1992 Los Angeles olayları , 29 Nisan 1992 tarihinde ABD ’nin Los Angeles ?ehrinde siyahi Amerikan vatanda?ı Rodney King ’i darp etmekten suclanan dort Los Angeles polisinin mahkemede sucsuz bulunarak salıverilmesi uzerine ba?layan toplumsal olaylar.

Los Angeles bolgesinde binlerce insan altı gun boyunca ayaklanarak kararı protesto etmi? ve toplumsal duzen altust olmu?tur. Benzer olaylar ABD genelinde ve Kanada ’da kucuk caplı olarak ya?anmı?tır. Olaylar sırasında ya?malama, saldırı, kundaklama ve cinayet olaylarına rastlanırken 53 ki?i hayatını kaybetmi?, ^[1] binlerce ki?i yaralanmı?tır. Ortaya cıkan 1,4 milyar dolarlık maddi zararla halen ABD tarihindeki en cok maddi zarar ya?anan toplumsal olay olarak de?erlendirilmektedir. ^[2]

Arka planı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Polisiye olay [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

3 Mart 1991 gunu Rodney King ve beraberindeki iki ki?i Los Angeles’ın Lake View Terrace semtinde aracla ilerlemekteyken Kaliforniya otoyol polisi tarafından durdurulmak istenir. Araba polisin uyarısına uymayıp, kırmızı ı?ıkta da durmayınca yuksek suratli bir kovalamaca ya?anır. Meskun mahalde saatte 115 mili cıkan hızla ya?anan tehlikeli kovalamaca sona erince karı koca devriye polis memurları Tim ve Melane Singer arabadakileri gozaltına alır. Aractaki Rodney King haricindeki iki ki?i devriye aracına konurken olay yerine Los Angeles polisinden be? memur gelir. ?simleri Stacey Koon, ^[3] Laurence Powell, ^[4] Timothy Wind, Theodore Briseno ve Rolando Solano olan bu polis memurları arabada son kalan ?ofor Rodney King’i kontrol altına almaya calı?ırlar. Bu sırada King polis memurları tarafından darp edilir, copla dovulur ve kafası ayakla ezilir. Gozaltına alınma sırasında King almı? oldu?u uyu?turucunun etkisi altındadır. King darp sırasında sayısız kere aya?a kalkmaya calı?ır, polisin yerde kalmasına ve direnmeyi sona erdirmesine yonelik uyarılarına cevap vermez. Olay yakındaki bir apartman dairesinde oturan George Holliday isimli bir mahalle sakini tarafından kamerayla yakla?ık 10 dakika surecek ?ekilde kayıt altına alınır.

Sebepleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Daha onceden saldırı ve silahlı soygun suclarından hukum giymi? olan King olaydan sonra yaptı?ı acıklamada hapisten ?artlı salıverildi?inden dolayı yeniden hapse du?memek icin polisten kactı?ını soyleyecektir. Polis memurları ise King’in olay sırasında uyu?turucunun etkisinde oldu?unu iddia etmi?lerdir. ^[5]

Basına yansıması [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

King’in polis tarafından ?iddete maruz kalması ulke capında basında geni? yankı bulur. Ayrıca hem Los Angeles hem de ulke capında insan hakları dernekleri ve aktivistleri olaya dahil olur. Olaydan sonra yazılı basında cıkan haber sayısı ilgi cekicidir: Los Angeles Times ’da 43, The New York Times ’da 17, Chicago Tribune ’de 11 makale cıkar. Ayrıca ABC News haber kanalında bir tanesi 60 dakikalık ozel haber programı olmak uzere sekiz ayrı program yapılır.

