Kriptografide , bir ?ifre ( ?ngilizce :  cipher veya cypher ) ?ifreleme veya ?ifre cozme —bir prosedur olarak izlenebilen bir dizi iyi tanımlanmı? adım gercekle?tirmek icin bir algoritmadır . Alternatif, daha az yaygın bir terim ?ifreleme dir. ?ifrelemek veya kodlamak, bilgiyi ?ifreye veya koda donu?turmektir. Yaygın kullanımda "?ifre", " kod " ile e? anlamlıdır, cunku her ikisi de bir mesajı ?ifreleyen bir dizi adımdır; ancak kriptografide, ozellikle klasik kriptografide kavramlar farklıdır.

Kodlar genellikle cıktıdaki farklı uzunluktaki karakter dizilerini de?i?tirirken, ?ifreler genellikle girilenle aynı sayıda karakteri de?i?tirir. Bir kod, bir anlamı di?eriyle e?ler. Kelimeler ve ifadeler harf veya sayı olarak kodlanabilir. Kodlar tipik olarak girdiden anahtara do?rudan bir anlama sahiptir. Kodlar oncelikle zaman kazanmak icin i?lev gorur. ?ifreler algoritmiktir. Verilen girdinin cozulmesi icin ?ifrenin surecini takip etmesi gerekir. ?ifreler genellikle yazılı bilgileri ?ifrelemek icin kullanılır.

Kodlar, rastgele bir karakter veya sayı dizisini bir kelime veya ifadeye ba?layan buyuk bir kod kitabına gore de?i?tirilerek calı?tırılır. Orne?in, "UQJHSE" "A?a?ıdaki koordinatlara ilerleyin" icin bir kod olabilir. Bir ?ifre kullanıldı?ında orijinal bilgi duz metin , ?ifrelenmi? hali ise ?ifreli metin olarak bilinir. ?ifreli metin mesajı, duz metin mesajının tum bilgilerini icerir, ancak ?ifresini cozmek icin uygun mekanizma olmadan bir insan veya bilgisayar tarafından okunabilir bir formatta de?ildir.

Bir ?ifrelemenin calı?ması genellikle anahtar (ya da geleneksel NSA dilinde "kriptovariable") adı verilen bir yardımcı bilgiye ba?lıdır. ?ifreleme proseduru, algoritmanın ayrıntılı calı?masını de?i?tiren anahtara ba?lı olarak de?i?ir. Bir mesajı ?ifrelemek icin bir ?ifre kullanmadan once bir anahtar secilmelidir. Anahtarın bilgisi olmadan, elde edilen ?ifreli metnin ?ifresini cozerek okunabilir duz metne donu?turmek imkansız olmasa bile son derece zor olmalıdır.

Modern ?ifrelerin co?u ce?itli ?ekillerde kategorize edilebilir:

• Genellikle sabit boyuttaki sembol blokları ( blok ?ifrelemeler ) veya surekli bir sembol akı?ı ( akı? ?ifrelemeleri ) uzerinde calı?ıp calı?madıklarına gore.
• Hem ?ifreleme hem de ?ifre cozme icin aynı anahtarın kullanılıp kullanılmadı?ına ( Simetrik anahtar algoritmaları ) veya her biri icin farklı bir anahtarın kullanılıp kullanılmadı?ına ( asimetrik anahtar algoritmaları ) gore. Algoritma simetrik ise, anahtar alıcı ve gonderici tarafından bilinmeli ve ba?ka hic kimse tarafından bilinmemelidir. Algoritma asimetrik ise, ?ifreleme anahtarı de?ifreleme anahtarından farklıdır, ancak onunla yakından ili?kilidir. Anahtarlardan biri di?erinden cıkarılamıyorsa, asimetrik anahtar algoritması acık/ozel anahtar ozelli?ine sahiptir ve anahtarlardan biri gizlilik kaybı olmadan acık hale getirilebilir.

