Lubnan
'da antik
Sur
kentinde bulunan
Roma
agorası
Wycherley kentin butunu gibi, agoranın da basit bicimde ortaya cıktı?ını, tek gerekenin, duz ve acık bir alan oldu?unu, agoranın geni? anlamda, kent ya?amına ve yerle?me alanlarında kıvrılıp giden, sonra da kırlara do?ru yayılan ana caddelere uygun bir odak sa?laması gerekti?inden, olanak varsa, kentin az cok merkezindeki bir alan-dan yararlandı?ını belirtmi?tir.
Agoralar, MO 6. yuzyıldan beri ticari ekonomik bir oneme sahip olsalar da, sosyopolitik anlamda daha cok one cıkan mekanlardır. Zira agoralar, aynı zamanda bouleuteria gibi siyasi ve idari sivil yapıların bulundu?u alanlardır. Burada bulunan heykeller ve onursal anıtlar, ?ehrin zenginli?ine ve tarihine atıfta bulunan vitrinler gibidir. Agora'da bulunan heykellerin buyuk co?unlu?u hukumdar heykelleridir. Agoralarda oturma sıralarının bulunması, buraların sosyal kayna?ma anlamında bo? zamanların gecirildi?i yerler oldu?unu du?undurtmektedir. Bazı yerlerde agoraya hakim bir yukseklikte bir tepeye bir tapınak in?a edilerek, agora uzerinde etkili olması da sa?lanmı?tır.
Antik Grekce'de
Homeros
'un
?lyada
Destanı’nda (M.o. 8. yuzyıl) αγορα, (αγε?ρω "toplanmak" fiilinden turemi?tir.) “toplantı, toplantı yeri, meclis” anlamını ta?ımaktadır.
Yunanca
'da da agora, "toplanma yeri" anlamını korumaktadır. Agorastis "alıcı, pazara gelen mu?teri" kelimeleri de Grekce'den Yunancaya de?i?ikli?e u?ramadan gecmi?tir.
- ^
L. Lavan, Fora and agorai in Mediterranean cities during the 4th and 5th c. AD, icinde: W. Bowden, A. Gutteridge ve C. Machado (editorler) Social and Political Life in Late Antiquity (Leiden 2006) 195-249