?leti?im
, iletilmek istenen
bilginin
hem gonderici hem de
alıcı
tarafından anla?ıldı?ı ortamda bilginin bir gondericiden bir alıcıya aktarılma surecidir. Organizmaların ce?itli yontemlerle bilgi alı?veri?i yapmalarına olanak tanıyan bir surectir. ?leti?im tum tarafların uzerinden bilgi alı?veri?i yapılacak ortak bir
dili
anlamalarına ihtiyac duyar.
Belirli mesajların kodlanarak bir kanal aracılı?ıyla bir kaynaktan bir hedefe/alıcıya aktarılması sureci. Orne?in bir konu?macı (kaynak) ortak bir dil aracılı?ıyla (orn. Turkce) kodladı?ı belirli kelimeleri (mesaj/ileti) ses dalgaları ve hava yoluyla (kanal) dinleyiciye/alımlayıcı (hedef) aktarır. Bu surecte geribildirim hedefleniyorsa, iletiyi gonderen
ba?ad kaynak
, hedef/alımlayıcı ise
sonat kaynak
olarak tanımlanırlar.
?leti?imi acıklamak icin altı temel oge kullanılır:
- Kaynak
(Gonderici)
- Alıcı
(Hedef)
- ?leti
(Mesaj)
- Ba?lam
(Ortam)
- Donut
(Geri bildirim)
- Kanal
(Gonderme bicimi)
Gonderici, duygu du?unce ve iste?in aktarılmasında sozu soyleyen ki?i veya topluluklara denir. Alıcı, iletilen sozu alan ki?iye veya toplulu?a denir. Aynı ?ekilde ileti, gonderici ile alıcı arasında aktarılmakta olan duygu, du?unce ya da iste?e denmektedir. Bu temel ileti?imin gercekle?ti?i ortama kanal; gonderici ile alıcı arasındaki iletinin gonderilme ?ekline yani gonderilen iletinin alıcı tarafından do?ru algılanabilmesine ba?lam denmektedir. E?er varsa iletiye verilen her turlu yanıt da donut olarak adlandırılmaktadır. E?er sistemde bir tur ?ifreleme soz konusuysa ve konu?an iki ki?inin birbirini anladı?ı seslerden olu?an ve belli kuralları olan her do?al dile de kod denir..
?leti?im haberle?me olarak kullanılır.
?leti?im bir toplulukta veya bir grupta oldukca onemlidir ve sosyal acıdan olmazsa olmaz bir nitelik ta?ımaktadır. Ki?i, sosyal cevrede sa?lıklı ve mutlu bir ya?am surmek icin ileti?im kurmak zorundadır. ?leti?im hayatın vazgecilmez bir gere?idir. Ayrıca ruhsal - bedensel ihtiyacları gidermek icin ileti?im oldukca gereklidir. Toplumsal kanun ve kuralları sa?lıklı bir bicimde i?letebilmek icin gereklidir.
Kendi dı?ında ba?ka bir ?eyi gosteren, du?unduren, onun yerini alabilen,
sozcuk
,
nesne
, gorunu? veya olgulara
gosterge
denir. Yine bir gostergenin gercek dunyadaki kar?ılı?ına gonderge denir. Sozcukler, resim, ?ekil, i?aret gibi di?er ogelere de
gosteren
adı verilir. E?er gosteren olgu akılda birtakım goruntuler olu?turuyorsa; bu da
gosterilen
dir.
Dil gostergeleri: Soz ve yazıyla gercekle?tirilen her eylem bu gruba girer. ?nsan duygu ve du?uncelerini en iyi ?ekilde dil ile anlatır.
- Dil dı?ı gostergeler: Resim, ?ekil, i?aret, hareket, jest ve mimikler bu gruba girer.
- Belirti: Amacı olmayan, istem dı?ı geli?en do?al gostergelere denir. Belirtide gosteren ile gosterilen arasındaki ili?ki nedenlidir. Orne?in; dumanın gorulmesi ate?in oldu?unu gosterir.