Etimoloji [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kokeni Arapca sıfır ??? (sifr) kelimesine dayanan "?ifre (cipher)" kelimesi, Orta Ca?'da Arap rakam sisteminin bir parcası olarak Avrupa'ya yayılmı?tır. Roma rakam sistemi sıfır kavramından yoksundu ve bu durum matematikteki ilerlemeleri sınırlıyordu. Bu geci? sırasında kelime Ortaca? Latincesine cifra , Ortaca? Fransızcasına ise cifre olarak gecmi?tir. Bu da sonunda ?ngilizce cipher (azınlık yazımıyla cypher ) kelimesine yol acmı?tır. Terimin kodlama anlamına nasıl geldi?ine dair bir teori, sıfır kavramının Avrupalılar icin kafa karı?tırıcı oldu?u ve bu nedenle terimin kolayca anla?ılamayan bir mesaj veya ileti?ime atıfta bulunmaya ba?ladı?ıdır. ^[1]

?ifre ( cipher ) terimi daha sonra herhangi bir Arap rakamına veya bunları kullanarak yapılan hesaplamalara atıfta bulunmak icin de kullanılmı?tır, bu nedenle metni Arap rakamları ?eklinde kodlamak, metni kelimenin tam anlamıyla "?ifrelere" ("ciphers") donu?turmektir.

Kar?ı kodlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Gundelik ba?lamlarda "kod" ve "?ifre" genellikle birbirinin yerine kullanılabilir; ancak kelimelerin teknik kullanımları farklı kavramlara atıfta bulunur. Kodlar anlam icerir; kelimeler ve ifadeler sayılara veya sembollere atanarak daha kısa bir mesaj olu?turulur.

Bunun bir orne?i, telgraf alı?veri?i kullanılarak ticari sozle?melerin yapılmasından kaynaklanan uzun telgraf mesajlarını kısaltmak icin kullanılan ticari telgraf kodudur .

Bir ba?ka ornek de, tıpkı yazılı Japoncanın heceleri temsil eden yerel Japonca karakterleri tamamlamak icin Kanji (Japoncada Cince karakterler anlamına gelir) karakterlerini kullanmasına benzer ?ekilde, kullanıcının tum bir kelimeyi bir sembol veya karakterle de?i?tirmesine olanak tanıyan tum kelime ?ifreleridir. Kanji ile ?ngilizce dilini kullanan bir ornek, "The quick brown fox jumps over the lazy dog" ifadesini "The quick brown 狐 jumps 上 the lazy 犬" ile de?i?tirmek olabilir. Stenograflar bazen tum kelimeleri kısaltmak icin belirli semboller kullanırlar.

Ote yandan ?ifreler daha du?uk bir seviyede calı?ır: tek tek harfler, kucuk harf grupları veya modern ?emalarda tek tek bitler ve bit blokları seviyesi. Bazı sistemler guvenli?i artırmak icin coklu ?ifreleme ( ?ngilizce :  superencipherment ) kullanarak hem kodları hem de ?ifreleri tek bir sistemde kullanmı?tır. Bazı durumlarda "kodlar" ve "?ifreler" terimleri sırasıyla "yerine koyma (ikame)" ve "yerine de?i?tirme (transpozisyon)" ile e? anlamlı olarak kullanılır.

Tarihsel olarak, kriptografi kodlar ve ?ifreler olarak ikiye ayrılırken, kodlamanın da ?ifrelerinkine benzer kendi terminolojisi vardı: "Kodlama", "kod metni", "kod cozme" vb.

Bununla birlikte, kodların kriptanalize yatkınlık ve hantal bir kod kitabını yonetmenin zorlu?u gibi ce?itli dezavantajları vardır. Bu nedenle, kodlar modern kriptografide kullanılmaz hale gelmi?tir ve ?ifreler baskın tekniktir.

Turler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ce?itli farklı ?ifreleme turleri vardır. Daha once kriptografi tarihinde kullanılan algoritmalar modern yontemlerden onemli olcude farklıdır ve modern ?ifreler nasıl calı?tıklarına ve bir veya iki anahtar kullanıp kullanmadıklarına gore sınıflandırılabilir.

