?radecilik

?radecilik ya da istenccilik (veya voluntarizm ) " iradeye ( Latince : voluntas) zekadan daha baskın rol atfeden bir metafizik veya psikolojik sistem" ^[1] ya da e?it derecede "gerek evrende gerekse insan davranı?larında iradenin temel faktor oldu?u o?reti". ^[2] ?radecilik, felsefe tarihi boyunca ce?itli noktalarda ortaya cıkmı?, metafizik , psikoloji , siyaset felsefesi ve teoloji alanlarında uygulama gormu?tur.

?radecilik terimi Ferdinand Tonnies tarafından felsefe literaturune kazandırılmı? ve ozellikle Wilhelm Wundt ve Friedrich Paulsen tarafından kullanılmı?tır.

Orta ca? felsefesinde ortaya cıkan ve iradeci olarak tanımlanabilecek filozoflarların onemlilerinden biri olan Augustinus 'a gore zihinsel ve ruhsal sureclerde belirleyici olan iradedir. Duns Scotus da iradeye esas rolu veren bir ba?ka Orta Ca? filozofudur. 18. yuzyıl felsefesinden itibaren ise irade kavramının yeniden onem kazandı?ı gorulmektedir. ?rade kavramının Kant 'ta mutlak dikkate de?er olan anlamında, Fichte 'de evrenin mutlak yaratıcı ilkesi anlamında kullanılmaktadır.

?radeyi felsefesinin mutlak ilkesi haline getirmi? olan filozof ise Arthur Schopenhauer 'dir. Unlu ba?yapıtını Schopenhauer, ?stenc ve Tasarım Olarak Dunya ba?lı?ı altında yayınlamı?tır. Ona gore irade her turlu gercekli?in temel ilkesidir. ?radeye onem veren bir ba?ka filozof ise, Schopenhauer'in yolunda giden Nietzsche 'dir. Nietzsche guc istenci kavramını one surer ve buna gore ya?amın oldu?u her yerde bu istencin de oldu?unu belirtir. Dunyanın ve ya?amın ozu guc istencidir.

Teolojik iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Orta ca? teolojik iradecili?i [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Duns Scotus ve Ockhamlı William ^[3] (en onde gelen Orta Ca? skolastik filozoflarından ikisi) ile ili?kili olarak Orta Ca? teolojik iradecili?i ( meta-etik teolojik iradecilik ile karı?tırılmamalıdır) genellikle ilahi iradeye ve insanın ozgurlu?une ( voluntas superior intellectu ) felsefi vurgu olarak kabul edilir. Orne?in, Scotus, ahlakın Tanrı'nın aklı veya bilgisinden cok, iradesi ve seciminden kaynaklandı?ını savundu. Buna gore, Tanrı son kertede eylemlerinin rasyonelle?tirilmesi ve mantık yoluyla acıklanması gerekmeyen ve mumkun olmayan, her ?eye gucu yeten bir varlık olarak tanımlanmalıdır. Bu nedenle, iradecilik genellikle skolastik Thomas Aquinas tarafından savunulan entelektualizm ile celi?ir. ^[4]

Do?a felsefesine bir yakla?ım olarak teolojik iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Teolojik iradecilik aynı zamanda Pierre Gassendi , Walter Charleton , Robert Boyle , ^[5] Isaac Barrow ve Isaac Newton gibi bazı ilk modern do?a filozofları tarafından kabul edildi?i tartı?malı olan teolojik ba?lılıklar?yani, Hristiyanlık o?retilerinin belirli yorumları?anlamına da gelir. Bu, ilk modern bilimle ili?kili ampirik bir yakla?ım sonucunu do?urdu. Dolayısıyla, iradecilik, Tanrı'ya olan inancın veya imanın bireye onceden ilahi bir iman arma?anı gerekmesinin aksine, irade ile elde edilebilmesine izin verir. Bu kavram, en azından bazı tarihciler ve filozoflar (orne?in, tarihci Francis Oakley ve filozof Michael B. Foster ) arasında ra?bet gorerek gecerli kabul edilmi?tir. 20. yuzyılda teolojik iradecili?in bir temsilcisi James Luther Adams idi.

Metafizik iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Metafizik iradecili?in bir savunucusu 19. yuzyıl Alman filozofu Arthur Schopenhauer 'dir. ^[1] Ona gore, irade akıl yurutme de?il, aklın tali bir olgu oldu?u, irrasyonel, bilincsiz bir durtudur. ?rade aslında tum gercekli?in ozundeki guctur. Durtu-niyet-hayati dinamiklerin bu ?ekilde ortaya konması daha sonra Friedrich Nietzsche ( guc istenci ), Philipp Mainlander (olme istenci), Eduard von Hartmann , Julius Bahnsen ve Sigmund Freud 'u (zevk alma istenci) etkiledi.