- Belirtke: ?leti?im kurma, bir ileti aktarma, bir bilgi verme amacı iceren gostergelerdir. Gosteren ve gosterilen arasındaki ili?ki nedensiz ve uzla?ımsaldır. Orne?in; Trafik levhaları
- ?kon (gorsel gosterge): Dili kullanmadan bilgi ve iletileri aktaran en basit araclardır. Temelde benzerlik ili?kisi vardır. Orne?in, bir ki?inin foto?rafları, resim, heykel vb.
- Simge: Bir toplumda bir gosteren ile gosterilen arasında sureklili?ini koruyan uzla?ımsal ve co?unlukla da nedensiz olan ili?kiye dayanan gorsel bicime denir.
Dil bir ileti?im aracıdır. Bilinen ileti?im modeli
Karl Buhler
'in "Organan modeli" adlı (1933) kuramıdır. Buhler, gostergelerin betimleme, ifade etme ve algılama i?levini ayırır.
Roman Jakobson
1960 yılında bu modeli altı i?lev olarak geni?letmi?tir.
?leti?imin standart modeli olarak, bilgi kuramı cercevesinde
Claude Shannon
ve
Warren Weaver
tarafından geli?tirilen “ileten- iletilen modeli” (1949) gecerlidir.
Dan Sperber
ve
Deirde Wilson
, bu modelin ileti?imin acıklanmasına yonelik cok kısa ele alındı?ını ve bir aracı model yoluyla geni?letilmesi gerekti?ini gosterir.
Sperber ve Wilson’un Relevance (1986) adlı kitapta geli?tirdikleri anlam kuramı Grice’in du?unceleriyle ba?lantılıdır. Bu kuram, temel olarak anlamın iki ilkesinden olu?maktadır.
Sozsuz ileti?im
sozcuk kullanmadan anla?ılan dildir. Aynı zamanda sozsuz ileti?im iki insan arasında konu?madan gercekle?tirilen ileti?im olarak tanımlanmaktadır.
Sozsuz ileti?im, sozcuk kullanmadan anla?ılan dildir. Sozsuz ileti?im ne sesli dil uzerinden ne de
i?aret dili
ya da
yazı dili
uzerinden gercekle?tirilir. Dilsel i?aretlerin bu sistemlerin birinden di?er bir yonteme cevrildi?i bu anla?ma sistemleri, orne?in sesli dile kar?ılık gelen i?aretler aynı bicimde sozsuz ileti?imden sayılmaz. Cunku bu ileti?imlerde kendilerinin de turedi?i o sozlu sistemlerin kodlanması soz konusudur. Ayrıca yazılı resim, ses durumu ve konu?ma tutumu da ba?lıca ?sozsuz? yapma dilsel iletileri insanlara ula?tırabilir. Bunu sozlu iletilen bilgileri tamamlayan sozlu ve sozsuz payların yanı sıra resimli yazılarda ve i?aret sistemlerinde de oldu?u gibi gercekle?tirmektedir.
Farklı
i?aretlerin
ve
sembollerin
ve bilgi grafiklerinin kullanımı da bir di?er duzeyde sozsuz ileti?im olarak tanımlanmaktadır. Kavramın di?er bir yorumu, ses bakımından onemli olmayan ileti?imle sozsuz ileti?imin ve
ses
dilsel ileti?imli sozlu ileti?imin e?it de?erlere sahip olmasıdır. Bu yorum gunluk dilde yaygındır, fakat dilbilimde kavramın kullanım bicimine uygunluk gostermemektedir.
