?zmir Suikastı , Turkiye Cumhurba?kanı Mustafa Kemal Pa?a 'ya 14 Haziran 1926 tarihinde, ?zmir 'de yapılması planlanan suikast giri?imidir. Aralarında eski bakanlar, milletvekilleri ve valiler de bulunan bir grup tarafından planlanmı? ancak hayata gecirilmeden engellenmi?tir.

Suikastın ?zmir'in Kemeraltı semtinde yapılması planlanmı?tı. Buradaki kav?akta donmek icin yava?layacak olan Mustafa Kemal Pa?a'nın otomobiline; Ziya Hur?it Bey 'in kaldı?ı Gaffarzade Oteli ve Gurcu Yusuf ile Laz ?smail'in bulundu?u otelin altındaki berber dukkanından ate? edilecek ve bomba atılacaktı. Bu sırada yan sokaktaki otomobilde bekleyecek olan Copur Hilmi ve Giritli ?evki ile birlikte olay yerinden kacılması ve daha sonra bir motorla Sakız Adası 'na gecilmesi planlanmı?tı. Ancak 14 Haziran gunu ?zmir Valisi Kazım Bey tarafından Mustafa Kemal Pa?a'ya cekilen telgraf sonrasında kendisinin ?zmir'e seyahatini ertelemesi uzerine plan gun yuzune cıkarıldı. 15 Haziran 1926'da Giritli ?evki'nin ?zmir Valili?ine yazdı?ı mektupta ise suikastın kimler tarafından duzenlenece?i bilgisi yer aldı. Bir muddet sonra dort ki?i yakalandı ve suclarını itiraf ettiler.

Bu olaydan sonra ?zmir'e gelen istiklal mahkemesi heyetince yapılan duru?malarda, olayın arkasında daha geni? muhalif grupların oldu?u belirlendi. ?zmir'de 26 Haziran-13 Temmuz gunleri arasında yargılanan kırk ki?iden, ikisi gıyabında olmak uzere on be?i idamla, biri ise surgunle cezalandırıldı. Birkac hafta sonra, 2-26 A?ustos gunleri arasında Ankara 'da gercekle?tirilen duru?malarda yargılanan elli yedi ki?iden dordu idam, altısı surgun, ikisi ise hapis cezasına carptırılırdı. Bu iki a?amada toplam yuz otuz bir sanık hakkında sorgulama yapılırken, bunların otuz dordu yargılamaya gerek kalmadan serbest bırakıldı.

Arka plan [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Osmanlı ?mparatorlu?u 'nun ma?lubiyetle ayrıldı?ı I. Dunya Sava?ı 'nın ardından, 1918 Kasım'ında duzenledi?i kongreyle kendini fesheden ?ttihat ve Terakki Cemiyetinin uyeleri birkac gruba bolunmu?tu. Bir grup padi?ahla i? birli?ine ba?lamı?, cemiyetin liderlerinden olu?an grup yurt dı?ına kacmı?, ucuncu grup ise Kurtulu? Sava?ı kadrosuna katılmı?tı. Son grup da kendi icinde, milli bir devlet kurmaya tamamen taraftar olanlar ve milli hareketin zaferinden sonra eski sistemin yeniden kurulmasını isteyenler olarak ikiye ayrılmaktaydı. ^[1] 1922'nin Ocak ayında ?stanbul'da Kara Kemal Bey tarafından, ?ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yeniden kurulması icin calı?malar yurutulmeye ba?landı. ^[1] 29 Kasım 1922'de ?stanbul'da, Kara Kemal Bey'in ba?kanlı?ında eski cemiyet uyelerinin katılımıyla gizli bir toplantı gercekle?tirildi. ^[2] Mustafa Kemal Pa?a tarafından, cemiyetin yeniden kurulma faaliyetlerinin onune gecilmesi amacıyla ?stanbul'a gonderilen Kılıc Ali Bey ve Ali ?hsan Bey 'in Kara Kemal Bey ile yaptı?ı goru?meler sonrasında da bu gizli faaliyetlere son verilmedi. ^[1] 1923 genel secimleri oncesinde bir makale yayınlayan ?ttihat ve Terakki Cemiyetine mensup gazeteci ve eski ?stanbul milletvekili Huseyin Cahit Bey , ?ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin bu secimlere katılmayaca?ını yazmı?tı. ^[3] Feshedilmi? bir parti adına yazılar yayınlayan Huseyin Cahit Bey, 7 Mayıs 1925 tarihinde Corum 'da muebbet surgun cezasına carptırılmı?, gazetesi Tanin ise 16 Nisan 1925'te kapatılmı?tı. ^[3]

Merkezi yonetime kar?ı ?ubat 1925'te ba?latılan ve 1925 ilkbaharında bastırılan ?eyh Said ?syanı sonrasında, 4 Mart 1925'te cıkarılan Takrir-i Sukun Kanunu 'na dayanılarak muhalif basın susturulmu?, 17 Kasım 1924'te kurulan ve bunyesinde bazı eski ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyelerini barındıran ^[1] Kazım Karabekir Pa?a ba?kanlı?ındaki Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası da "dini hislere gonderme yaparak isyanı destekledi?i" gerekcesiyle 3 Haziran 1925'te kapatılmı?tı. ^[3] Ancak parti milletvekilleri, ba?ımsız olarak Turkiye Buyuk Millet Meclisindeki varlıklarını surdurmeye devam etti. ^[3] Partinin kapatılmasının ardından eski ?ttihat ve Terakki Cemiyetinin Cumhuriyet Halk Fırkası 'na katılmayan bazı uyeleri, gizli bir muhalif hareket olarak ?stanbul'da bulunmaktaydı. ^{[1] [3]}

Di?er taraftan 7 Mayıs 1926'da Ankara 'dan ayrılarak ulkenin ce?itli yerlerine trenle ziyaretler duzenlemeye ba?layan Mustafa Kemal Pa?a, 8 Mayıs'ta Eski?ehir ve Afyonkarahisar 'dan gecerek Akhisar 'a, oradan da Konya 'ya vardı. ^[4] 9 Mayıs'ta Tarsus 'a, 10 Mayıs'ta Mersin 'e, 16 Mayıs'ta Adana 'ya, 18 Mayıs'ta tekrar Konya'ya, 20 Mayıs'ta Bursa'ya, 13 Haziran'da ise Balıkesir 'e u?ramı?; 14 Haziran'da ise ?zmir'e gecmeyi planlamı?tı. ^[5]

