?talya'nın birle?mesi
(
?talyanca
:
Risorgimento
; dirili? veya yeniden do?u?), 19. yuzyılda
?talya yarımadasında
bulunan bircok devleti toplayıp, tek bir devlet olan
?talya Krallı?ı
'na donu?turmeye calı?an politik ve sosyal harekettir. Bu donemin ba?langıcı ve sonu icin kesin tarihler uzerinde bir uzla?ma olmamasına ra?men, bircok bilim adamına gore surec 1815'te
Viyana Kongresi
'yle ve
Napolyon'un
hukumdarlı?ının son bulmasıyla ba?ladı ve 1871'de Roma'nın ?talya Krallı?ı'nın ba?kenti olmasıyla son buldu.
[1]
[2]
Bazı
terre irredente'
ler surecin ?talya Krallı?ı'nın
I. Dunya Sava?ı
sonrası
Saint-Germain Antla?ması
'nın imzalanmasıyla sona erdi?ine inanır. Bazı milliyetcilere gore birle?menin sonlanması 3 Kasım 1918'de
Villa Giusti Ate?kesi
oldu?unu soyler.
Ostrogot Krallı?ı
Dante Alighieri
Batı Roma ?mparatorlu?u
'nun coku?unden sonra Roma ?mparatorlu?u'nun ili olan ?talya,
Ostrogot Krallı?ı
altında birle?ik olarak kaldı ve Lombard Krallı?ı'nda ve
Bizans ?mparatorlu?u
'nda iddialı bir duru? sergiledi. Bizans ?mparatorlu?u'nun kriz doneminde ve coku?unde ?talya, kademeli olarak
?ehir-devlet
sistemine gecti. Bu sistem
Ronesans
'a kadar surdu ama sonra
Erken Modern Donem
'de modern
ulus devlet
sisteminin yukselmesiyle bu sistem bozulmaya ba?ladı. ?talya,
Papalık Devleti
dahil, buyuk devletler arasındaki - ozellikle
Kutsal Roma Cermen ?mparatorlu?u
(sonrasında
Avusturya
) ve
Fransa
- ele gecirilmek istenen yer olmu?tur. 1300'ler ile 1500'ler arasında ?talyan yazarlar,
Dante Alighieri
,
Francesco Petrarca
,
Boccaccio
,
Niccolo Machiavelli
ve
Francesco Guicciardini
gibi yazarlar, yabancı devletlerin hakimiyetine kar?ı goru?lerini yazmı?lardır. Mesela,
Petrarca
'nın
Italia Mia
eserinde "?talyan kalplerinde antik kahramanlık henuz olu de?il" belirtilmi?tir.
Italia Mia
'nın dort cumlesi
Niccolo Machiavelli
'nin ?talya'yı "barbarlardan kurtararak" birle?tirmesini sa?layacak politik lider gosteren
The Prince
adlı
eserinde yer almı?tır. Bazı tarihciler ve bilim adamları ?talya'da bulunan ulkelerin, yabancı hakimiyetine kar?ı ?talya Birli?i'nin kurulması veya [[Cosimo de' Medici99 ve
Lorenzo de' Medici
'nin dı? politikalarının ulusal birli?inin mujdecisi olarak yorumlarlar.
?talyan ulusal kimlik duygusu Gian Rinaldo Carli'nin 1764'te yazılan
Della Patria degli Italiani
adlı eserinde yansıtılmı?tır. Aynı zamanda eserin en cok anlatılan bolumunde bir yabancı Milano'da bir kafeye girer ve orada oturanlara yabancı veya Milanolu olmadı?ını soyler. Kar?ısındakiler de 'Peki sen nesin?' diye sorduklarında 'Ben bir ?talyanım.' der. Milliyetcilik, 19. yuzyılın ba?larında ?talya'da -Avrupa'nın co?unda oldu?u gibi-
Napolyon
'un egemenli?i altına du?tu?unde artmı?tır.