Kavram geni? anlamda tutum sergileyen canlı varlı?ın ic durumları hakkında bilgi veren dilsel olmayan her tutumun sozsuz ileti?imini tanımlamaktadır. Bu yorumda sozsuz ileti?im vardır. ?leti?imin alıcısı bir di?erinin tutumundan ya da bir di?erinin algılanan sonuclarından anahtarlar aldıkca
gondericinin
ileti?imsel amacı bu durumda gerekli de?ildir. ?leti?im anlamında yuz kızarması, cekingenlikten ya da vicdanın rahatsız olmasından, elbise ve aksesuar gibi dı? goruntusunun biciminden, sac ?eklinden, dovmelerden ve deriyi kazımadan, ya?adı?ı evin mimarisine ve bir gruba ait olmayı ya da belli bir ya?am duygusunu ifade eden mimarideki bicimsel onlemlere kadar, bircok durum buna ornek verilebilir.
Mesaj
ta?ıyıcıları, sadece
jestler
,
mimikler
, goz teması ya da gulme gibi dilsel olmayan seslendirmeler, istemli olarak kontrol edilebilir acıklamalar de?ildir, dahası o tutumların kavramının kullanı? bicimi sozsuz ileti?im olarak kabul gorebilmektedir.
Paul Watzlawick
’in unlu sozune gore insan ileti?imi bu olguya dayanır. Watzlawick’in goru?lerinden yola cıkarak sozsuz ileti?im bazen
analog ileti?im
olarak, sozlu ileti?im ise
dijital ileti?im
olarak tanımlanmaktadır.
Sozsuz ileti?imin anlamını acıklamak icin sadece ileti?imin sa?landı?ı ileti?im kanallarının bildirilmesi yeterli de?ildir. Aynı zamanda da bilgi akı?ının belirlenmesi ve bilincsel algıyla ili?kilendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca bilgiyi kabul eden alıcıların turu ve duyarlılı?ı hakkındaki ifadelere de rastlanmaktadır:
- ?nsan gozu, gorme ile
mimik
,
jest
ve
vucut dili
aracılı?ıyla
bilgiyi
iletmektedir. Bu mimik, jest ve vucut diline, yakınlık ve uzaklık, kar?ıdaki ki?inin goz bebe?inin buyuklu?u, kızarma ve terleme gibi bedensel belirtiler ve goz teması gibi di?er durumlar da dahildir.
- Derideki alıcılar dokunma, sıcaklık ve a?rı hislerine gore duzenlenen ifadeleri iletmektedir. Aynı zamanda dokunma duyusunun ve dokunarak ileti?im kurmanın temelinde gıdıklanma, dokunma,
titre?im
, baskı ve gerilme yatmaktadır.
- Koku
alma duyusu (Olfaktorik) orne?in “birisinin koklanıp koklanamayaca?ını" belirlemektedir.
- Bunun yanı sıra sesin renklendirilmesi ve ses tonunun derecesi gibi “paraverbal” ileti?imin unsurları olarak konu?manın sozsuz kısmının
akustik
algısı da di?er bilgileri iletmektedir.
A?a?ıdaki tabela
duyu organları
tarafından bir saniyede ne kadar bilgi algılanabilece?i uzerine nicel bir bakı? sunmaktadır. Burada bir “Bit” (bili?imde kullanılan en kucuk bilgi birimidir) en kucuk muhtemel bilgi birimini temsil etmektedir:
| Duyu Organı
|
Veri Oranı (ortalama)
|
| Gozler
|
10.000.000 Bit/s
|
| Deri
|
1.000.000 Bit/s
|
| Kulaklar
|
100.000 Bit/s
|
| Burun
|
100.000 Bit/s
|
| Dil
|
1.000 Bit/s
|
Mimik, jest gibi gorsel olarak algılanan bilgilerin yanı sıra di?er duyuların sozsuz ileti?im tarafından yonlendirilen tavırlar icin buyuk bir onemi vardır. Koku alma duyusu aracılı?ıyla algılanan i?aretler algılama e?i?imizin altındadır. Orne?in uzaktaki bir duman kokusunun bir fırtına oncesinde havaya karı?ması, davranı?ları bilincsiz bicimde etkiler.