Tarihsel [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sezar ?ifresi bilinen en eski kriptografik sistemlerden biridir. Julius Caesar, yakla?ık MO 50 yılında Marcus Tullius Cicero'ya yazmak icin alfabedeki harfleri ucer ucer yer de?i?tiren ve kalan harfleri one saran bir ?ifre kullanmı?tır. ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

Gecmi?te kullanılan tarihi kalem ve ka?ıt ?ifreleri bazen klasik ?ifreler olarak bilinir. Bunlar basit ikame ?ifresi (orne?in ROT13 ) ve yer de?i?tirme ?ifrelemesi (orne?in Ray Cit ?ifresi ) icerir. Orne?in, "GOOD DOG" "PLLX XLP" olarak ?ifrelenebilir, burada "L" mesajdaki "O" yerine, "P" "G" yerine ve "X" "D" yerine gecer. "GOOD DOG" harflerinin transpozisyonu "DGOGDOO" ile sonuclanabilir. Bu basit ?ifreleri ve ornekleri, duz metin-?ifreli metin ciftleri olmadan bile kırmak kolaydır. ^{[2] [3]}

1640'larda Parlamento komutanı Edward Montagu, Manchester 2. Kontu , ?ngiliz ?c Sava?ı sırasında muttefiklerine ?ifreli mesajlar gondermek icin ?ifreler geli?tirdi. ^[4]

Basit ?ifre lerin yerini her harf icin ikame alfabesini de?i?tiren polialfabetik ikame ?ifreleri ( Vigenere gibi) almı?tır. Orne?in, "GOOD DOG" "PLSX TWF" olarak ?ifrelenebilir, burada "L", "S" ve "W" "O" yerine gecer. Az miktarda bilinen veya tahmin edilen duz metinle bile, kalem ve ka?ıt ?ifreleme icin tasarlanmı? basit polifabetik yer de?i?tirme ?ifreleri ve harf aktarma ?ifrelerinin kırılması kolaydır. ^[5] Tek kullanımlık ?ifre (one-time pad) temelinde guvenli bir kalem ve ka?ıt ?ifresi olu?turmak mumkundur, ancak bunların ba?ka dezavantajları da vardır.

Yirminci yuzyılın ba?larında, transpozisyon, polifabetik ikame ve bir tur "eklemeli" ikame kullanarak ?ifreleme ve ?ifre cozme yapmak icin elektro-mekanik makineler icat edilmi?tir. Rotorlu makinelerde, birkac rotor diski polifabetik ikame sa?larken, fi? kartları ba?ka bir ikame sa?lıyordu. Anahtarlar, rotor diskleri ve fi? kartı telleri de?i?tirilerek kolayca de?i?tirilebiliyordu. Bu ?ifreleme yontemleri onceki ?emalardan daha karma?ık olmasına ve ?ifreleme ve ?ifre cozme icin makineler gerektirmesine ra?men, bu ?ifreleme yontemlerini kırmak icin ?ngiliz Bombe gibi ba?ka makineler icat edildi.

Modern [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Modern ?ifreleme yontemleri iki kritere gore ayrılabilir: kullanılan anahtarın turune ve girdi verisinin turune gore.

Kullanılan anahtar turune gore ?ifreler ikiye ayrılır:

• Simetrik anahtar algoritmaları (Ozel anahtar kriptografisi): ?ifreleme ve ?ifre cozme icin aynı anahtarın kullanılır ve
• Asimetrik anahtar algoritmaları (Acık anahtarlı kriptografi): ?ifreleme ve ?ifre cozme icin iki farklı anahtar kullanılır.

Bir simetrik anahtar algoritmasında (orne?in DES ve AES ), gonderici ve alıcının onceden ayarlanmı? ve di?er tum taraflardan gizli tutulan ortak bir anahtarı olmalıdır; gonderici ?ifreleme icin bu anahtarı kullanır ve alıcı ?ifre cozme icin aynı anahtarı kullanır. AES'in (Geli?mi? ?ifreleme Sistemi) tasarımı, DES'in (Veri ?ifreleme standardı) tasarımındaki kusurların ustesinden gelmeyi amacladı?ı icin faydalı olmu?tur. AES'in tasarımcıları, modern ?ifreleme kriptanalitik saldırılarının yaygın araclarının, tasarım yapısı nedeniyle AES'e kar?ı etkisiz oldu?unu iddia etmektedir. ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

?ifreler, girdi verilerinin turune gore iki ture ayrılabilir:

• Sabit buyuklukteki veri bloklarını ?ifreleyen blok ?ifreler ve
• Surekli veri akı?larını ?ifreleyen akı? ?ifreleri .

