한국   대만   중국   일본 
Yer'in ekseni - Vikipedi ?ceri?e atla

Yer'in ekseni

Vikipedi, ozgur ansiklopedi
Omfalos ya da betil denen, yerin gobe?ini simgeleyen ta?.

Yer’in ekseni veya axis mundi, dinlerde ve mitolojilerde yer ile cennet ve cehennem gibi ya da Tanrı/tanrıların ikamet etti?i yer arasındaki ili?kinin sa?landı?ına inanılan yer. Daha yuksek ve daha alcak alemler arasındaki seyahatler ve ileti?im bu nokta uzerinden sa?lanır. [1] A?a?ı alemlerdekiler bu noktadan daha yukarı cıkarak yukarı alemdekilerle ileti?im kurarlar, yukarı alemlerde olanlar ise a?a?ıda alemlere ve her yere bu yer uzerinden lutuflarını yayarlar. [2] Bu nokta yerin Antik Yunan'da dunyanın ba?langıc noktası sayılan omphalos (yerin gobe?i) ile benzer bir i?lev gorur.

Yerin merkezine ili?kin Axis mundi imajı (belki de beslenmeyi sa?layan gobek ba?ına benzer ?ekilde) genellikle di?il betimlenir. Bu bir do?al obje ( da? , a?ac , asma , surgun, duman veya ate? gibi) ya da insanlar tarafından uretilmi? bir ?ey (kule, merdiven, mayıs dire?i, hac , can kulesi ya da minare, ip, totem dire?i, sutun) olabilir. Go?e yakınlı?ı bazen dini( pagoda , tapınak tepesi , minare, kilise) bazen sekuler( obelisk , deniz feneri , roket , gokdelen ) anlamlar ta?ıyabilir ve dinsel veya sekuler ba?lamlarda gorulur. [3] Axis mundi sembolizmi ?aman pratiklerinden, animist inanc sistemlerine, buyuk dunya dinlerinden teknolojik geli?menin uretti?i "urban center"lara kadar bircok alanda gorulebilir. Mircea Eliade'nin dedi?i gibi " Kozmogoni , tum in?alarda ornek alınan olu?umdur. ?n?a edilen her yeni ?ehir, her yeni ev, dunyanın yaradılı?ını bir anlamda bir daha tekrarlar. Aslında her ?ehir ve her konut "evrenin merkezinde" bulunmaktadır. [4]

Mircea Eliade'ye gore merkez simgecili?i ve kozmolojik imaları uc ana unsur etrafında toplanırlar:

  1. Dunyanın merkezinde, yerle go?un birle?ti?i "kutsal da?" bulunmaktadır.
  2. Her tapınak ya da saray ve biraz daha geni? bakarsak her kutsal ev "kutsal da?la" ozde?le?tirilir ve boylece "merkez" olur.
  3. Axis mundi'nin gecti?i yerler olarak kutsal ?ehir ya da tapınak, gok, yer ve yeraltının birle?ti?i bir yer olarak gorulur.

Yerin merkezi olarak da?lar [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Hint inanı?larına gore Meru Da?ı , dunyanın ortasında bulunmakta ve uzerinde kutup yıldızı parlamaktadır. Filistin'de bulunan Tabor da?ının adı, "gobek", "omphalos" anlamına gelen tabbur'dan gelmektedir.Gerizim da?ı da dunyanın gobe?i olarak bilinir. Hristiyanlara gore Gogoda tepesi dunyanın merkezinde bulunmaktadır, hem da?ın zirvesi hem de Adem'in gomuldu?u yer burasıdır. [5]

Tapınakların ve ?ehirlerin kozmik bir da? ile ozde?le?tirilmesine de sık sık rastlanır. Kral Gudea doneminden kalma bir silindir muhurde "(Kralın) in?a ettirdi?i (Tanrının) odası, kozmik da? gibidir" yazmaktadır. [6] Do?udaki her ?ehir dunyanın merkezinde bulunmaktadır. Mezopotamya ziguratları da kozmik da?lar sayılmı?tır. Guney Asya'daki Borobudur tapına?ı ve Angkor Vat kozmik da?lara benzer bicimde in?a edilmi? tapınaklardan en bilinenleridir.

Yerin merkezi olarak a?ac [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Bazı mitolojilerde a?ac yerin merkezi olarak belirlenmi?tir

Hayat a?acı ile ilgili mitlerde ve efsanelerde evrenin merkezinde bulunan ve go?u, yeri ve cehennemi birbirine ba?layan bir Hayat a?acı du?uncesi sık sık kar?ımıza cıkar. Bu mitsel yapının ?skandinavya ve Orta Asya inanclarında, ozellikle de Altay ve Cermen halklarında ozel bir de?eri vardır. Ancak kokenin Mezopotamya oldu?u sanılmaktadır. [7] Genelde a?ac, dunyanın merkezinde bir da?ın zirvesinde bulunur. ?aman go?e cıkarken, mistik yolculu?u sırasında dokuz ya da yedi basamaklı bir a?aca tırmanır. Genelde bu yolculu?u yedi basamaklı kutsal bir direk uzerinde gercekle?tirir; bu dire?in dunyanın merkezinde oldu?u varsayılır. Kutsal direk ve a?ac, evrenin merkezinde bulunan ve dunyayı ta?ıyan kozmik direkle ortu?en simgelerdir. [7] Altaylılar tanrıların atlarını bu dire?e ba?ladı?ına; takımyıldızların bu dire?in etrafında olu?tu?una inanır. Aynı kavrama ?skandinavya'da da rastlanır. Odin atını Yggdrasil 'e (kelime anlamı Odin'in atıdır) ba?lar.

Saksonların benzer kozmik dire?inin adı ise Irminsul 'dur.

Hintlerde de evrenin ortasında bulunan Hayat A?acı ya da bir direk tarafından temsil edilen kozmik bir eksen vardır.

Cin mitolojisinde mucize a?ac evrenin merkezinde yukselir ve devletin merkezi de buradadır. Dokuz Gok, Dokuz Pınar'la bu noktada birle?ir. Bu a?aca Dikili A?ac (Kien-Mou) denilir ve o?le vaktinde onun yanında dimdik duranların golgesi olmadı?ı soylenir.

Ayrıca bakınız [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

Kaynakca [ de?i?tir | kayna?ı de?i?tir ]

  1. ^ Mircea Eliade (tr. Philip Mairet). 'Symbolism of the Centre' in Images and Symbols. Princeton, 1991. p.48-51 (?ngilizce)
  2. ^ Mircea Eliade (tr. Philip Mairet). 'Symbolism of the Centre' in Images and Symbols. Princeton, 1991. p.40 (?ngilizce)
  3. ^ Jean Chevalier and Alain Gheerbrandt. The Penguin Dictionary of Symbols. Editions Robert Lafont S. A. et Editions Jupiter: Paris, 1982. Penguin Books: London, 1996. pp.61-63, 173-175
  4. ^ Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giri?, Kabalcı Yayınları, s. 365
  5. ^ Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giri?, Kabalcı Yayınları, s. 362
  6. ^ Albrigt, "The mount of the Rivers", AJSL, 1919, c.XXXV, s. 173, aktaran Eliade, Dinler Tarihine Giri?
  7. ^ a b Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giri?, Kabalcı Yayınları, s. 296
" https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yer%27in_ekseni&oldid=32759008 " sayfasından alınmı?tır