Belirli beden dilsel i?aretler kısmen bilincli olarak meydana gelmektedir. Boylelikle genel olarak mimiklerimizdeki tamamıyla belirli de?i?iklikleri kendimiz fark etmekteyiz. Uzun mesafede bu de?i?iklikleri algılamamaktayız ve bunları bilincsiz olarak da ileti?imin icine dahil edememekteyiz.
Friedrich Nietzsche
bu durumu bir noktada dile getirmi?tir: “?nsan a?zıyla yalan soyler, fakat o esnadaki a?ız hareketleriyle de do?ruyu soyler.”
Belirli ba?ımsız bedensel i?levler bilincli olarak yonlendirilemeyebilir. Bu duruma ornek olarak kar?ıdaki ki?inin dikkatini ceken terleme, goz bebeklerindeki de?i?iklikler veya
nabız
atı?ları ornek gosterilebilir. Fakat bu ba?ımsız i?levler tamamen kendili?inden algılanabilir.
Vucut dili
aynı ?ekilde koklama yoluyla elde edilen i?aretlere benzer bicimde genetik olarak de?erlendirilen hareket kontrolunun ifade bicimlerini olu?turmaktadır. Bu ifade bicimleri bize, orne?in tehlike anında yuksek hareket veya yuksek algılama yetene?i sa?lar. Bu durum ?u ?ekilde acıklanabilir; tehlike anında gercekle?en terleme olu?masıyla deri tarafından yapılan algılama, nabız de?i?ikli?i sayesinde artan hareket kabiliyeti, yuz kısmında meydana gelen algılama de?i?iklikleri ve bunlar gibi durumlar. Di?er bir yandan da bu ifade bicimleri uremenin hazırlık a?amasında bize en iyi eri?ilebilir genetik maddeyi elde etmemize yardımcı olmaktadır, orne?in guclu erkeksi gorunum dayanıklılık kabiliyetinin i?areti olarak gorulur veya kadının ikincil cinsiyet ozelli?inin ifadesi cocuklarla ilgilenmesidir. Bu varsayımlar kısmen bilincsiz ?ekilde ortaya cıktı?ından genellikle kulturel olarak gizlenilmektedir.
?nsanın ya?am alı?kanlıklarındaki uzun sureli de?i?iklikler aynı zamanda beden diliyle ortaya cıkmaktadır. Bu durumu ?u ?ekilde orneklendirebiliriz. Tırnakların ve sacların ozelli?i, beslenmeye ba?lı olarak derideki de?i?iklikler ya da ya?lanmalar, giderek azalan canlılık nedeniyle omurga cevresinde ortaya cıkan kas yapısı ve bedensel davranı? rahatsızlıkları olabilir. Aynı zamanda uzun suren tek taraflı duygusal ya?am ko?ulları nedeniyle olu?an “somurtkan gorunum”, “gulerken ortaya cıkan kırı?ıklıklar” gibi mimiklerdeki de?i?iklikler de insan ya?amındaki de?i?ikliklere ornek olarak verilebilir.
Bu tur i?aretlerin ?ifrelerini cozme yetene?i, evrim boyunca beden dilsel ifade bicimine ba?lı i?aretlerin bilincsiz yoldan, yani sozsuz bir bicimde gonderilmesi gerce?inden yola cıkarak belirginle?ebilmektedir. Bir taraftan bu yarı?ta en iyi genetik maddeyi garanti etmek icin (Gene Shopping), di?er taraftan da sosyal cevrede birlikte yarar sa?lamak icin bu durum kendini gostermektedir.
Bu ba?lamda ozellikle onemli bir ornek gulmedir. Her ?eyden once kadınların sosyal a?ırlıklı alı?kanlıklarından dolayı gulmeleri soz konusudur ve kadınlar gulumsemeyi kultur tarihsel anlamda bir “silah” olarak kullanmı?lardır, hatta kadınlar gulumsemeyi gruplarındaki ya da ailelerindeki sosyal gerilimlere “kar?ı guc” olarak kullanmı?lardır. Davranı? ara?tırmacıları gunumuzde hala yonetici konumundaki kadınların do?ru zamandaki bir gulumsemeleriyle kararlı davranı? durumlarını gev?etebileceklerini gozlemlemektedirler. Bu, genetik olarak ortaya cıkan ve grubunun e?itiminde ve bakımında sosyalle?me surecleriyle evrimsel olarak ?ekillenen ili?ki sayesinde onları surekli hayatta tutacak oneme sahip bir yetenektir.