Suikastın ortaya cıkması ve tutuklamalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Vikikaynak 'ta Giritli ?evki'nin ?zmir Suikastı'nı ortaya cıkaran mektubu ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Balıkesir'de bulundu?u sırada Mustafa Kemal Pa?a, ?zmir Valisi Kazım (Dirik) Bey tarafından gonderilen ve kendisine kar?ı ?zmir'de suikast duzenlenece?i bilgisini iceren bir telgraf aldı. Bu telgrafta bahsi gecen suikast planını ortaya cıkaran mektup, planda gorev alan isimlerden biri olan Giritli ?evki adlı bir motorcu tarafından yazılmı?tı. Telgraf uzerine 15 Haziran gecesini Balıkesir'de gecirmesinin ardından Mustafa Kemal Pa?a, yarım kalan gezisine devam etmek ve ya?ananlar hakkında daha detaylı bilgiye sahip olmak icin 16 Haziran gunu ?zmir'e geldi. ^[6] Di?er taraftan 14 Haziran gunu Ba?bakan ?smet Pa?a da, ?zmir'den aldı?ı telgraflarla suikast olayını o?renmi?ti. ^[7] ?smet Pa?a'nın istiklal mahkemesi savcı ve yargıclarına kendisine gelen telgrafları gostermesinin ardından ilk i? olarak kapatılmı? olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası milletvekillerinin tumunun tutuklanmasına, evlerinin aranmasına ve bulunan belgelerin ?zmir'e gonderilmesine karar verildi. ^[7] ?stiklal Mahkemesi heyeti ise ?zmir'e hareket etti ve 17 Haziran gunu ?zmir'e vardı. ^[8]

Suikastın o?renilmesinin ardından telgrafta gecen isimlerin yakalanması icin harekete gecen ?zmir polisi, ilk olarak Ziya Hur?it Bey 'i kaldı?ı Gaffarzade Oteli'nde, yata?ının altına sakladı?ı silah ve bombalarla birlikte yakaladı. ^[9] Laz ?smail, Gurcu Yusuf ve Copur Hilmi, Ragıp Pa?a Oteli'nde; Sarı Efe Edip Bey ise ?stanbul'daki Bristol Oteli'nde tutuklandı. ^{[9] [10]} Di?er taraftan istiklal mahkemesi heyeti Ankara'dan ayrılmadan once, eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kastamonu milletvekili Halit Bey haric Turkiye Buyuk Millet Meclisi toplantılarına katılmayı surduren tum eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası milletvekillerinin ve birtakım eski ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyesinin tutuklanmasına karar vermi?ti. ^[11] Tutuklananlar arasında Kurtulu? Sava?ı 'nda yer alan Kazım Karabekir Pa?a , Ali Fuat Pa?a , Cafer Tayyar Pa?a , Bekir Sami Bey , Ru?tu Pa?a , Refet Pa?a ile eski maliye bakanı Cavid Bey de vardı. Ancak Ba?bakan ?smet Pa?a, Ankara'da tutuklanan Kazım Karabekir Pa?a'yı, suclulu?una inanmadı?ı ve milletvekili dokunulmazlı?ının boyle bir tutuklamanın onunde bulundu?u gerekcesiyle serbest bıraktırdı. ^[12] ?stiklal Mahkemesi ile arasında gecen goru?melerde ?smet Pa?a'ya dokunulmazlı?ın bu olaylarda i?e yaramayaca?ı, gerekirse kendisinin dahi tutuklanabilece?i soylendi. ^[12] Araya Mustafa Kemal Pa?a'nın girmesiyle ?zmir'e giden ?smet Pa?a, mahkemenin sonucunu bekleyece?i yonunde acıklamada bulundu. ^{[12] [13]} Suikast giri?imi ve faillerin yakalandı?ı bilgileri, 18 Haziran gunu Hakimiyet-i Milliye gazetesinde yayınlanan bir bildiri ile kamuoyuna duyuruldu. ^[14] ?stiklal Mahkemesinin Anadolu Ajansı 'na verdi?i listeye gore ilk tutuklama dalgasında Ankara, ?zmir ve ?stanbul'da toplam kırk dokuz ki?i tutuklanmı?tı. ^[14] Giri?imin kamuoyu tarafından o?renilmesinin ardından ba?ta ?zmir olmak uzere ulkenin farklı yerlerinde ce?itli gosteriler duzenlendi. ^[15]

?zmir yargılamaları ve suikast planı [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Duru?malar 26 Haziran gunu, Elhamra Sineması salonunda ba?ladı. ^{[12] [16]} ?stiklal Mahkemesi heyetinin ba?kanlı?ını Afyonkarahisar milletvekili Kel Ali yaparken, uyeliklerini Gaziantep milletvekili Kılıc Ali ve Aydın milletvekili Re?it Bey , yedek uyeli?ini Rize milletvekili Laz Ali , savcılı?ını ise Denizli milletvekili Necip Ali Bey yapmaktaydı. ^[17] Mahkeme uyelerinin dordunun adının Ali olması sebebiyle mahkeme, "Aliler Mahkemesi" olarak da adlandırılmı?tı. ^[17] Zanlılar, do?rudan suikastta gorev alanlar, suikastı hazırlayıp kı?kırtanlar, suikasta do?rudan katılmayan ancak Turk inkılabına ve Mustafa Kemal Pa?a'ya kar?ı olan eski ?ttihatcılar ve kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası uyeleri ve pa?alar olmak uzere dort gruba ayrılarak yargılandı. ^[18]