Mahkeme [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Los Angeles Bolge Savcılı?ı, dort polis memuru hakkında darp ve orantısız guc kullanma sucundan dava acar. Davaya yo?un basın ilgisinden dolayı mahkeme, Los Angeles eyaletinin yo?unluklu beyaz ve siyasi olarak muhafazakar bir kenti olan Ventura eyaletindeki Simi Valley kentine alınır. Ancak mahkeme jurisi buradan de?il, yakınlardaki San Fernando bolgesinden olu?turulur. Buradaki nufus yo?un olarak ?spanyol asıllıdır. Juri; on beyaz, bir ?spanyol asıllı ve bir Asyalıdan olu?ur. ^[6] Savcı Terry White ise siyahidir.

Karar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

29 Nisan 1992 tarihinde juri yedi gun suren karar a?amasından sonra darp sucundan dort polis memurunu sucsuz bulur, orantısız guc kullanımı sucundan dort polis memurundan ucunu sucsuz bulur, dorduncu polis memuru hakkında ortak bir karara ula?amaz. Juri uyeleri, delil olarak mahkemede gosterilen goruntulerin aksine polis memurlarının King’in zapt edilemedi?i ve kendilerine saldırdı?ı yolundaki ifadeleri yonunde polis memurlarının sucsuzlu?una karar verir.

Olaylar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kararın acıklanmasının ardından ak?am saatlerinde ba?layan eylemler iki gun boyunca yo?unla?ır. Soka?a cıkma yasa?ının ilan edilmesinin ardından devreye sokulan Ulusal Muhafızlar , ABD Silahlı Kuvvetleri ve deniz piyadelerinin mudahalesi sonucunda olaylar kontrol altına alınır. ^[7]

Olaylar sırasında 53 ki?i hayatını kaybeder ve yakla?ık 2 bin ki?i yaralanır. ^[8] Maddi hasarın ise 1 milyar dolar seviyesinde oldu?u hesaplanmı?tır. 3.600 kundaklama olayı sonucu 1.100 bina hasar gormu?, itfaiyeye yakla?ık her dakikada bir yangın ihbarı yapılmı?tır. Olaylar sırasında yo?un ya?ma olayları ya?anmı?, spor ve muzik etkinlikleri ertelenmi? veya iptal edilmi?tir. Yo?unluklu olarak Kore ve Asyalılara ait cok sayıda dukkan saldırıya u?ramı?, Koreliler yo?un olarak oturdukları mahallelerde silahlı milis olu?turmu? ve eylemcilere saldırmı?tır.

Olayların yo?unla?tı?ı Los Angeles’in South Central bolgesinde Afrikalı Amerikalılar ve Meksika(Latin) asıllılar yo?un olarak ya?amaktadır. Olaylar sırasında gozaltına alınanların yarısı ve oldurulenlerin ucte biri Meksika(Latin) asıllıdır. ^[9]

Sebepleri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Olayların bir anda patlak vermesi Rodney King mahkemesinin sonucu uzerine olduysa da cok sayıda etken olayların olu?masında etken olmu?tur. Bu olaydan once aynı bolgede ya?anan bir ba?ka olay gerilimlerin tahlili icin onemli bir ornektir. 16 Mart 1991 gunu Kore asıllı ABD vatanda?ı ^[10] Bayan Soon Ja Du, dukkanında hırsızlık yaptı?ını sandı?ı on be? ya?ındaki Latasha Harlins adlı Afrika asıllı Amerikalı genc kızı arkasından vurarak oldurur. ^[11] Olay bolgedeki Koreli-Amerikalı ve Afrikalı-Amerikalı topluluklar arasındaki gerginli?in bir gostergesi olarak tanımlanmaktadır. Bununla ilgili Newsweek ve Time gibi yayınlarda cıkan de?erlendirmelere gore siyahlar; Kore asıllıları, ABD toplumunun sırtından kazanmalarına ra?men siyahları i?e almayarak topluma olan gorevlerini yerine getirmemekle suclamaktadır. Ayrıca iki topluluk arasında derin kulturel ucurumlar bulunmaktadır.

