?ki nokta (di?er adıyla Trema veya Umlaut ), Turkcede ve pek cok dilde yalnızca sesli harflerde kullanılan ve harflerin ses de?erlerini de?i?tiren bir i?arettir. Bu de?i?im genellikle ince bir harfe donume ?eklinde ortaya cıkar.

Bazı harfler [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

O o U u A a E e I i ?y

• A : Tatarcada, Gagavuzcada ve Turkmencede kullanılır. Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir E harfidir. Normal E harfine gore daha kısa ve serttir. Ayrıca A ve E arası bir ses olarak ongorulur ( Æ ). Ses ve harf kar?ılı?ı olarak Arapcada ve Almancada da bulunur. Turkcede normal "e" sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi gunumuzde cok zordur. Azericede yo?un olarak kullanılır. ?nce bir harf oldu?u halde kalın uyumludur. Bu harfi iceren sozcuklerin aslında Buyuk Unlu Uyumu'na uymadı?ı halde kula?ı tırmalamıyor olması bu nedenledir. Orne?in: ?nca . Turkcede Selcuk ismi di?er Turk dillerinde “Salcuk” olarak, Akce sozcu?u ise “Akca” olarak yazılır. Turkcede her ikisi de "Ben" olarak yazılan Ban (Azerice: M?n , 1. Tekil ?ahıs Zamiri) ve Ben (Azerice: Ben , Deri Kabartısı) sozcukleri birbirinden farklı anlamlar icerir ve ses de?erleri de farklıdır. Kimi Latin alfabelerinde, ozellikle el yazılarında Э ? biciminde de kullanılır (Kiril Э harfinden farklıdır).
• E : Turkcede gunumuzde kullanılmayan ?-E arasında seslendirilen bir harftir. Bu ses Ruscada bulunur (Kiril: ? ) ve bu dilde sıklıkla kullanılır. Bu harfe "?e" (Ye) adı verilir ve cevirilerde bu ses de?eri ile gosterilir ancak bu kesinlikle do?ru bir yakla?ım de?ildir. Cunku bu harf art arda gelen "?" ve "E" seslerini ifade etmez. Tamamen ?-E arası farklı bir sestir. Anadolu Turkcesinde ise gercekte mevcut olan ancak olu bir ses oldu?u bile soylenebilir. Ruscada ise yo?un olarak kullanılan ve acık olarak i?itilen bir harftir. Ancak Turkcedeki gibi kayna?an harflerin arasında de?il, herhangi bir ko?ula ba?lı olmadan ortaya cıkan ve Ruslar tarafından di?er seslerden rahtalıkla ayırt edilebilen belirgin bir sestir. Bu sese Turkcede verilebilecek ba?ka bir ornek ise El (organ) ve El (yurt) sozcuklerinin arasındaki farktır. El sozcu?u zamanla "?l" bicimine donu?mu?tur. Turkmeneli, Kırklareli, Tunceli...
• I : Turkcedeki ? sesidir.
• ?y : Pek cok dilde Turkcedeki ? sesine denk gelir. Cunku bu dillerde Y Turkcedeki " I " sesini gosterir. Orne?in: Kyrgyz (Kırgız okunur). Bu durumda Turkcedeki ? sesi ise ? olarak da gosterilir. Orne?in: ?ky (?ki).

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

• Fausto Cercignani: Early ?Umlaut“ Phenomena in the Germanic Languages. In: ≪Language≫, 56/1, 1980, S. 126-136.