Anahtar boyutu ve guvenlik acı?ı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Saf matematiksel bir saldırıda (yani bir ?ifrenin kırılmasına yardımcı olacak ba?ka herhangi bir bilginin olmadı?ı durumlarda) iki faktor her ?eyden onemlidir:

• Mevcut hesaplama gucu, yani problem uzerinde kullanılabilecek hesaplama gucu. Tek bir bilgisayarın ortalama performansının/kapasitesinin dikkate alınması gereken tek faktor olmadı?ını belirtmek onemlidir. Orne?in bir du?man, bir anahtar icin kapsamlı arama hızını (yani "kaba kuvvet" saldırısı) onemli olcude artırmak icin aynı anda birden fazla bilgisayar kullanabilir.
• Anahtar boyutu , yani bir mesajı ?ifrelemek icin kullanılan anahtarın boyutu. Anahtar boyutu arttıkca, kapsamlı arama karma?ıklı?ı da artar ve ?ifrelemeyi do?rudan kırmanın pratik olmadı?ı noktaya gelir.

?stenen etki hesaplama zorlu?u oldu?undan, teoride bir algoritma ve istenen zorluk seviyesi secilir, boylece anahtar uzunlu?una buna gore karar verilir.

Bu surecin bir orne?i Anahtar Uzunlu?u adresinde bulunabilir. 128 bitlik simetrik bir ?ifrenin, 3072 bitlik anahtarlara sahip bir asimetrik ?ifrenin ve 256 bitlik bir eliptik e?ri ?ifresinin hepsinin ?u anda benzer zorluklara sahip oldu?unu onermek icin birden fazla rapor kullanmaktadır.

Claude Shannon , bilgi teorisi de?erlendirmelerini kullanarak, teorik olarak kırılamayan herhangi bir ?ifrenin en az acık metin kadar uzun ve yalnızca bir kez kullanılan anahtarlara sahip olması gerekti?ini kanıtlamı?tır: tek kullanımlık ?ifre . ^[6]

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Parola
• Autokey ?ifresi
• Kapak kodlama
• ?ifreleme yazılımı
• ?ifreli metinlerin listesi
• Steganografi
• Telgraf kodu

Notlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Richard J. Aldrich, GCHQ: The Uncensored Story of Britain's Most Secret Intelligence Agency , HarperCollins July 2010.
• Helen Fouche Gaines, "Cryptanalysis", 1939, Dover. 0-486-20097-3
• Ibrahim A. Al-Kadi , "The origins of cryptology : The Arab contributions", Cryptologia , 16(2) (April 1992) pp. 97?126.
• David Kahn , The Codebreakers - The Story of Secret Writing ( 0-684-83130-9 ) (1967)
• David A. King , The ciphers of the monks - A forgotten number notation of the Middle Ages , Stuttgart: Franz Steiner, 2001 ( 3-515-07640-9 )
• Abraham Sinkov , Elementary Cryptanalysis: A Mathematical Approach , Mathematical Association of America, 1966. 0-88385-622-0
• William Stallings , Cryptography and Network Security, principles and practices, 4th Edition
• Stinson, Douglas R. (1995), Cryptogtaphy / Theory and Practice , CRC Press, ISBN   0-8493-8521-0  
• "Ciphers vs. Codes (Article) | Cryptography." Khan Academy, Khan Academy, https://www.khanacademy.org/computing/computer-science/cryptography/ciphers/a/ciphers-vs-codes.
• Caldwell, William Casey. "Shakespeare's Henry V and the Ciphers of History." SEL Studies in English Literature, 1500-1900, vol. 61, no. 2, 2021, pp. 241?68. EBSCOhost, DOI : 10.1353/sel.2022.0003 .
• Luciano, Dennis, and Gordon Prichett. "Cryptology: From Caesar Ciphers to Public-Key Cryptosystems." The College Mathematics Journal, vol. 18, no. 1, 1987, pp. 2?17. JSTOR, https://doi.org/10.2307/2686311. Accessed 19 Feb. 2023.
• Ho Yean Li, et al. "Heuristic Cryptanalysis of Classical and Modern Ciphers." 2005 13th IEEE International Conference on Networks Jointly Held with the 2005 IEEE 7th Malaysia International Conf on Communic, Networks, 2005. Jointly Held with the 2005 IEEE 7th Malaysia International Conference on Communication., 2005 13th IEEE International Conference on, Networks and Communications, vol. 2, Jan. 2005. EBSCOhost, DOI : 10.1109/ICON.2005.1635595 .

Dı? ba?lantılar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Vikisozluk'te cipher ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

• Kish cypher