Konu?an bir insanın jest ve mimikleri kollar, eller ve vucudun ust kısmı yardımıyla kendini belirginle?tirmektedir. Mimik, yuz ile ozellikle de goz ve a?ız alanlarıyla ili?kilendirilmektedir. Bu noktada farklı yakla?ımlarda ifade bicimleri bulunmaktadır. Bunlar ic dunyada ya?ananların bircok kelimeye gore daha fazla kendini gosterdi?i ifade bicimleridir. Yuz “okuma” yetene?i de dilin henuz geli?memi? oldu?u zamanlarda yararlandı?ımız kabiliyetlerimizin bir kısmını olu?turmaktaydı.
Toplumsal dilin parcası olarak jestlerin, mimiklerin ve bedenin duru?unun bilincli bir ?ekilde kullanılması her bir insanın kulturunun bile?enini olu?turmaktadır. Birbirlerine benzer jestler yeryuzunun farklı bolgelerinde tamamen kar?ıt bir anlama sahip olabilmektedir:
- Orne?in; kafayı sa?a sola sallamak Yunanistan’da ve Bulgaristan’da reddetme anlamına gelmektedir.
- Avuc icini a?a?ıya do?ru sallamak Afrika ve Asya'da davet anlamını icerir.
Sozsuz dilin kısmı bilincli ifade bicimlerinin aksine beden dilinin bilincli alanlarında sozsuz ileti?imin ifade bicimlerini o?renmek mumkundur.
Buna ili?kin ornekler ?oyledir:
- Kar?ıdaki ki?inin kontak kurmaya yonelik tebessum etmesi,
- Kart oyuncularının "poker yuzu" taklidi yapması,
- Kar?ılıklı konu?urken jestleri ellerle destekleme,
- Satıcıların “ozguvenli el ifadeleri”.
Parfum, dudak kalemi, maskara gibi koku ve renk maddelerinin amaca yonelik olarak kullanılması sayesinde "guzelle?me" ve titizlikle secilmi? bir kıyafet bilincli sozsuz ileti?imin farklı i?aret davranı?larının kultur icerisindeki bir birle?imidir. Bu, toplumsal cevrede "bakımlı" ve dolayısıyla cekici gorunumun ifadesi olarak gorulmektedir.
??itme engellilerin kullandı?ı i?aret dili “sozsuz” bir dil de?ildir. Beden hareketlerinin “dilsel olmayan” ileti?imin kısımları i?aret dilbiliminde “sozsuz ileti?im” olarak tanımlanmaktadır. Bu duruma, konu?an ki?inin dikkatini cekmek icin goz kırpmak, kollarını hızlı hızlı sallamak ve konu?tu?u ki?inin ona parmaklarıyla dokunarak vurması ornek olarak verilebilir. Buna kar?ın mimik dilbilimsel i?levleri yerine getirdi?i olcude toplam i?aret dilinin bile?eni olarak gozlemlenmektedir. Buna elle yapılan heceleme bakımından birbirinden ayrılmayan i?aretlerin birbirinden ayrılması ornek olarak gosterilebilir.
Beden dilinin o?eleri olarak kıyafet ve sus, sac ?ekli, sakal tarzı, dovmeler, ba?ortuleri gibi vucudun di?er ?ekillendirme olcutleri bilincli sozsuz ileti?imin di?er bir alanını olu?turmaktadır. Vucut dilinin o?eleri olarak ev, araba, bahce gibi cevreyi ?ekillendiren olcutler de ele alınabilmektedir ve bunlar da bilincli sozsuz ileti?imin di?er bir alanını olu?tur (mesela gosterge sistemi olarak elbise olabilir).