Olayların ardındaki sebeplerden birisi olarak da bolgedeki yuksek i?sizlik oranı ve yoksulluk gosterilmektedir. ^[12] Los Angeles Times ve The New York Times gazetelerinde yayınlanan makalelerde olayların bu ?iddetle patlak vermesinin ardında kotule?en ya?am ko?ullarına vurgu yapılmı?tır. ??sizli?in kent nufusu uzerindeki yıkıcı etkisinin Rodney King olayı sırasında dı?arı vuruldu?u du?unulmektedir. Ayrıca sınırlı i? imkanlarının Kore asıllı ve Afrika asıllı Amerikan vatanda?ları arasında gerilim sebebi oldu?u da i?lenmi?tir.

Olayların arka planına vurgu yapan ayrıntılı bir ara?tırma Kaliforniya Eyalet Yonetimi bunyesinde olu?turulan Ozel Komite tarafından yayımlanmı?tır. Uzun bir ara?tırmadan sonra yayınlanan raporda ?ehirdeki yoksulluk, ayrımcılık, e?itim seviyesindeki du?ukluk ve i? imkanlarının kısıtlı olmasının yanı sıra yo?un olarak ya?anan polis baskısı ve belediye hizmetlerinin yetersizli?ine vurgu yapılarak olayları tetikleyen etkenler sıralanmı?tır.

?nsan hakları savunucusu siyahi lider Jesse Jackson kamuoyuna yaptı?ı de?erlendirmelerde King davasının ardından Afrika asıllı Amerikalılarda olu?an ofkeyi anlayı?la kar?ılamı? ve sorunların temeline i?aret etmi?tir. ?iddet eylemlerini ele?tiren acıklamalarına ra?men Jackson, ya?anan olayların asıl sebebi olarak ırkcılık, polis tarafından uygulanan ?iddet ve ekonomik caresizli?i gostermi?tir. ^[13]

Donemin Demokrat Parti Ba?kan Adayı Bill Clinton , yaptı?ı acıklamalarda olayların sebebi olarak ?ehirli nufus icin ekonomik imkanların ve sosyal kurumların cokmesini gostermi?tir. ABD’deki one cıkan iki buyuk partinin de ?ehrin sorunlarına gereken onemi gostermedi?ini belirten Clinton, sosyal devlet harcamalarının kesintiye u?ratılmasını da ele?tirecektir. King davasında ortaya cıkan memnuniyetsizli?in ise yapılan Vandalizm icin gerekce olamayaca?ını belirten Clinton, saldırganların ABD toplumunun de?erlerini ve kulturlerini reddetti?ini, kendilerini yalıttıklarını, aile, kom?u ve kilise denetiminden ba?ımsız nesillerin yeti?tirildi?ini iddia edecektir. ^[14]

Donemin ABD Ba?kanı George H. W. Bush ise olayları sadece adli vaka olarak de?erlendirir. King davasında verilen kararın adil olmadı?ını teslim eden Bush, sistemin de?i?tirilmesi icin ?iddetin cozum olmadı?ını, insan hayatının ayaklar altına alınmasının uzucu oldu?unu belirtir. ^[15]

Basının tutumu [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Olayların South Central bolgesinde patlak vermesinin hemen ardından yerel televizyon ekipleri olayları aktarmaya ba?lamı? ve neredeyse tum olaylar canlı olarak kaydedilmi?tir. ^[16] Cok sayıda helikopter basın yayın kurulu?ları tarafından kullanılmı?tır. Bu acıdan bakıldı?ında yapılan canlı yayınlar olayların ar?ivlenmesi ve incelenmesi icin buyuk bir olanak sunmaktadır. Basının konuyu yo?un olarak ele almasının benzer protesto eylemlerinin ulkenin farklı yerlerindeki eylemleri tetikledi?i du?unulmektedir.