Yapılan yargılamalar sonucunda, savcı Necip Ali Bey'in hazırladı?ı iddianamede suikast giri?iminin kimler tarafından, nasıl ve ne zaman planlandı?ı sanıkların ifadelerine gore yer aldı. ^[19] Bu iddianameye gore suikast ilk once Ankara'da yapılmak istenmi? ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi I. donem Lazistan milletvekili olarak gorev yapan Ziya Hur?it Bey, hırsızlıktan sabıkalı Laz ?smail ve Gurcu Yusuf'un bu amac do?rultusunda, ?zmit milletvekili Ahmet ?ukru Bey 'in maddi yardımlarıyla Ankara'ya hareket ederek buradaki Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası genel merkezinde misafir olarak kalmı?tı. Daha sonra Ahmet ?ukru Bey'in evinde yapılan konu?malarda suikastın yeri icin once Eski?ehir milletvekili Arif Bey 'in Cankaya yolu uzerindeki ko?kunun yolu uzerindeki bahcesi ve dolayları, sonra da Turkiye Buyuk Millet Meclisi binası ve bakanlar kurulunun toplandı?ı bina ile Anadolu Kulubu du?unulse de Ziya Hur?it Bey'in karde?i olan Ordu milletvekili Faik Bey durumdan haberdar olarak kendilerini engelledi. Erzincan milletvekili Sabit Bey 'in de kendilerini ihbar ile tehdit etmesi uzerine bu plandan vazgecildi. Suikastın daha sonra Bursa'da yapılması du?unulduyse de Laz ?smail dikkat cekmemek icin yanına Naciye Nimet isimli bir kadını alarak burada yaptı?ı incelemeler sonucu ?ehrin boyle bir plan icin uygun olmadı?ını tespit etti. En sonunda suikastın ?zmir'de yapılması kararla?tırıldı. ?stanbul'daki Ahmet ?ukru Bey'den gerekli cephane ve parayı alan Ziya Hur?it Bey, Laz ?smail ve Gurcu Yusuf, 15 Haziran'da Gulcemal vapuruyla ?zmir'e geldi ve suikast icin gerekli hazırlıkları yapmaya ba?ladı. ?zmir'e gelindi?inde Ziya Hur?it Bey Gaffarzade Oteli'ne, Laz ?smail ile Gurcu Yusuf ise Ragıp Pa?a Oteli'ne yerle?ti. ^[20]

Ziya Hur?it Bey'e Ahmet ?ukru Bey tarafından verilen ve Miralay Rasim Bey tarafından imzalanıp Sarı Efe Edip Bey'e hitaben yazılan mektup sayesinde uc suikastcı, Sarı Efe Edip Bey ile tanı?tı. Sarı Efe Edip Bey'in ciftlik kahyası Copur Hilmi'nin de katılımıyla once Kar?ıyakalı ?dris'in bahcesinde, sonra da Giritli ?evki isimli motorcunun evinde toplanan grup, suikast planını konu?tu. ^[21] Hazırlanan plana gore suikastın Mustafa Kemal Pa?a'nın ?zmir ziyareti sırasında, ?zmir'in Kemeraltı semtinde yapılması belirlenmi?ti. Ba? Durak Caddesi (gunumuzdeki adı Anafartalar Caddesi) ile Hukumet Caddesi'nin (gunumuzdeki adı 853. Sokak) kesi?ti?i kav?akta donmek icin yava?layacak olan Mustafa Kemal Pa?a'nın otomobiline, Gaffarzade Oteli'nin altındaki berber dukkanından Ziya Hur?it Bey, Gurcu Yusuf ile Laz ?smail tarafından ate? acılacak ve bombalar atılacaktı. Bu sırada yan sokaktaki otomobilde bekleyecek olan Copur Hilmi ile Giritli ?evki ile birlikte olay yerinden kacılacak ve daha sonra Giritli ?evki'nin kullanaca?ı bir motorla Sakız Adası 'na gecilecekti. ^{[11] [21]} Tum bu suikast planı, Sarı Efe Edip Bey'in ?stanbul'a gitmesinin ardından ?uphelenen Giritli ?evki'nin suikast giri?imini haber veren ihbar mektubunu Mustafa Kemal Pa?a'ya iletmesi icin, 14 Haziran gunu ?zmir Valisi Kazım Bey'e vermesiyle bu plan gun yuzune cıktı. ^[10]

?zmir yargılamalarındaki sorgulamalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?ddianamenin okunmasının ardından ilk sorgulama Ziya Hur?it Bey'e yapıldı. Suikastı eski Ankara valisi Abdulkadir Bey ile planladıklarını, paraları olmadı?ından kendilerine destek sa?lamak icin ?zmit milletvekili Ahmet ?ukru Bey ile goru?tuklerini, daha once Ankara ve Bursa'da da suikast planladılarsa da gercekle?tiremediklerini belirterek suikast icin yapılan tum hazırlıkları anlatan Ziya Hur?it Bey'in ifadeleri; daha sonra sorgulanan Laz ?smail, Gurcu Yusuf ve Copur Hilmi'ninkilerle paralellik gostermekteydi. ^[22] Copur Hilmi'den sonra sorgulanan Sarı Efe Edip Bey, suikasttan bir gun once ?stanbul'a gidi? sebebini durumu Celal Bey 'e bildirecek olması olarak acıklamı?; suikast icin kendisini Ahmet ?ukru Bey'in kı?kırttı?ını ve gerekli olan paraları kendisine onun verdi?ini soylemi?ti. ^[23] Sonradan sorgulanan Miralay Rasim Bey ile Abidin Bey ise, suikastla olan ili?kilerini reddetti. ^[24] Bu sorgulamalarla birlikte suikastta birinci derecede suclu olanların sorgusu tamamlanmı? oldu. ^[24]

Ziya Hur?it Bey'in a?abeyi Faik Bey'in ifadesine gore; Rauf Bey kendisine, karde?i Ziya Hur?it Bey'in bir suikast giri?iminde oldu?unu ve bunu Sabit Bey'den o?rendi?ini, buna engel olunmasını istedi?ini soyledi. Faik Bey ayrıca, Ziya Hur?it Bey'in bunu reddetmesi uzerine kendisinin yatı?tı?ını; ancak yine de Arif Bey'in Cankaya'daki evine giderek bilgi almak istedi?ini ve orada Ahmet ?ukru Bey'e rastladı?ını ifade etti. ^[24] Daha sonraları ise Rauf Bey'in, Kazım Karabekir Pa?a ile Rıfat Pa?a'ya da olayı anlattı?ını; ancak bunların uydurma oldu?unu du?unerek sessiz kaldıklarını sozlerine ekledi. ^[25] Faik Bey'in ardından sorgulanan Ahmet ?ukru Bey; suikastla ili?kisi olmadı?ını, Ziya Hur?it Bey'i ara sıra gordu?unu ve Laz ?smail'i hic tanımadı?ını soyleyerek butun suclamaları reddetti. Ziya Hur?it Bey, Sarı Efe Edip Bey'e iletmesi icin verdi?i mektubun tutun ticaretiyle ilgili oldu?unu soylemesinin ardından Miralay Rasim Bey ve Sarı Efe Edip Bey ile yuzle?tirildi. Sarı Efe Edip Bey suikastı birlikte hazırladıklarını ve gelen mektubun suikastla alakalı oldu?unu soylese de Ahmet ?ukru Bey bunları kabul etmedi. Miralay Rasim Bey ise, sarho? olan Ahmet ?ukru Bey'in iste?iyle Sarı Efe Edip Bey'e mektup yazdı?ını kabul etmi?ti. ^[25] Sonrasında sorgulanan Arif Bey ise Ziya Hur?it Bey'i gazinoda gorerek tanı?tı?ını, Laz ?smail'in evinde kalmadı?ını ve suikastla bir ilgisinin olmadı?ını soylese de yapılan yuzle?tirmede Laz ?smail, Arif Bey'i kendisini ozel otomobiline alarak evine getirdi?ini soyledi. ^[25] Arif Bey'in ?oforu ve hizmetcisi Ay?e'nin de bu yondeki ifadelerine ra?men bu anlatılanlar Arif Bey tarafından reddedildi. ^[26]

