1973
Suriye Arap Cumhuriyeti
Anayasası
13 Mart 1973'te kabul edildi ve 27 ?ubat 2012'ye kadar yururlukte kaldı. Anayasa, Suriye'nin karakterini
Arap
,
demokratik
ve
cumhuriyetci
olarak tanımlar. Ayrıca,
pan-Arap
ideolojisine uygun olarak, ulkeyi daha geni?
Arap dunyasının
bir bolgesi ve halkını
Arap
ulusunun ayrılmaz bir parcası olarak konumlandırır. Anayasa,
Arap Sosyalist Baas Partisi'nin
gucunu sa?lamla?tırdı. Anayasanın 8. maddesi partiyi "toplumda ve devlette
onde gelen parti
" olarak tanımlar, oysa Suriye - co?u kez inanıldı?ı gibi - resmi anlamda
tek partili bir sistem
de?ildi.
[1]
1973 Anayasası, 1 Mayıs 1969 tarihli gecici anayasanın yerini aldı. Anayasa, 2000 yılında devlet ba?kanının asgari ya?ını 40'tan 34'e de?i?tirmek icin de?i?tirildi.
[2]
2011-2012 Suriye ayaklanması
sırasında 1973 anayasasına dayanan yeni bir anayasa
referanduma sunuldu
ve bu yeni anayasa kabul edildi.
Yeni anayasa
27 ?ubat 2012'de yururlu?e girdi ve boylece 1973 Anayasası'nın yerini aldı.
[3]
1973 anayasası bir onsoz ile ba?lar ve daha sonra bolumler olarak adlandırılan ve sırasıyla kısımlar (ve bazı durumlarda kesitler) ve maddeler olarak 4 alt bolume ayrılır.
Onsoz, anayasanın be? ana ilkesini icerir. Birincisi,
Arap ulusunun
birlik, ozgurluk ve
sosyalizm
ozlemlerini tanımlar ve bu ozlemleri gercekle?tirmenin araclarının daha geni? Arap devriminde yattı?ını ?art ko?ar. ?kincisi, bolunmu? bir Arap ulusunun gercekli?i icinde,
emperyalizm
ve
Siyonizm
tehlikelerine kar?ı toplu savunmaya ihtiyac duyulacaktır. Ucuncusu, ulusun sosyalist duzenin kurulmasına yonelik yuruyu?e ba?lılı?ını teyit eder. Dorduncusu, bireysel ozgurlu?un kutsal bir hak oldu?unu ve halk demokrasisinin "vatanda?ın ozgurlu?unu kullanmasını sa?layan ideal formulasyon" oldu?unu ?art ko?ar. Be?incisi, Arap devriminin ozgurluk, ba?ımsızlık ve ilerleme icin daha geni? dunya kurtulu? hareketinin ayrılmaz bir parcası oldu?unu belirtir.
[4]
Bu anayasa, halkımızın mucadelesinin mevzilerini guclendirmek ve arzulanan gelece?e do?ru yuruyu?lerini surdurmek icin ilke ve hukumlerinin rehberli?inde kurtulu? ve in?a mucadelesini surdurmeleri icin halk kitlelerimize bir eylem rehberi gorevi gormektedir.
[5]
Birinci Bolum, dort kısımdan olu?an 49 maddeyi icerir ve siyasi, ekonomik, e?itimsel ve kulturel ilkeleri ve temel hakları sa?lar.
[4]
Anayasanın ilk maddesine gore “
Suriye Arap Cumhuriyeti
demokratik, halkcı, sosyalist ve egemen bir devlettir. Topraklarının hicbir kısmı devredilemez."
[5]
3. madde,
?slam hukukunun
yasamanın ana kayna?ı olmasını ?art ko?ar.
[4]
Madde daha sonra
devlet ba?kanının
?slam
inancına sahip olması gerekti?ini icerecek ?ekilde de?i?tirildi. Anayasa, ?slam'ı
devlet dini
olarak ilan etmez.