Sonrası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Olayların bastırılmasının ardından polis memurlarının yeniden yargılanması yonunde buyuk bir kamuoyu baskısı olu?ur. Baskıya boyun e?en savcılık polis memurlarını yeniden yargılar. Yeniden yargılama surecindeki karar oncesinde ?ehirde ola?anustu guvenlik onlemleri alınır. 17 Nisan 1993 tarihinde acıklanan karar sonucunda iki polis memuru (Laurence Powell ve Stacey Koon) suclu bulunurken, di?er iki polis memuru (Theodore Briseno ve Timothy Wind) sucsuz bulunur. Basın, onceki olaylardaki katkısından dolayı ele?tirilere maruz kaldı?ından oturu kararı daha so?ukkanlı olarak aktaracaktır.

Polis memurları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Olaya karı?an dort polis memuru olayı izleyen kısa donemde ya gorevden ayrılmı? ya da atılmı?tır. Theodore Briseno, mahkemede sucsuz bulunduktan sonra gorevinden istifa etmi?tir. Di?er sucsuz bulunan memur Timothy Wind, ust polis yonetiminin de?i?mesi sonucu gorevinden atılmı?tır. Davada suclanan polislerin lehine savunma yapan Polis Memuru Susan Clemmer, Temmuz 2009’da Los Angeles Polis Merkezinde intihar etmi?tir. Clemmer, verdi?i ifadede King’in hastaneye goturulurken guldu?unu ve uniformasına kan tukurdu?unu belirtmi?tir. ^[17]

Rodney King [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Rodney King, dava sonucunda olaylar yuzunden u?radı?ı kayıplar nedeniyle 3,8 milyon dolar tazminata hak kazanmı?tır. Aldı?ı tazminatla bir plak ?irketi kursa da ba?arılı olamaz. King; olaydan sonra ev ici ?iddet, araba kazasına sebebiyet vermek gibi suclardan on bir kez gozaltına alınmı?tır. King ve ailesi Los Angeles’tan Kaliforniya Rialto’ya goc ederek yeni bir hayata ba?lamaya calı?sa da bir sure sonra mahallesine donerek bir in?aat ?irketi kurarak in?aat i?lerine girmi?tir. King olaylar hakkında konu?mamakta ve ilgi oda?ı olmak istememektedir. ^[18]

Kore asıllılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Los Angeles’taki Kore asıllı ABD vatanda?ları olaya "Sa-I-Gu" demektedir (4-29 anlamındadır ve olayların ba?ladı?ı gunu ifade etmektedir.). Olaylar sonrasında Kore asıllı topluluk liderleri di?er topluluklarla temas imkanları yaratma giri?iminde bulunarak di?er etnik gruplarla zedelenen ili?kileri tamir etmeye calı?mı?lardır.

Gelene?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Olaylar sonrasında cok sayıda alanda ya?ananların etkisini gormek mumkundur. Ayrıca olayların 20. yılında olenler icin anma duzenlenmi?tir. ^[19]

Muzik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Aerosmith 'in 1993 yılında piyasaya cıkan Get a Grip albumundeki Livin' on the Edge ?arkısı olaylardan etkilenerek yazılmı?tır.
• Tom Petty and the Heartbreakers olaylardan sonra hemen Peace in L.A. adlı tekliyi yayınlamı?tır
• Dr. Dre 'nin The Day tha Niggaz Took Over ?arkısı olaylardan esinlenmi?tir
• 2pac 'ın Hellrazor adlı ?arkısı oldurulen Afrikalı Amerikalı Latasha Harlins'e ithaf edilmi?tir
• Rage Against the Machine 'in ikinci studyo albumu Evil Empire icinde yer alan Down Rodeo ?arkısı olaylarla ilgilidir. Ayrıca grubun ucuncu albumunun adı da The Battle of Los Angeles dir (Los Angeles Muharebesi)
• The Offspring 'in Ignition albumundeki L.A.P.D. Rodney King olayıyla ilgilidir
• The Black Eyed Peas grubunun Say Goodbye adlı ?arkısı olaylardan esinlenmi?tir
• Michael Jackson - They Don't Care About Us