Di?er taraftan suikast olayıyla ili?kisi bulunmadı?ına karar verilen Bursa milletvekili Osman Nuri Bey , Trabzon milletvekili Ahmet Muhtar Bey , Erzurum milletvekili Munir Husrev Bey , ?zmit milletvekili Mustafa Bey , Kastamonu milletvekili Halit Bey , Kars milletvekili Omer Bey ve Sarı Efe Edip Bey'in kayınbiraderi Doktor Mustafa ?evket serbest bırakıldı. ^[27]

Savcı Necip Ali Bey'in 30 Haziran gunu yayınlanan iddianamesi, suikastın esas sucluları dı?ındaki pa?alar ve di?er sanıklarla ilgili olarak hazırlanmı?tı. Bu iddianamede adı gecen isimler, suikastın du?unce ve planlama a?amasında katılımları ve haberleri bulunmakla suclanmaktaydı. 3 Temmuz gunu pa?aların sorgusuna gecildi. ^[27]

Sabit Bey'in eski ifadesini tekrarlamasının ardından sorgulanan Ru?tu Pa?a, suikastla ilgisi olmadı?ını, Sabit Bey'den ?ukru Bey'in suikastla ilgilendi?ini duydu?unu ve sonradan da bunu yalanladı?ını belirtti. Kazım Karabekir Pa?a sorgusunda, suikasttan haberi olmadı?ını, haberi olanların da hukumete haber vermesi gerekti?ini ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası uyelerinden katılımcı varsa partiyi dahi kapatabilece?ini soyledi. Sonrasında sorgulanan Ali Fuat Pa?a da suikastla ilgisi olmadı?ını, icki sofrasındaki suikast konu?malarını gercek olarak yorumlamadı?ını soylerken, Refet Pa?a ve Cafer Tayyar Pa?a da aynı ?ekilde suikast hazırlıkları hakkında bilgi sahibi olmadı?ını belirtti. ^[28]

Pa?aların ardından sorgulanan Halis Turgut Bey 'in suikast olayıyla hicbir ilgisinin olmadı?ını ileri surmesi uzerine kendisi, Ziya Hur?it Bey ile yuzle?tirildi. Bu yuzle?tirmede Ziya Hur?it Bey'in ?stanbul'da Ahmet ?ukru Bey ile bulu?tuklarını ve suikastı konu?tuklarını, Halis Turgut Bey'in kendisine vermeyi vadetti?i silahları vermedi?ini acıklamasına ra?men Halis Turgut Bey, tum bunların yalan oldu?unu soyledi. ^[29] 6 Temmuz'da sorgulaması yapılan eski Maliye Nazırı Cavid Bey de suclamaları reddetti. ^[29] Bu sorgulamanın ardından savcı Necip Ali Bey, elde etti?i bulgulara dayanarak olayın, ?zmir'de planlanan suikast ve karı?ıklık cıkartarak hukumetin devrilmesi olmak uzere iki yuzlu oldu?unu ileri surerek bu ikinci kısmın Ankara'da goru?ulmesini istedi. ^[29] Boylece dokuz sanı?ın yargılanması Ankara'ya sevk edildi. ^[30] Akabinde sorgulanan ?stanbul milletvekili ?smail Canbulat Bey , Cavid Bey'in evinde yapılan toplantının Mustafa Kemal Pa?a'ya sunacakları teklifle ilgili oldu?unu, sonraki toplantının da Kara Kemal Bey'in Mustafa Kemal Pa?a ile yaptı?ı goru?meyi o?renmek icin duzenlendi?ini ve suikasttan haberi olmadı?ını soyledi. ^[30] 8 Temmuz'da savcı Necip Ali Bey, Tokat milletvekili Bekir Sami Bey , Afyonkarahisar milletvekili Kamil Bey , Dersim milletvekili Feridun Fikri Bey , Mersin milletvekili Besim Bey , eski Erzurum milletvekili Necati Bey , Gaziantep milletvekili Hafız Mehmet Bey , eski Sivas milletvekili Kara Vasıf Bey ve eski Isparta milletvekili Cemal Pa?a 'nın suikast olayını duyduktan sonra Refet Pa?a'nın evinde toplandıkları icin, olayın ba?langıcını hazırlayarak Avrupa'ya gittiklerini ileri surdu?u Rauf Bey, ?stanbul milletvekili Adnan Bey ve eski ?zmir Valisi Rahmi Bey 'in gıyabında yargılanmasını istedi. Bu iste?in ardından adı gecen ki?ilerin sorgulamasına gecildi. ^[30]