[6]
4. madde,
Arapca'nın
Suriye Arap Cumhuriyeti'nin
resmi dili
oldu?unu ve
?am
'ın ulusun ba?kenti oldu?unu beyan eder. Anayasanın 8. maddesi
Baas Partisi'ni
"toplumun ve devletin onde gelen partisi"
[5]
olarak tanımlamakta ve
Ulusal ?lerici Cephe
'nin yurtta?ların yasal siyasi parti katılımının tek cercevesi olarak sunmaktadır.
[7]
Anayasa, devlet ekonomisini her turlu somuruye son vermeyi amaclayan planlı bir
sosyalist ekonomi
olarak tanımlamaktadır. Anayasa tarafından uc mulkiyet bicimi sunulmaktadır: kamusal, kolektif ve bireysel mulkiyet. Anayasa, ozel mulkiyetin kamu yararı dı?ında ve adil tazminat kar?ılı?ında kamula?tırılamayaca?ını garanti eder.
[6]
Anayasanın 21. maddesi e?itim ve kultur sisteminin amaclarını ?oyle tanımlamaktadır:
E?itim ve kultur sistemi, bilimsel du?unceye sahip, tarihine ve topra?ına ba?lı, mirasıyla gurur duyan ve milletinin birlik, ozgurluk ve sosyalizm hedeflerine ula?mak icin mucadele ruhuyla dolu sosyalist milliyetci insanlı?a ve ilerlemesine hizmet etmeyi hedefleyen bir Arap nesli yaratmayı amaclamaktadır.
[5]
Anayasa, her insan icin gecerli olan evrensel
insan hakları
ile yalnızca Suriye vatanda?ları icin gecerli olanlar arasında ayrım yapmaktadır. Anayasa, tum vatanda?lar icin ifade, toplanma ve din ozgurlu?unu garanti eder. Devletin, vatanda?ın ki?isel ozgurluk ve onurunun garantoru ve koruyucusu oldu?unu ?art ko?ar. Anayasa, tum vatanda?ların hak ve gorevlerinde kanun onunde e?it olmasını garanti eder. Ayrıca calı?manın her vatanda? icin bir hak ve gorev oldu?unu ve devletin tum vatanda?lara i? sa?lamayı taahhut edece?ini belirtmektedir.
[7]
Bolum 2, uc kısımdan olu?an 81 madde icermektedir.
Yasama otoritesi
,
yurutme otoritesi
ve Yerel Halk Meclisleri dahil olmak uzere
Suriye
devletinin yetkilerini tartı?ır.
Anayasa,
Halk Meclisini
250 uyeden olu?an
tek kamaralı
bir
yasama organı
olarak tanımlar.
[8]
Halk Meclisi uyeleri genel, gizli, do?rudan ve e?it oyla 4 yıllık bir sure icin secilirler. Anayasa, i?ci ve koylulere Halk Meclisinin %50 kotasını verir.
[7]
Halk Meclisinin yetkileri arasında cumhurba?kanının aday gosterilmesi, kabine politikasının goru?ulmesi, butcenin onaylanması ve uluslararası anla?maların onaylanması yer alır. Meclis yasa cıkaramaz, ancak yasaları de?i?tirme ve onaylama hakkına sahiptir. Ba?kan ancak
vatana ihanet
durumlarında meclise kar?ı sorumludur.
[8]
Anayasa,
devlet ba?kanını
devletin ba?ı,
yurutme organının
en ust duzey yetkilisi ve
silahlı kuvvetlerin
ba?komutanı
olmasını ?art ko?ar. Devlet ba?kanlı?ı adaylı?ı
Baas Partisi
tarafından onerilir ve
meclis
tarafından onaylanır. Anayasaya gore aday Suriyeli bir Arap,
Musluman
ve 34 ya?ını doldurmu? olmalıdır. Aday daha sonra 7 yıllık bir donem icin referandumla onaylanır. Anayasa, devlet ba?kanı icin bir donem sınırı belirtmez.
