Mobutu Sese Seko Nkuku Ngbendu wa za Banga
(d. 14 Ekim 1930 ? o. 7 Eylul 1997), daha cok
Mobutu
ya da
Joseph Mobutu-Sese Seko
olarak tanınır. Do?du?unda adı
Joseph-Desire Mobutu
idi. 32 yıl boyunca (1965?1997) o zamanki adıyla
Zaire
, gunumuzdeki adıyla
Kongo Demokratik Cumhuriyeti
'nin Devlet Ba?kanlı?ını yapmı?tır. Bu goreve onceki Devlet Ba?kanı
Joseph Kasavubu
'yu devirdi?i darbeden sonra gelmi?tir. Toplam 32 yıl demir yumrukla ulkeyi yonetmi?tir. Cok de?erli yeraltı ve yer ustu kaynaklara sahip olan Kongo, (eski adıyla Zaire) yonetim zaafiyetleri ve zimmet suclamalarıyla dunyanın en fakir ulkelerinden biri haline gelmi?tir. Ba?langıcta zengin batılı devletlerce iktidarı desteklenen ve hatta darbesi Amerikan destekli olan Mobutu, son zamanlarında bu deste?i kaybetmi? ve bundan kısa bir sure sonra da iktidardan du?mu?tur.
1949'da
Belcika Kongosu
Ordusu'nun Maliye Dairesi'nde memur olarak calı?maya ba?ladı. Ordudayken Leopoldville'de (
Kin?asa
) yayımlanan ce?itli gazetelerde makaleler yazdı. 1956'da ordudan ayrıldıktan sonra
L'Avenir
adlı gunluk gazetede muhabir olarak calı?tı. Daha sonra haftalık
Actualites Africaines
dergisinin Yayın Yonetmeni oldu.
Gazetecilik yaptı?ı yıllarda Kongo'nun milliyetci onderi
Patrice Lumumba
ile tanı?tı. 1958'de Lumumba'nın kurdu?u Kongo Ulusal Hareketi (MNC) adlı siyasi partiye katıldı. 1959'da
Belcika
'nın Kongo Haberalma Te?kilatı'nda (Inforcongo) calı?mak uzere gitti?i
Bruksel
'de MNC'nin burosunu actı. Ertesi yıl, Kongo'nun ba?ımsızlı?ı konusunda toplanan Bruksel Yuvarlak Masa Konferansı'na katıldı. Konferansta hapiste bulunan Lumumba'yı temsil etti ve Lumumba'nın guclu bir merkezi yonetime sahip ba?ımsız bir Kongo Devleti olu?turulması yolundaki goru?lerini savundu.
Kongo'nun 30 Haziran 1960'ta ba?ımsızlı?ını kazanmasından sonra Devlet Ba?kanı
Joseph Kasavubu
ile Ba?bakan Lumumba'nın Koalisyon Hukumeti tarafından Genelkurmay Ba?kanlı?ına getirildi. Sekiz gun sonra ordu icinde cıkan ayaklanmayı, askerlere rutbe ve para da?ıtarak denetimi altına almayı ba?arması konumunu daha da guclendirdi.
Kasavubu ile Lumumba arasındaki iktidar mucadelesi sırasında, Lumumba'nın
SSCB
'den yardım aldı?ını one suren Kasavubu'nun yanında yer aldı ve onun Lumumba'yı gorevden almasına el altından yardımcı oldu. Lumumba, Eylul 1960'ta Kasavubu'yu devirmek icin kuvvet toplamaya ba?layınca, bir darbe duzenleyerek iktidarı ele gecirdi. Ama iki ay sonra yonetimi Kasavubu'ya devretti. Mobutu'nun, Lumuba'nın oldurulmesinden de sorumlu oldu?una inanılır.
1961'de Silahlı Kuvvetler Ba?komutanı olan Mobutu, dort yıl sonra Kasavubu'yu bir darbeyle devirerek Devlet Ba?kanlı?ı gorevini ustlendi. 1967'de Kongo ordusuna ba?lı paralı askerlerin ba?lattı?ı ayaklanamyı bastırdı.
Katanga
bakır madenlerini devletle?tirerek ve yabancı sermayeyi te?vik ederek ekonomiyi canlandırmaya calı?tı.