Ya?lı bir adam oldu?undan iktidar hırsına sahip olmadı?ını soyleyen Bekir Sami Bey'in ardından konu?an Feridun Fikri Bey, gercekle?tirdikleri toplantının bir amacı olmadı?ını ve Ahmet ?ukru Bey'in milletvekili olmasına ra?men tutuklanı?ını goru?tuklerini soyledi. ^[30] Besim Bey, Gumu?hane milletvekili Zeki Bey ve Canik milletvekili Ahmet Nafiz Bey 'in sorgularında da kendilerinin konuyla bir ilgisi olmadıklarını belirtmelerinin ardından eski Mersin milletvekili Selahattin Bey 'in sorgusuna gecildi. ^[31] Muhalif bir parti olmadan demokrasi olamayaca?ı fikrini savunan Selahattin Bey, Kara Kemal Bey ile kurdu?u ili?kinin yalnızca kendisinin siyasi tecrubesinden yararlanmak icin oldu?unu belirtti. ^[31] Eski Erzurum milletvekili Huseyin Avni Bey , kendi programına uygun buldu?u icin Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'na katıldı?ını, ?ttihatcılarla yalnızca bilgi edinmek icin goru?tu?unu ve partinin kapatılmasını zamanın ?artları icinde do?al kar?ıladı?ını belirttikten sonra suikast konusu hakkında bilgi sahibi olmadı?ını soyledi. ^[31] Olayla ili?kisi oldu?unu itiraf eden Hafız Mehmet Bey, Ziya Hur?it Bey'e rastladı?ı bir gun Sabit Bey, Rauf Bey ve Halis Turgut Bey'in de kendilerine yardımcı olduklarını belirtti. ^[31]

11 Temmuz gunu savcı Necip Ali Bey tarafından okunan iddianamede, suikast hakkında Ali Fuat Bey ve arkada?larının bilgisi oldu?u ve Ankara'da yapılması planlanan suikast giri?imini yalnızca Sabit Bey'in engellemeye calı?tı?ı ileri suruldu. ?ddianamede Ahmet ?ukru Bey, Miralay Rasim Bey, Ziya Hur?it Bey, Laz ?smail, Gurcu Yusuf, Copur Hilmi, Hafız Mehmet Bey, Kara Kemal Bey ile Abdulkadir Bey'in idamı; Halis Turgut Bey, ?smail Canbulat Bey, Rahmi Bey, Surmeneli Vahap, Adnan Bey, Rauf Bey ve Ru?tu Pa?a'nın kure?e konulması; Kazım Karabekir Pa?a, Cafer Tayyar Pa?a, Ali Fuat Pa?a, Refet Pa?a, Cemal Pa?a, Sabit Bey, Munir Husrev Bey, Faik Bey, Bekir Sami Bey, Kamil Bey, Zeki Bey, Besim Bey, Feridun Fikri Bey, Halit Bey, Necati Bey'in beraati istendi. ^[32]

?zmir yargılamalarındaki savunmalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Yapılan sorgulamaların ve hazırlanan iddianamenin ardından sanıklar, savunmalarını yapmaları uzere 12 Haziran gunu mahkeme salonuna getirildi. ^[32] ?lk olarak savunmasını yapan Ziya Hur?it Bey suikast yapmayı planladı?ını ve bu planı uygulamaya koydu?unu kabul ederken, anayasayı de?i?tirmek ve hukumeti devirmek suclamalarını kabul etmeyerek Turk Ceza Kanunu 'nun 46. maddesine gore surgun cezasına carptırılması gerekti?ini soyledi. Suikast te?ebbusune katıldı?ını belirtse de suclulu?unu reddeden Sarı Efe Edip Bey, ?stanbul'a gelip Celal Bey'i suikast planından haberdar edece?ini soyledi ve kendisine ceza verilirken bu durumun goz onunde bulundurulmasını istedi. Gurcu Yusuf ile Laz ?smail, kendilerinin cahil olduklarını ve aldatıldıklarını ileri surerek affedilmelerini talep etti. Copur Hilmi, suikast te?ebbusunu once vatan hizmeti sandı?ını, bu duruma alet edilecek bir adam olmadı?ını ve planı haber vermeye karar verse de Giritli ?evki'nin kendisinden once davrandı?ını belirterek cezasının hafifletilmesini istedi. Ahmet ?ukru Bey iddiaların asılsız oldu?unu belirterek, kendisi gibi bir adamın suikastla i?i olmayaca?ını soyledi. Kendisi hakkındaki tum suclamaları reddeden Arif Bey, suikast toplantılarından haberi olmadı?ını, Laz ?smail'in kendi evinde kalmadı?ını ve bu konuda ?oforu ile hizmetcisinin yanlı? ifadeler verdi?ini savundu. Masum oldu?unu ve hicbir i?e karı?madı?ını soyleyen Abidin Bey, kendisinden istenilen parayı vermedi?ini ve Ru?tu Pa?a ile olan konu?maları hasta oldu?u gerekcesiyle hatırlamadı?ını soyledi. Hafız Mehmet Bey onceleri suikasta dahil oldu?unu; ancak sonraları bundan vazgecti?ini belirterek sucsuz oldu?unu dile getirdi. Miralay Rasim Bey ek bir savunma yapmazken, Surmeneli Vahap, amcası Hafız Mehmet Bey'e i? bulma amacıyla muracaat etti?ini, onun da kendisini Ziya Hur?it Bey'e gonderdi?ini ve cahil birisi oldu?undan hicbir ?ey anlamadı?ını ileri surerek suclamayı reddetti. Kar?ıyaka'daki bahcesinde yapılan toplantının neden yapıldı?ını bilmedi?ini soyleyen ?dris, olayla ilgisinin bulunmadı?ını soyleyen Naciye Nimet Hanım, ?smail Canbulat Bey ve Halis Turgut Bey sucsuz olduklarını savundu. Herhangi bir savunma yapmayan Ru?tu Pa?a, mahkemenin "insaf ve adaletine" sı?ındı. Kazım Karabekir Pa?a, Ali Fuat Pa?a, Refet Pa?a, Cafer Tayyar Pa?a ve Bekir Sami Bey ise savunma yapmayacaklarını belirttiler. ^[33]

?zmir yargılamaları sonucları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?zmir yargılamaları 13 Temmuz 1926'da son buldu. ^[12] Yargılanan 49 ki?iden; suikast hazırlıklarına do?rudan karı?an ve bu planlardan haberi olup da resmi makamlara ihbarda bulunmayan on be? ki?inin idamına, bir ki?inin 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılmasına ve cezası Konya'da surgune cevrilmesine, dokuz ki?inin duru?ma dı?ı tutulup, yargılamalarının Ankara'da gorulecek ?ttihatcılar davası ile birle?tirilmesine ve geri kalan yirmi dort ki?inin beraatına karar verildi. ^[34] Ancak mahkemeye katılmayan ve hakkında gıyaben idam kararı cıkanlardan Abdulkadir Bey Bulgaristan 'a kacmak uzereyken yakalanarak, daha sonra Ankara'da yargılanması kararla?tırıldı. ^[11] Yine duru?malara katılmayan Kara Kemal Bey ise 27 Temmuz gunu ?stanbul'da yakalanmak uzereyken intihar etti. ^[11] ?nfazlar, 13 Temmuz'u 14 Temmuz'a ba?layan gece ?zmir'in ce?itli yerlerinde gercekle?tirildi. ^[35] Gercekle?tirilen idamların sonrasında cenazeler once Merkez Hastanesi'ne goturuldu, uzerindeki e?yaların alınmasının ardından da Kadifekale yakınlarındaki Kokluca Mezarlı?ı'na defnedildi. ^[35] ?zmir'de yapılan duru?malarda tutuklu bulunanlar ve haklarında alınan kararlar a?a?ıdaki gibidir:

?dam cezası verilenler

1. Ziya Hur?it Bey
2. Laz ?smail
3. Gurcu Yusuf
4. Copur Hilmi
5. Ahmet ?ukru Bey
6. Arif Bey
7. ?smail Canbulat Bey (once 10 yıllık hapse mahkum edilse de itirazı sonucu cezası idama cevrildi) ^[35]
8. Sarı Efe Edip Bey
9. Abidin Bey
10. Halis Turgut Bey (once 10 yıllık hapse mahkum edilse de itirazı sonucu cezası idama cevrildi) ^[35]
11. Ru?tu Pa?a
12. Hafız Mehmet Bey
13. Miralay Rasim Bey
14. Kara Kemal Bey (idam kararı gıyabında verilirken, bir muddet kacak hayatı ya?adıktan sonra yakalanmak uzereyken 27 A?ustos 1926 gunu intihar etti)
15. Abdulkadir Bey (idam kararı gıyabında verilirken, Bulgaristan'a kacmak uzereyken yakalandı ve daha sonra Ankara'da yargılanması kararla?tırıldı. Ankara'da tekrar idama mahkum edildi, 31 A?ustos 1926 gecesi infaz edildi)

Di?er cezalar

1. Surmeneli Vahap (10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası Konya 'da surgune cevrildi)

Yargılanmaları Ankara'da yapılacak olanlar

1. ?hsan Bey
2. Hilmi Bey
3. Cavid Bey
4. Selahattin Bey
5. Kara Vasıf Bey
6. Huseyin Avni Bey
7. Rahmi Bey
8. Rauf Bey
9. Adnan Bey

Beraatine karar verilenler

1. Faik Bey
2. Sabit Bey
3. Halet Bey
4. Feridun Fikri Bey
5. Kamil Bey
6. Zeki Bey
7. Bekir Sami Bey
8. Besim Bey
9. Necati Bey
10. Munir Husrev Bey
11. Kazım Karabekir Pa?a
12. Ali Fuat Pa?a
13. Refet Pa?a
14. Cafer Tayyar Pa?a
15. Cemal Pa?a
16. Necati Bey
17. Ahmet Nafiz Bey
18. Torbalılı Emin Efendi
19. Trabzonlu Naciye Nimet Hanım
20. Surmeneli Kele? Mehmet
21. Bahcıvan ?dris
22. Mustafa o?lu ?ahin Cavu?
23. Sabahaddin Efendi
24. Giritli Huseyin o?lu Latif

Ankara yargılamaları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

?kinci davayı gormek uzere 16 Temmuz'da ?zmir'den yola cıkan ?stiklal Mahkemesi heyeti, ertesi gun Ankara'ya vardı. ^{[18] [38]} 21 Haziran gunu ba?layan sanıkların ilk hazırlık soru?turmaları 31 Temmuz'da tamamlanmı?, 28 Temmuz gunu Denizli'den Ankara'ya gelmek icin yola cıktı?ını belirten savcı Necip Ali Bey'in iddianamesi ise 31 Temmuz gunu tamamlanmı?tı. Ankara'da yargılanmalarına karar verilen eski ?ttihatcıların yargılaması eski Meclis Encumenler Binası'nda, 2 A?ustos'ta ba?ladı. ?ddianameye gore suikast kin ve nefret dı?ında hukumeti devirip iktidarı ele gecirmek amacıyla gizli bir komite tarafından da desteklenmi?, soz konusu gizli komite uyelerini bazı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası mensupları ile ?ttihat ve Terakki Cemiyetinin eski yoneticilerinin bir kısmı olu?turmu? ve komitenin ba?kanlı?ını ise Kara Kemal Bey yurutmu?tu. ^[39]

Ankara yargılamalarındaki sorgulamalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sorgulamalar Talat Bey ile ba?ladı. Talat Bey, ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyesi oldu?unu; ancak cemiyetin hukumet ve iktisadi konulardaki calı?malarına karı?madı?ını soyledi. Daha sonra sırasıyla ?ttihat ve Terakki genel sekreteri Mithat ?ukru Bey , polis muduru Azmi Bey, eski hariciye nazırı Ahmet Nesimi Bey , doktor Huseyinzade Ali Bey, Eyup Sabri Bey, doktor Rasuhi Bey ve Hamdi Baba sorguya cekildi. ^[40]

?ttihat ve Terakki Cemiyetinin sekiz ay boyunca sekreterli?ini yapan Doktor Nazım Bey , bu donemde halk tarafından yapılan ba?ı?ların akıbetinin ne oldu?unu bilmedi?ini ve I. Dunya Sava?ı sonrasında Kırım 'a, oradan da Almanya 'ya kacarak ?slam ?htilalleri Cemiyetinin kurulu?unda yer aldı?ını soyledi. Mustafa Kemal Pa?a'ya muhalefet imkanı olmadı?ından, herhangi bir siyasi parti kurma giri?iminde bulunmadı?ını ve suikastla hicbir ili?kisi olmadı?ını da sozlerine ekledi. Cavid Bey sorgusunda, Kara Kemal Bey ve ?smail Canbulat Bey ile goru?tu?unu, Kara Kemal Bey'in Mustafa Kemal Pa?a ile goru?mesinden sonra kendi evinde ?ttihatcılarla bir toplantı yapıldı?ını ve bu toplantının konusunun anayasa de?i?ikli?i oldu?u, gizli bir amaclarının bulunmadı?ını belirtti. Huseyin Cahit Bey de Cavid Bey'in evindeki toplantıya katıldı?ını ve bu toplantının gizli bir amacı olmadı?ını, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurulu?unda kendisinin ?stanbul milletvekili adayı olarak partiye ca?rıldı?ını ancak bunu kendisinin kabul etmedi?ini soyledi. ^[41]