Gunluk konu?ma dilinde yapılan saptamalar insan kıyafetinin sozsuz ileti?imin hedeflenmi? ifade o?eleri olarak anlam kazandı?ını gostermektedir. Bu duruma ?unlar ornek olarak verilebilir: “?nsanı insan yapan kıyafetidir.” veya “Kralın yeni elbiseleri” ya da “Kopenick Yuzba?ısı” hikayesi gibi.
Ozellikle kolların, ellerin ve kafanın ileti?imsel hareketi anlamında jestler hem dilsel seslerin yerini alır bicimde hem de dilsel seslere e?lik eder bicimde ya da dilsel sesleri destekler olarak kullanılmaktadır. Jest ve mimikler sozsuz ileti?imden sayılmaktadır ve jest ve mimiklerin birco?u gunluk ya?amda uygulanmaktadır. Jestler sozlu bir ileti?imi destekleyebilmekte ve onun yerini alabilmektedir.
Jestler a?a?ıdaki durumlarda farklılık gosterebilmektedir;
- Kelime
anlamına sahip jestler, aynı zamanda sesli bir dilin kelimeleri gibi i?lev goren ve sembol olarak o?retilen ve kulture ba?lı olan jestler farklılık gosterebilir. Orne?in; hakaret ederken kullanılan ce?itli jestler, “para” anlamında parmak uclarının birbirine surtulmesi gibi.
- ??aret jestleri (Deixis)
- Orne?in bir davranı?ı taklit ederek, bir nesnenin tasla?ını gostererek ya da nesneleri odanın icinde duzenleyerek gercekli?i herhangi bir bicimde resmeden ikon jestleri farklılık gosterebilir. Aynı ?ekilde, jestler sadece somut ?eyleri temsil etmemektedir, aynı zamanda mecaz anlamda veya da tutarsız bir bicimde kullanılmaktadır. Buna ornek olarak bir kuram cok katlı bir yapı olarak temsil edilmesi ya da bir cevabın “elde hazır” olarak sunulması verilebilir.
Bununla beraber di?erlerinin yanı sıra jestler zihinsel surece bir anlayı? sunabilir. Jest ve mimikler soyut yapıları ve resimsel du?unceleri sesli dilsel anlamda olanaklı sunabildi?i icin insani du?uncelerin turunun ve biciminin zihinsel surece sesbilimsel olarak aktarılması mumkundur.
Jest ara?tırması, son yirmi yılda yurutulen ve jest ve
mimikleri
sadece duyguların etkili ifadesi olarak goren sozsuz ileti?im ara?tırmasından ortaya cıkmı?tır. Bugun bu alan; dilbilim, psikoloji, bili?sel bilim, anlambilim (Semantik), davranı? ara?tırması ve i?aret dilinin ara?tırılması ve geli?tirilmesi arasında bulunmaktadır.
?leti?im partnerlerinin birbirleriyle olan, duruma ba?lı alansal etkile?imleriyle beden dilinin ayrı bir alanı olarak “proksemik” (konu?ma uzaklı?ı bilgisi/uzaklık incelemesi) ilgilenmektedir. Bu noktada; mesafe, beden boyu, beden yonu ve dokunma bicimleri onemli bir rol oynamaktadır. Guncel durumun yanı sıra bu alan tutumu kulture ozgu normlara, cinsiyete ve ileti?im partnerinin mesle?ine ve ayrıca da ice donukluk ve dı?a donukluk gibi bireysel unsurlara ba?lıdır. Her bir uzaklık bolgesi kendi yayılmaları icinde kulture ba?lı oldukları icin mesafe belli bir olcude de?i?iklik gosterebilmektedir. Ca?da? psikolojide genelde ?u kurallar gecerlidir:
- Samimi alan (yakla?ık 50 santim altı)
- Ki?isel alan (yakla?ık 50 ila 150 santim arası)
- Toplumsal alan (150 ila 360 santim arası)
- Herkese acık alan, ya da kacma uzaklı?ı (> 360 santım).