Ote yandan, yonetimine sivil bir gorunum kazandırmak amacıyla onemli devlet gorevlerine asker kokenli olmayan ki?ileri getirdi. Ulkenin tek yasal partisi olan Devrimci Halk Hareketi - "Mouvement Populaire de la Revolution" (MRP) aracılı?ıyla halkın deste?ini kazanmaya calı?tı. Bununla birlikte, daha onceki hukumetlerde onemli roller ustlenen kabilelerin, ekonomik canlanmadan paylarını alamayan kucuk ciftcilerin ve universite o?rencilerinin muhalefetiyle kar?ı kar?ıya kaldı. Kar?ıla?tı?ı bir ba?ka sorun da
Angola
'da uslenerek
Shaba
bolgesini surekli olarak tehdit eden
Katangalı
ayaklanmacılar oldu.
Devlet Ba?kanlı?ı sırasında ulkedeki adları, Afrika dilindeki adlarla de?i?tirme kampanyası ba?lattı. Ekim 1971'de ulkenin adını
Zaire
olarak de?i?tirdi. Kendisi de Ocak 1972'de
Sese Seko
adını aldı.
1977'de
Angola
'nın destekledi?i Katangalıların Zaire'yi i?gal giri?imini onlemek icin
Fransa
'dan askeri mudahale talebinde bulundu. Ba?ka adayın katılmadı?ı 1970, 1977 ve 1984 secimlerinde Devlet Ba?kanlı?ı suresi uzatıldı. Mobutu, ic ayaklanmalar ve darbe giri?imleri kar?ısında yonetimini surdurmeyi ba?ardıysa da, ekonomik buyume ve kalkınma icin gerekli ko?ulları olu?turmakta pek ba?arılı olamadı. Yolsuzluklar, kotu yonetim ve ihmalcilik, ulkedeki ula?ım a?ının, tarımın ve temel sanayi kesimlerinin durumunun kotule?mesine yol actı. Buna kar?ılık Mobutu'nun dunyanın en zengin ki?ileri arasında sayılacak kadar buyuk bir servet edindi?i soyleniyordu.
1990'da
So?uk Sava?
'ın sona ermesi ve de?i?en ?artlar nedeniyle yasaklanmı? di?er siyasi partilere izin vererek icinde muhalif unsurlarında bulundu?u bir "Geci? Hukumeti" atadı, ama kolluk kuvvetleriyle onemli bakanlıkları elinde tutmayı surdurdu. 1992'ye gelindi?inde Mobutu, ulke icinde gitgide guclenen bir muhalefet kar?ısında artık Batılı ulkelerin de deste?ini yitirmi? bulunuyordu. Bu arada sa?lı?ı giderek bozulan Mobutu, tedavi icin sık sık Avrupa'ya gitti?inden, giderek ulke yonetimindeki gucunu kaybetmeye ba?ladı. Aynı donemde
Tutsiler
, Zaire'nin do?usunu ele gecirmeye ba?ladılar.
1994'te ya?anan
Ruanda soykırımı
sırasında
Hutuları
destekledi?i icin Tutsilerin tepkisini ceken Mobutu, Kasım 1996'da ulkenin do?usundaki Tutsileri sınır dı?ı etmeye calı?ması uzerine
Uganda
ve
Ruanda
Hukumetlerinin deste?ini alan
Laurent-Desire Kabila
liderli?indeki Tutsiler ve di?er Mobutu muhalifi gruplar, ba?kent
Kin?asa
'ya yuruyu?e gecti. Ne kanser hastası olan Mobutu, ne de emrindeki silahlı kuvvetler direnecek durumda olmadı?ından Mobutu'nın iste?i uzerine ba?layan barı? goru?meleri ba?arısızlıkla sonuclandı. 16 Mayıs 1997'de
Kin?asa
'yı ele geciren muhalif gruplar 32 yıllık Mobutu iktidarını devirdiler. Devrilen Mobutu surgun olarak once gecici olarak
Togo
'ya ardından da
Fas
'a gitti. 7 Eylul 1997'de
prostat kanseri
'nden ya?amını yitirdi ve
Fas
'ta defnedildi.
| Siyasi gorevi
|
Once gelen:
Joseph Kasavubu
Kongo Cumhuriyeti Devlet Ba?kanı
|
Zaire Devlet Ba?kanı
1971'den once Demokratik Kongo Cumhuriyeti Devlet Ba?kanı
1965 - 1997
|
Sonra gelen:
Laurent-Desire Kabila
Demokratik Kongo Cumhuriyeti Devlet Ba?kanı
|