Film [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Spike Lee 'nin 1992 yılında cekti?i Malcolm X filmi Rodney King'in dovulme sahnesi ve yanan bir Amerikan bayra?ıyla ba?lar.
• 1998 yapımı olan American History X filminde karakterler Rodney King'in tutuklanması irdeler.
• Bowling for Columbine adlı belgeselinde yonetmen Michael Moore bolgeyi Kaliforniya Universitesinden bir profesorle gezerek ?ehir merkezinin kenar mahallelerden daha cok tehlikeli oldu?unu gosterir.
• Sa-I-Gu isimli 1993 yapımı belgesel olaylardan etkilenen bir Kore asıllı kadının hikayesini anlatır
• 1997 yılında cekilen Riot isimli film olayları bir Cinli, bir ?spanyol asıllı, bir beyaz ve bir siyahinin gozunden anlatır.
• 2017 yılı yapımı olan L.A. 92 isimli filmde Rodney King ve Latasha Harlins davalarının sonuclarıyla beraber Los Angeles'ta ya?anan halk ayaklanması tamamen ar?iv goruntuleri ile anlatılmı?tır.

Video oyunları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Grand Theft Auto: San Andreas adlı oyundaki bazı gorevler 1992 yılında yolsuzluk yapan iki polis memurunun sebep verdi?i olaylarla ilgilidir. Polis memurlarının mahkeme sureci sonucu salıverilmesi uzerine Los Santos ?ehrinde (Los Angeles'a benzer bir isim) olaylar cıkar. Oyun sırasında oyuncu hileleri kullanarak istedi?i herhangi bir zamanda ?ehirde benzer olayların cıkmasını sa?layabilir.

Konuyla ilgili yazılan eserler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Assembly Special Committee To Rebuild is Not Enough: Final Report and Recommendations of the Assembly Special Committee on the Los Angeles Crisis, Sacramento: Assembly Publications Office, 1992.
• Baldassare, Mark (ed.), The Los Angeles Riots: Lessons for the Urban Future, Boulder and Oxford: Westview Press, 1994.
• Cannon, Lou, Official Negligence: How Rodney King and the Riots Changed Los Angeles and the LAPD, Basic Books, 1999.
• Gibbs, Jewelle Taylor, Race and justice: Rodney King and O.J. Simpson in a house divided, San Francisco: Jossey-Bass, c1996.
• Gooding-Williams, Robert (ed.), Reading Rodney King, Reading Urban Uprising, New York and London: Routledge, 1993.
• Hazen, Don (ed.), Inside the L.A. Riots: What really happened ? and why it will happen again, Institute for Alternative Journalism, 1992.
• Jacobs, Ronald F., Race, Media, and the Crisis of Civil Society: From the Watts Riots to Rodney King, Cambridge University Press, 2000.
• Los Angeles Times, Understanding the Riots: Los Angeles Before and After the Rodney King Case, Los Angeles: Los Angeles Times, 1992.
• Song Hyoung, Min, Strange future: pessimism and the 1992 Los Angeles riots, Durham: Duke University Press, 2005.
• Wall, Brenda, The Rodney King rebellion: a psychopolitical analysis of racial despair and hope, Chicago: African American Images, c1992.
• Webster Commission, The City in Crisis' A Report by the Special Advisor to the Board of Police Commissioners on the Civil Disorder in Los Angeles, Los Angeles: Institute for Government and Public Affairs, UCLA, 1992.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Polis ?iddeti
• Irkcılık
• Amerika Birle?ik Devletleri'nde milli mar? protestoları
• George Floyd'un olumu

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Olaylar sırasında cekilen foto?raflar 18 A?ustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . (?ngilizce) , 31 Mayıs 2010 tarihinde eri?ilmi?tir
• Guney Kaliforniya Universitesi tarafından konuyla ilgili derinlemesine yapılan ara?tırma (?ngilizce) , 31 Mayıs 2010 tarihinde eri?ilmi?tir