Napolyon'un saltanatı cokmeye ba?ladı?ında, Napolyon'un yerle?tirdi?i di?er, tahtlarını korumak icin milliyetci duyguları besleyerek olabilecek devrimlerin altyapısını hazırladı. Bu hukumdarların arasında ?talya'nın valileri
Eugene de Beauharnais
ve
Napoli kralı
,
Joachim Murat
da vardı. De Beauharnais, ?talya Krallı?ı'na girmek icin Avusturya'nın onayını almaya calı?tı. 30 Mart 1815'te Joachim Murat, Avusturyalı isyancılara kar?ı ?talyanların silahlanmalarını soyleyen Rimini Bildirgesi'ni yayınladı. Bu donemin bir di?er onemli figuru, Napolyon ?talya Cumhuriyeti (1802-1805) ba?kan yardımcısı ve olumunden kısa bir sure sonra ?talyan Risorgimento'ya yol acacak ?talyan birle?mesi icin idealleri tutarlı destekcisi olarak hizmet veren,
Francesco Melzi d'Eril
'di. Napolyon Fransası'nın yıkılı?ından sonra
Viyana Kongresi
,
Avrupa
haritasını yeniden cizmek icin toplandı. ?talya'da, kongre Napolyon oncesi ba?ımsız uydu devletleri, direkt olarak yonetilen veya buyuk Avrupa devletlerince (ozellikle Avusturya'nın) uzerinde buyuk etkisi bulunan ulkeleri yeniden duzenledi.
?talya'nın birle?mesi.
Aynı zamanda, ?talyan birle?mesi, do?rudan bugunku ?talya'da a?ırlıklı olarak ?talyanca konu?ulan kuzeydo?u bolumunu kontrol ve bununla birlikte birle?mesine kar?ı en guclu kuvvet olan
Avusturya ?mparatorlu?u
ve
Habsburglara
kar?ı yurutulecek bir mucadele olarak algılanmaktadır. Avusturya ?mparatorlu?u ?iddetle ?talyan yarımadasında artan milliyetci duyguları, Habsburgların di?er etki alanlarında oldu?u gibi bastırdı. Avusturyalı diplomat
Klemens von Metternich
-Viyana Kongresi'nde etkili bir diplomattı- ?talya kelimesinin "co?rafi bir ifade"den ba?ka bir ?ey olmadı?ını soylemi?tir.
Sanat ve edebiyatta milliyetci akımdan nasibini almı?tı;
Vittorio Alfieri
ve Niccolo Tommaseo ?talyan milliyetcili?inin edebiyat alanındaki onemli temsilcileri olarak gorulurler ama en unlu milliyetci eser
Alessandro Manzoni
'nin
I promessi sposi (Ni?anlı)
adlı eseridir. Eser Avusturya egemenli?ini alegorik olarak, inceden ortulu bir ?ekilde ele?tirir. Roman 1827'de basıldı ve ilerleyen yıllarda revize edilerek basılmaya devam edildi. Eserin 1840'taki sıradan halinde dili
Toskana lehcesiyle
yazılmı?tır. Bunun sebebi bilincli olarak dilin o?renilmesini ve herkes tarafından konu?ulmasını sa?lamaktı.
Birle?meye destek verenler aynı zamanda
Kutsal Makam
'la kar?ı kar?ıya gelmi? oldular. Donemin papası
IX. Pius
, gucunu kullanmaya cekindi; cunku gucunun kullanılması ?talyan Katoliklerin atılması demekti.
Yarımadada bir devlet kurulmasına destek verenler bile nasıl bir devletin kurulaca?ına dair bir du?unce birli?i sa?layamamı?lardı.
Vincenzo Gioberti
-Piedmontlu papaz- Papa'nın liderli?i altında bir ?talyan konfederasyonu kurulmasını onerdi. Kitabında, Papalık ile
Risogrimento
arasında ba?lantılar kurdu.
Carlo Catteneo
, ?talya'nın birle?mesinin bir konfederasyon ?eklinde olmasını desteklerken aynı zamanda
Cesare Balbo
Piedmont'tan ayrılan devletler tarafından bir konfederasyon kurulmasını onerdi.