[4]
Anayasa, devlet ba?kanına geni? capta yurutme ve yasama yetkileri verir. Devlet ba?kanı,
Bakanlar Kurulu
,
ba?bakan
, di?er ust duzey devlet memurları ve askeri yetkililerin yanı sıra
Yuksek Anayasa Mahkemesi
uyelerini atamak ve gorevden almaktan sorumludur.
[4]
Ba?kan ayrıca Halk Meclisini feshedebilir ve sınırsız sayıda
ba?kan yardımcısı
atayabilir.
[8]
Anayasa, kabineyi en yuksek yurutme ve yonetim organı olarak tanımlamaktadır. Kabine; ba?bakan, ba?bakan yardımcısı ve bakanlardan olu?ur. Anayasa, bakanların cumhurba?kanına kar?ı sorumlu oldu?unu belirtir.
[8]
Anayasanın 129. maddesi Yerel Halk Konseylerini ?u ?ekilde tanımlamaktadır:
Yerel Halk Konseyleri, yetkilerini kanuna uygun olarak idari birimler icinde kullanan organlardır.
[5]
Bolum 3, uc kısımdan olu?an 19 madde icermektedir.
Yargının
yapısı ve yetkileri ile anayasa de?i?ikli?i surecini tartı?ır.
Mahkeme Hakimleri ve Cumhuriyet Savcıları
[
de?i?tir
|
kayna?ı de?i?tir
]
Anayasanın 131. maddesi,
cumhurba?kanının
yargının ve yargıcların ba?ımsızlı?ını
Yuksek Yargı Kurulunun
yardımıyla guvence altına alaca?ını ongormektedir.
[8]
Ba?kan ayrıca
Yuksek Yargı Konseyine
de ba?kanlık eder. Anayasa, Suriye mahkemelerinde kararların "Suriye Arap halkı adına" verilece?ini belirtir. Ayrıca
Adalet Bakanının
cumhuriyet savcılı?ına ba?kanlık etmesi de hukme ba?lanmı?tır.
[5]
Anayasa,
Yuksek Anayasa Mahkemesini
cumhuriyetteki en yuksek yargı organı olarak tanımlar. Cumhurba?kanı tarafından kararname ile atanan dort yargıc ve ba?kanın kendisinden olu?ur. Mahkeme uyeleri yenilenebilir dort yıllık gorev sureleri icinde gorev yaparlar ve konumlarını yasama veya yurutme makamlarındaki di?er herhangi bir resmi gorevle birle?tiremezler. Mahkeme,
Halk Meclisi
tarafından kabul edilen yasaların anayasaya uygunlu?unu inceleme yetkisine sahiptir, ancak referandumla kabul edilen yasaları inceleyemez. Mahkeme ayrıca secim anla?mazlıkları ve cumhurba?kanının yargılanmasıyla da ilgilenir.
[8]
Anayasanın 143. maddesi, Yuksek Anayasa Mahkemesi uyelerinin yemini ?oyle tanımlıyor:
"Ulkenin anayasasına ve kanunlarına riayet edece?ime, gorevimi tarafsızlık ve sadakatle yerine getirece?ime dair Yuce Allah'a yemin ederim."
[5]
Anayasayı de?i?tirme onerileri cumhurba?kanı veya Halk Meclisinin en az ucte ikisi aracılı?ıyla sunulabilir. De?i?iklikler hem cumhurba?kanı hem de Halk Meclisinde ucte iki co?unluk tarafından onaylanmalıdır. Suriye anayasası, 1973'te kabul edildi?inden bu yana cok az de?i?iklik gordu. Bunlardan en dikkat cekeni, cumhurba?kanının
Musluman
inancına sahip olmasını gerektiren ve cumhurba?kanının zorunlu asgari ya?ını 40'tan 34'e du?uren de?i?iklikti.
[6]
Bolum 4, 7 maddeden olu?makta olup genel ve gecici hukumleri icermektedir.