- Rol Tutumu
?leti?imin sozsuz kısımları a?ırlıklı olarak duygularla ve ilgili ki?inin motivasyonuyla yonlendirildi?i icin kontrol edilmesi hemen hemen hic mumkun de?ildir. Bu yuzden karakterini ifade eden ki?iler ilk ba?ta ikna etmemektedirler, cunku onlar iyi rol yapmaktadırlar, hatta rolleriyle butunle?mektedirler, rollerine kendilerini vermektedirler, rollerini ustlenebilmektedirler.
Mu?teri ve banka memuru, hasta ve psikiyatrist gibi konu?ma ciftlerinde oldu?u gibi bicimsel ili?kiler acık hedef koymalarla ve ust bir yapıcılıkla kendilerini bicimsel olmayan ya da “yakın” ili?kiler olarak one cıkarmaktadırlar. Bunun yanı sıra her sosyal rol gercekte rol tutumları ve rollere katılımlar gibi karı?ık rol beklentileriyle tanımlanmaktadır. Sosyal bir rol sadece bicim nedeniyle ustlenilirse ve bilincli olarak kontrol edilmeye calı?ılırsa, bu tum acılardan nadir olarak ba?arıya kavu?maktadır.
Jakob Levy Moreno
; “grup icinde tedavi, grupla birlikte tedavi ve grup icin tedavi” olarak psikodrama ve sosyal dramaya yonelik insani rol tutumunun bir bakı? acısını geli?tirmi?tir. Di?er hedeflerin yanı sıra asıl hedef katı rol yapılarını ya da artık zamana uygunluk gostermeyen rol birikimlerini geride bırakmaktır. Ayrıca do?maca bir do?allık ve yaratıcılık sayesinde duruma uygun
rol
tutumu geli?tirmek ve yabancılarla olan ili?ki yetene?inin bir olu?umunu mumkun hale getirmektir.
Dil, insanlar arasında anla?mayı sa?layan, kendisine ozgu yasaları olan ve ancak bu yasalar cercevesinde geli?en, temeli bilinmeyen zamanlarda atılmı? seslerden orulmu? bir anla?ma sistemidir. Dilin ozellikleri a?a?ıdaki gibidir.
- Dil, geli?mi? bir ileti?im aracıdır.
- Dil, seslerden olu?mu? bir anla?ma sistemidir.
- Tam anlamıyla anlatma ve anla?ma; seslerden orulu kurallar butunu olan "dil" ile sa?lanır.
- Dil, du?unce ve zekanın bir gostergesidir.
- Dil, canlı bir varlıktır.
- Dil, sosyal bir varlıktır.
- Dil, bir ortaklıktır.
Dil aynı ?ekilde milli bir ogedir:
- Dil birli?i, milleti olu?turan ozelliklerin ba?ında gelir.
- Bir milletin dili; onun tarihi, dini ve kulturuyle ic icedir.
- Millet icin gerekli olan her ?ey, dilde saklanır.
- Dil; milletin manevi ve kultur de?erlerini, millet olabilme ozelliklerini bunyesinde sımsıkı muhafaza eder.
- Dil, milleti meydana getiren bireyler arasında ortak duygu ve du?unceler meydana getirir.
- Dil, milletin birlik ve butunlu?unu sa?layan en guclu ba?dır.
- Heyecan bildirme i?levi:
Off! Bu da neydi ?imdi
- Gondericilik i?levi:
Su,iki hidrojen, bir oksijen atomundan olu?ur.
gondergecilik i?levinde amac bilgi vermektir
- Alıcıyı harekete gecirme i?levi:
Ac artık ?u kapıyı ya.
- Dil otesi i?levi:
Yapım eki almı? sozcuklere turemi? sozcuk denir.
- Kanalı kontrol i?levi:
Soylediklerimi anladın mı?