Sonraki gunlerde yapılan duru?malarda Salah Cimcoz Bey , Mithat ?ukru Bey, Ahmet Nesimi Bey, Doktor Rasuhi Bey, Huseyinzade Ali Bey, Eyup Sabri Bey, Azmi Bey, Hamdi Baba, Nail Bey, Said Bey, ?brahim Bey, Naim Cevad Bey, Hasan Fehmi Bey ve Hamal Ferid'in ileri surulen suclarla olan ili?kileri ara?tırıldı. 16 A?ustos'ta Naim Cevad Bey, Mithat Bey, Nasib Bey ve Nail Bey yargılandı. Daha sonra Rıza Bey ile Nasib Bey serbest bırakılırken, 19 A?ustos gunu Selahaddin Bey, Kara Vasıf Bey ve Huseyin Avni Bey yargılandı. Velid Bey ile Ahmet Emin Bey'in 21 A?ustos'ta sorgulanmasının ertesi gunu, Savcı Necip Ali Bey'in dort ki?inin idamını istedi?i iddianamesi tamamlandı. ?ddianamede ?ttihat ve Terakki Cemiyetinin halkı soyan bir parti oldu?u, sırf Almanya'nın cıkarları do?rultusunda ulkenin I. Dunya Sava?ı'na sokuldu?u, yenilgi sonrasında yonetici kesimin ulkeden kactı?ını ve bir muddet sonra, iktidarı tekrar ele gecirmek arzusuyla ?zmir Suikastı'nı planladı?ı anlatıldı. ?hsan Bey 'in ifadesine gore, Kara Kemal Bey ve ?ukru Bey'i suikast i?ine Cavid Bey sokmu?tu. ^[42]

Ankara yargılamalarındaki savunmalar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Sanıkların savunmaları 25 A?ustos gunu yapıldı. Bircok sanık, sorgulamalar sırasında soylediklerinden farklı bir savunma yapmadı. ^[43] Yurt dı?ında oldu?undan sorgulaması ve savunması yapılamayan Rauf Bey, 12 Ekim'de Turkiye Buyuk Millet Meclisi Ba?kanlı?ı'na gonderdi?i mektupta, milletvekili olması sebebiyle dokunulmazlı?ı kaldırılmadıkca kendisi hakkında yargılama yapılamayaca?ını ve yurt dı?ında oldu?undan suikastla ilgisi olmadı?ını belirtmi?ti. ^[43]

Cavid Bey savunmasında; Maliye Nazırı oldu?u donemde devletin I. Dunya Sava?ı'na girmesini istemedi?ini, yaptı?ı birtakım hareketlerle hukumet butcesini rahatlattı?ını, Kurtulu? Sava?ı'na katılmak istese de bunun kabul edilmedi?ini ve suikast planıyla hicbir ili?kisi olmadı?ını belirtti. ^[43] Nail Bey, ulkenin ve milletin zararına hicbir eylemde bulunmadı?ını ve suikast giri?iminden haberi olmadı?ını soyledi. ^[43] Doktor Nazım Bey, Almanya'da kurulu?unda yer aldı?ı ?slam ?htilalleri Cemiyeti ile Kurtulu? Sava?ı'nı destekledi?ini belirtirken, kendisinin Anadolu'ya gelmesinin Enver Pa?a tarafından engellendi?ini, Cavid Bey'in evindeki toplantılara Mustafa Kemal Pa?a'nın izni oldu?unu du?unerek katıldı?ını, ?ukru Bey, ?smail Canbolat ve Kara Kemal Bey'i iki yıldır gormedi?ini ve suikastla hicbir ili?kisinin olmadı?ını belirterek savunmasını yaptı. ^[43] Hilmi Bey ise Turkiye Buyuk Millet Meclisinden ayrılmasının ardından siyaseti bırakıp ticaretle u?ra?tı?ını, Kara Kemal Bey ile uzunca bir suredir goru?medi?ini ve suikast haberini ilk olarak gazeteden duydu?unu soyledi. ^[44]

Cavid Bey'in davası surerken, ?zmir'deki duru?malarda gıyabında idam cezası verilen Abdulkadir Bey, Bulgaristan'a kacmak uzereyken yakalandı ve Ankara'daki duru?malar sırasında yargılandı. ^[45] Kacmasında kendisine kimlerin yardım etti?ini ve nasıl kactı?ını soyleyen, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı destekledi?ini de belirten Abdulkadir Bey'in ilk duru?ması 29 A?ustos'ta yapılmı?tı. 31 A?ustos'ta ise mahkeme, hukumeti devirerek cumhurba?kanını oldurmek ve iktidarı ele gecirmek sucuyla kendisini idama mahkum etti. ^[45]

Ankara yargılamaları sonucları [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

26 A?ustos gunu okunan mahkemenin kararına gore Kurtulu? Sava?ı sonrasında iktidarı ele gecirme cabasında olan Cavid Bey'in evinde, Lozan Barı? Konferansı sırasında yapılan toplantılardaki amac, eski ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyelerinin milletvekili olarak meclise girmesi, bunun gercekle?memesi durumunda eski cemiyeti yeniden kurmaktı. Bunların ba?arısızlıkla sonuclanması durumunda ise Rauf Bey'in de aracılı?ıyla Halk Fırkası 'nın bolunmesi icin giri?imde bulunulacak ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurulması icin uygun zemin olu?turularak iktidar ele gecirilecekti. ^[46] Karardan dort idam, altı surgun, iki hapis cezası cıkarken di?er sanıkların beraatine karar verildi. ?dama mahkum edilen dort ki?inin cezası 26 A?ustos'u 27 A?ustos'a ba?layan gece, Cebeci 'deki Umumi Hapishane onunde infaz edildi. ?dam edilenler, hapishanenin avlusuna defnedildiler. ^[47] Ankara'da yapılan duru?malarda tutuklu bulunanlar ve haklarında alınan kararlar a?a?ıdaki gibidir: ^{[ kaynak belirtilmeli ]}

?dam cezası verilenler

1. Cavid Bey
2. Hilmi Bey
3. Nail Bey
4. Doktor Nazım Bey

Di?er cezalar

1. Vehbi Bey, 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
2. Husnu Bey, 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
3. ?brahim Bey, 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
4. Ethem Bey, 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
5. Rahmi Bey , 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
6. Rauf Bey , 10 yıl kalebentlik cezasına carptırılsa da sonra cezası surgune cevrildi
7. Ali Osman Kahya, 10 yıl hapis
8. Salih Kahya, 10 yıl hapis