Epistemolojik iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Epistemolojide , epistemolojik iradecilik, ^[6] inancın, sadece bir ki?inin bili?sel tutumunu veya belirtilen bir onermeye gore psikolojik kesinlik derecesini kaydetmekten cok, bir irade meselesi oldu?u goru?udur. Ki?i inanclar konusunda iradeci ise, belirli bir P onermesi hakkında cok emin oldu?unu du?unmesi ve aynı zamanda P'ye cok du?uk bir oznel olasılık vermesi tutarlıdır. Bu, Bas van Fraassen 'in yansıtma ilkesinin temelidir.

Politik iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Politik iradecilik ya da voluntarizm , politik otoritenin iradeye dayalı oldu?unu belirten goru?tur. Thomas Hobbes , Jean-Jacques Rousseau ve Alman idealist gelene?inin bircok uyesi gibi teorisyenlerin one surdu?u bu goru?, politik otoritenin bir iradeden kaynaklandı?ını belirtir. ^[7]

Marksist soylemde voluntarizm , metafizik iradecili?e (ozellikle Machizm 'e) felsefi ba?lılık ile ozellikle Alexander Bogdanov 'la ili?kilendirilen a?ırı devrimci taktiklere politik ba?lılık arasındaki ba?lantıyı belirtmek icin kullanılırdı. ^[8]

Gunumuzde kendilerini voluntarist olarak tanımlayanlar co?unlukla ozgur iradeye ve gonullu?e vurgu yapan liberteryenlerdir .

Ele?tirel iradecilik [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bilim felsefesinde Hugo Dingler 'in ele?tirel iradecili?i , bilimlerde kuramsalla?tırmanın iradenin kacınılmaz ozgur kararı ile ba?ladı?ını one suren bir gelenekselcilik bicimidir. ^[9] Dingler'in ele?tirel iradecili?inin halef okulu, Erlangen Okulu'nun metodik yapılandırmacılı?ıdır (ayrıca bkz. Marburg Okulu 'nun metodik kulturculu?u ).

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

^ ^a ^b Voluntarism (philosophy) 25 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . ? Britannica.com
^ The Story of Philosophy . New York City, New York: Touchstone Books-Simon & Schuster. 1926. ISBN 0-671-69500-2 .
^ Walker, L. (1912). Voluntarism 27 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. Catholic Encyclopedia icinde. New York: Robert Appleton Company. Eri?im tarihi: 27 Eylul 2019, New Advent .
^ "Voluntarism" 15 A?ustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Internet Encyclopedia of Philosophy
^ Peter Harrison , The Fall of Man and the Foundations of Science , Cambridge University Press, s. 220: "Boyle'un do?a felsefesine yakla?ımında teolojik voluntarizminin etkisi hakkında ikincil literaturde bir hayli tartı?ma bulunmaktadır."
^ Sandy Boucher, "Stances and Epistemology: Values, Pragmatics, and Rationality", Metaphilosophy 49 (4), Temmuz 2018, s. 521?547.
^ Christopher W. Morris, "The Very Idea of Popular Sovereignty: “We the People” Reconsidered" 6 ?ubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Social Philosophy and Policy 17 (1):1 (2000).
^ Paul LeBlanc. Lenin and the Revolutionary Party .
^ Peter Janich , Protophysics of Time: Constructive Foundation and History of Time Measurement , Springer, 2012.

[Brit-1] Voluntarism (philosophy) 25 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi . ? Britannica.com

[2] The Story of Philosophy . New York City, New York: Touchstone Books-Simon & Schuster. 1926. ISBN 0-671-69500-2 .

[3] Walker, L. (1912). Voluntarism 27 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi .. Catholic Encyclopedia icinde. New York: Robert Appleton Company. Eri?im tarihi: 27 Eylul 2019, New Advent .

[4] "Voluntarism" 15 A?ustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Internet Encyclopedia of Philosophy

[5] Peter Harrison , The Fall of Man and the Foundations of Science , Cambridge University Press, s. 220: "Boyle'un do?a felsefesine yakla?ımında teolojik voluntarizminin etkisi hakkında ikincil literaturde bir hayli tartı?ma bulunmaktadır."

[6] Sandy Boucher, "Stances and Epistemology: Values, Pragmatics, and Rationality", Metaphilosophy 49 (4), Temmuz 2018, s. 521?547.

[7] Christopher W. Morris, "The Very Idea of Popular Sovereignty: “We the People” Reconsidered" 6 ?ubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ar?ivlendi ., Social Philosophy and Policy 17 (1):1 (2000).

[8] Paul LeBlanc. Lenin and the Revolutionary Party .

[9] Peter Janich , Protophysics of Time: Constructive Foundation and History of Time Measurement , Springer, 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]