- ?iirsellik i?levi:
Avazeyi bu aleme bir Davut gibi sal; Baki kalan bu kubbede bir ho? sada imi?
En genel anlamıyla kultur bir toplumun maddi ve manevi alanda ortaya koydu?u tum eserlerdir. Toplumların ya?am bicimleri, gelenek-gorenekleri kullandıkları arac gerecleri, inancları, dili, sanat anlayı?ı vb. kulturu olu?turur.
Toplumlar yuzyıllar boyu maddi ve manevi alanda cok de?erli eserler uretmi?lerdir. Bu eserler gelecek ku?aklara dil sayesinde aktarılır. Orne?in
?slamiyet
’ten onceki doneme ait destan, ko?uk, sa?u, savlar,
Orhun Yazıtları
,
Dede Korkut Hikayeleri
,
Yunus Emre
'nin ?iirleri dil sayesinde gunumuze dek ya?amı?lardır. Gunumuz gencleri o eserleri okuyarak o donemle ilgili bilgi sahibi olabilirler. Bu bilgilenme dil sayesinde olmaktadır. Bu bakımdan dil onemli bir kultur ta?ıyıcısıdır.
Dil ve kulturun ortak yanları a?a?ıdaki gibidir:
- Dil ve kultur gecmi? ile gelecek arasında bir kopru vazifesi gorur.
- Bir toplumun olu?masında ve ayakta kalmasında ortak dil ve kulturun onemli bir payı vardır.
- Kultur ve dil bir toplumun ya?ayı? biciminden onemli izler ta?ır.
- Kultur ve dil bir milletin en onemli ortak ozelliklerinden-dir.
- Lehce
: Bir dilin tarih icerisinde bilinmeyen bir donemde kendinden ayrılmı? olup buyuk farklılıklar gosteren kollarına denir.
Cuva?ca
,
Yakutca
gibi.
- ?ive
: Bir dilin bilinen tarihi seyri icinde kendinden ayrılmı? olup bazı farklılıklar gosteren kollarına denir.
Kırgızca
,
Kazakca
ve
Azerice
gibi.
- A?ız
: Bir ulke icinde aynı dilin farklı konu?ma ?ekillerine denir. Yorelere gore soyleyi? farklılıkları vardır ama yazılı? aynıdır. Karadeniz a?zı ve Ege a?zı gibi.
Kelime da?arcı?ı yazı diline gore sınırlı olan ve gunluk hayatta kullanılan do?al dile konu?ma dili denir. Bir ulkede resmi dil olarak kabul edilen ve her alanda aynı kurallarla kullanılan dile ise yazı dili denir. Her ikisi arasındaki fark a?a?ıdaki gibidir:
- Bir ulkede bir yazı dili varken birden fazla konu?ma dili vardır.
- Konu?ma dili do?aldır yazı dili yapma bir dildir.
- Yazı dilinde kurallar varken konu?ma dilinde yoktur.
- Yazı dilinin kullanım sahası konu?ma diline gore daha geni?tir.
- Konu?ma dili gunluk hayatta farklılık gosterirken yazı dili gostermez.
Argo
, bir dil icinde belli bir grubun sozcuklere yeni anlamlar vererek kullanmasıyla olu?an konu?ma ?ekline denir. Bu sozcukler ancak bu grup icinde kullanılır ve bu gruba dahil olan ki?iler anlamlarını bilebilir. Argo gunluk hayatta ve edebiyatta bir malzeme olarak kullanılabilir.
|
|---|
| Bilgi surecleri
| | fonksi?yona gore bi?lgi? surecleri?
| |
|---|
| bilgi i?leme soyutlamaları
| |
|---|
|
|---|
| Bilgi i?lemciler
| |
|---|
Bilgi i?leme
teori?leri ve kavramları
| | biyolojide
| |
|---|
| bili?sel psikolojide
| |
|---|
| bilgisayar bilimlerinde
| |
|---|
| felsefede
| |
|---|
| disiplinlerarası
| |
|---|
| di?er
| |
|---|
|
|---|