Beraatine karar verilenler

Sonrası [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Duru?malar sonucunda Ru?tu Pa?a dı?ındaki tum pa?alar beraat etmi?ti. Bu pa?alar tekrar orduya donmedi ve 27 Ocak 1927 yılında emekliye sevk edildikleri kendilerine bildirildi. ^[48] On yıllık surgun cezasına carptırılan; ancak karar sırasında yurt dı?ında olan ve ulkeye 5 Temmuz 1935'te donen Rauf Bey'in bu cezası, 22 Ekim 1939 tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Ba?kan Vekili ve Ba?bakan Refik Saydam 'ın imzasıyla yayınlanan bildiriyle kendisine yuklenen eylem ortadan kaldırılarak aklanarak Kastamonu milletvekili oldu. ^[48] 23 Temmuz 1943 tarihinde Askeri Yargıtay 'a yaptı?ı ba?vuru sonrasında, ?zmir Suikastı davası evraklarının da incelenmesi suretiyle yargılanması gercekle?tirildi ve eski hizmetlerinden oturu kendisine emekli maa?ı da ba?lanarak dava ile kendisinin ili?i?i tamamen kesilmi? oldu. ^[48]

Suikastın 30. yılına yakın tarihlerde, 1956 A?ustos'unda gazetelerde yer alan bir ilanla, dava sonucu Ankara'da idam edilen Nail Bey, Cavid Bey, Hilmi Bey ve Dr. Nazım Bey'in ruhlarına ithaf edilmek uzere 25 A?ustos 1956 tarihinde ?stanbul'daki ?i?li Camii 'nde ikindi namazı sonrasında bir mevlit okutulaca?ı duyuruldu. Organizasyonu duzenleyen ki?i ise Nail Bey'in o?lu Nadir Nail Kecili'ydi. ^[49] Mevlit sonrası cami avlusunda gazetecilere demec veren eski ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyelerinden Fahri Can, Rauf Orbay'ın dava ile ili?i?inin kesilmesine de atıfta bulunarak, di?er sanıkların yargılanmalarında da buna benzer hatalar yapılmı? olabilece?ini ileri surdu. ^[50] ?dam edilenlerin ailelerini de temsil etti?ini ve yeniden mahkeme talebinde bulunmak istediklerini soyleyen Can, mahkumların cenazelerini ise hak ettikleri yer olan Hurriyet-i Ebediye Tepesi 'ne getireceklerini ekledi. ^[51] Acıklamanın yapıldı?ı gunlerde olay, donemin basılı yayın organlarında yer bulsa da sonraları onemini yitirdi ve bu iade-i itibar giri?imi hukuki mercilere ula?madan sona erdi. ^[52]

Populer kulture etkileri [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

1969 yılında Kemal Tahir tarafından yazılan Kurt Kanunu isimli romanda, suikast giri?iminin arka planı, ?ttihat ve Terakki Cemiyeti uyelerinin gozunden anlatılmaktadır. Uc bolumden olu?an kitabın bu bolumleri, sırasıyla Abdulkadir Bey (kitapta Abdulkerim Bey olarak gecer), Kara Kemal Bey ve Kara Kemal Bey'in cocukluk arkada?ı Emin Bey tarafından anlatılmaktadır. ^[53] Roman 1992 yılında aynı adla sinemaya, 2012 yılında ise yine aynı adla televizyon dizisi olarak uyarlandı.

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Ozel

Genel

• Kuya?, Ahmet (Haziran 2012). "?zmir Suikastı-1926". NTV Tarih , 41 . ISSN 1308-7878.  
• Sava?al Savran, Gulten (2006). "1926 ?zmir Suikastı ve ?stiklal Mahkemeleri" . ?zmir: Dokuz Eylul Universitesi , Ataturk ?lkeleri ve ?nkılap Tarihi Enstitusu Yuksek Lisans Tezi. 29 Haziran 2016 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi . Eri?im tarihi: 29 Ekim 2013 .  
• Anıl, Ya?ar ?ahin (2005). Mahkeme Tutanaklarına Gore ?zmir Suikastı Davası . Kasta? Yayınları. ISBN   9789752820593 .  
• Kocahano?lu, Osman Selim (Eylul 2012). Ataturk'e Kurulan Pusu: ?zmir Suikastinin ?cyuzu (4. bas.). ?stanbul: Temel Yayınları. ISBN   978-975-410-064-8 .  
• Mehmetefendio?lu, Ahmet; Gurel, Cemal Necip (Sonbahar 2012). "?zmir Suikastı Mahkumları ?cin 1956 Yılında Yapılan Bir ?ade-i ?tibar Giri?imi" (PDF) , XII/25 . Ca?da? Turkiye Tarihi Ara?tırmaları Dergisi. 18 A?ustos 2014 tarihinde kayna?ından ar?ivlendi (PDF) . Eri?im tarihi: 19 A?ustos 2013 .  

Konuyla ilgili yayınlar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Wikimedia Commons'ta ?zmir Suikastı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Mumcu, U?ur (1992). Gazi Pa?a'ya Suikast . U?ur Mumcu Vakfı Yayınları. ISBN   9758084097 .  
• Sonmez, Pakize (1994). Ataturk'e ?zmir Suikastinin ?cyuzu . Detay Yayıncılık.  
• Kandemir, Feridun (1955). ?zmir Suikastinin ?cyuzu (I-II) . Tarih Yayınları.  
• Avcı, Cemal (2007). ?zmir Suikasti: Bir Suikastin Perde Arkası . ?stanbul: IQ Kultur-Sanat Yayıncılık. ISBN   9789752551138 .  
• Ozo?lu, Hakan (2011). Cumhuriyetin Kurulu?unda ?ktidar Kavgası: 150'likler, Takrir- i Sukun ve ?zmir Suikastı . ?stanbul: Kitap Yayınevi. ISBN   978-6051050812 .  
• Erman, Azmi Nihat (1971). ?zmir Suikasti ve ?stiklal Mahkemeleri . ?stanbul: Temel Yayınları.  
• Kılıc, Sumer (1994). ?zmir Suikastı: ?ddianame ve Kazım Karabekir'in Savunması . ?stanbul: Emre Yayınları. ISBN   9789757369332 .